عنصری ضروری به نام کروم که در بدن هیچ کاری نمیکند
در دنیای مواد معدنی و فلزات، کروم مثل یک راز است؛ فلزی که همه جا هست اما کمتر کسی میداند واقعاً چه کاری برای بدن انجام میدهد. برخلاف آهن یا روی که هر کدام داستان مشخصی دارند، کروم انگار فقط بهعنوان یک نام باقی مانده و نقشاش هنوز در هالهای از ابهام است. در شکل موسوم به «کروم سهظرفیتی»، این عنصر در ترکیب بسیاری از قرصهای مولتیویتامین و مکملهای غذایی وجود دارد؛ محصولاتی که شرکتها ادعا میکنند به تنظیم قند خون و افزایش عملکرد ورزشی کمک میکنند. بااینحال، پس از حدود هشت دهه پژوهش، شواهد علمی اندکی وجود دارد که نشان دهد بدن انسان از وجود این فلز سودی واقعی میبرد.
مفهوم «عنصر ضروری» چیست؟
برای سالم ماندن، بدن انسان به مجموعهای از عناصر بهاصطلاح «ریز یا ضروری» نیاز دارد. به توجه به تعریف «موسسه ملی بهداشت آمریکا» (NIH)؛ این عناصر شامل فلزاتی، چون آهن، روی، منگنز، کبالت و مس هستند. همانطور که واژهی «ریز» (trace) نشان میدهد، مقدار مورد نیاز بدن از این مواد بسیار ناچیز است. برای بیشتر این عناصر، پژوهشهای چندینساله ثابت کردهاند که وجودشان برای سلامتی حیاتی است. بهعنوان نمونه، آهن برای حمل اکسیژن در خون ضروری است و بسیاری از پروتئینها برای انجام واکنشهای شیمیایی حیاتی، به آهن وابستهاند. کمبود آهن موجب کمخونی، خستگی، ضعف و شکنندگی ناخنها میشود؛ عوارضی که با مصرف مکمل آهن قابل درمان است.
دانشمندان بیوشیمی حتی توانستهاند با دقت توضیح دهند که آهن چگونه در ساختار پروتئینها عمل میکند و چرا برای همهی موجودات زنده لازم است. اما دربارهی کروم، هیچیک از این قطعیتها وجود ندارد.
شواهد اندک دربارهی فواید کروم
برخلاف آهن و دیگر عناصر ضروری، کمبود کروم در بدن بسیار نادر است و تاکنون هیچ بیماری مشخصی که ناشی از نبود آن باشد، شناسایی نشده است. از سوی دیگر، دستگاه گوارش انسان تنها حدود ۱ درصد از کروم خوراکی را جذب میکند؛ در حالی که، مثلاً از آهن تا ۲۵ درصد جذب میشود.
از نظر بیوشیمی، هیچ پروتئین شناختهشدهای وجود ندارد که برای عملکرد خود به کروم نیاز داشته باشد. تنها یک پروتئین شناخته شده است که کروم را به خود متصل میکند و وظیفهی اصلیاش احتمالاً دفع این فلز از خون توسط کلیههاست.
برخی مطالعات انسانی نشان دادهاند که شاید کروم تا حد اندکی در تنظیم قند خون نقش داشته باشد، اما نتایج کلی پژوهشها متناقض است. هنوز هیچ مدرکی وجود ندارد که مصرف مکملهای کروم بتواند بهطور معناداری در متابولیسم قند تأثیر بگذارد.
به بیان سادهتر، از دید زیستشناسی، هیچ عملکرد ضروری و اثباتشدهای برای کروم در بدن انسان وجود ندارد.
آزمایشهای ناقص روی موشها
اما از کجا ایده «ضروری بودن» کروم آغاز شد؟ در دههی ۱۹۵۰، زمانی که علم تغذیه هنوز در حال شکلگیری بود، پژوهشگرانی به آزمایشی روی موشها دست زدند. آنها به موشها رژیمی غذایی دادند که علائمی شبیه دیابت نوع دوم ایجاد میکرد. سپس با افزودن کروم به رژیم غذایی، نشانههای بیماری ظاهراً از بین رفت.
نتیجه این پژوهشها، این تصور را در میان دانشمندان ایجاد کرد که کروم ممکن است برای تنظیم قند خون ضروری باشد. برداشتی که هنوز هم پایهی بسیاری از تبلیغات تجاری دربارهی مکملهای کروم است.
اما مشکل اینجاست که آن پژوهشها از دید امروزی بهشدت ناقص و غیراستاندارد بودند. نه از روشهای آماری دقیق استفاده کرده بودند، نه میزان واقعی کروم در رژیم موشها را اندازهگیری کرده بودند.
مطالعات بعدی با طراحی علمیتر، نتایج مبهمی بهدست دادند؛ بعضی اندکی بهبود در کنترل قند خون مشاهده کردند، و بعضی هیچ تفاوتی نیافتند. مهمتر از همه اینکه، موشهایی که رژیم غذاییشان هیچ کرومی نداشت، همچنان سالم بودند.
آزمایشهای انسانی و نتایجی مبهم
بر اساس گزارش سایت «اگزامین» (Examine)، بررسیهای بالینی روی انسان بسیار دشوارتر است، زیرا متغیرهای بیشماری وجود دارند. در آزمایشهای محدود انجامشده بر بیماران دیابتی، نتایج همانقدر مبهم بود: برخی مطالعات اثر بسیار اندکی گزارش کردند، و برخی هیچ اثری مشاهده نکردند. در مجموع، اگر هم کروم نقشی در بدن داشته باشد، بهنظر میرسد این نقش بسیار جزئی و غیرضروری است.
توصیههایی بر پایهی «میانگین»، نه علم
پرسش مهم باقی میماند که اگر شواهد علمی کافی وجود ندارد، پس چرا هنوز مقدار «مورد نیاز روزانه» کروم روی بستههای مکمل و مواد غذایی نوشته میشود؟
پاسخ در گزارشی است که سال ۲۰۰۱ توسط «کمیتهی ملی عناصر ریزمغذی» در مؤسسهی پزشکی آمریکا منتشر شد. این کمیته مأموریت داشت میزان دریافت مناسب و ایمن ویتامینها و مواد معدنی را تعیین کند.
با وجود اذعان به کمبود شواهد علمی دربارهی فواید کروم، این کمیته پیشنهاد کرد که بزرگسالان روزانه حدود ۳۰ میکروگرم کروم دریافت کنند.
اما این مقدار نه بر پایهی نیاز فیزیولوژیک بدن، بلکه صرفاً بر اساس میانگین میزان کرومی بود که آمریکاییها از پیش در رژیم غذایی خود دریافت میکردند. مقداری که بخش عمدهی آن از ظروف و تجهیزات فولاد زنگنزن در تماس با غذا به بدن میرسد، نه از خود مواد غذایی.
فلزی بیاثر، اما بیضرر
در نهایت، شواهد علمی نشان میدهد که اگرچه مصرف کروم در حد معمول خطری برای بدن ندارد، اما هیچ سود اثباتشدهای هم به همراه ندارد. پس شاید وقت آن رسیده که نگاهمان به این فلز براق را بازنگری کنیم. کروم همچنان برای درخشش در فلزات و آینهها عالی است، اما در بدن انسان، تنها مهمانی است که کاری انجام نمیدهد.
انتهای پیام/
