آخرین مطالب
تعطیلات میل به غذا خوردن را تقویت میکند
تعطیلات فقط زمان استراحت نیست؛ زمان بیدار شدن اشتهایی است که انگار هفتهها منتظر یک بهانه بودهاست. بسیاری از ما در همان روزهای آغازین تعطیلی، متوجه میشویم که بیدلیل به سراغ یخچال میرویم، حجمهای بیشتری میخوریم یا بیآنکه گرسنه باشیم، با دیدن یک شیرینی یا بوی غذای خانگی تسلیم میشویم. این پدیده، برخلاف ظاهر سادهاش، نتیجه مجموعهای از تغییرات عصبی، هورمونی، روانشناختی و فرهنگی است؛ تغییراتی که بدن را وارد حالتی میکند که میل به غذا نهتنها طبیعی، بلکه تا حد زیادی قابل پیشبینی میشود.
نقص در یک نوع ژن، ترمز طبیعی مغز در برابر الکل را از کار میاندازد
یک تغییر کوچک در تنها یک ژن میتواند مرز میان لذت اولیه و گریز طبیعی از دوزهای بالای الکل را بر هم بزند. پژوهشهای تازه روی ماهی گورخری یا زبرافیش، نشان میدهد که نقص در ژن «chrna۳» نهتنها آستانه تحمل الکل را بهطرزی چشمگیر بالا میبرد، بلکه همان مکانیسم زیستیِ بازدارنده مصرف را خاموش میکند و موجود زنده را به سمت مصرف بیشتر سوق میدهد.
برنامه دفع مدفوع شما چیزهای زیادی در مورد سلامت کلی شما میگوید
گاهی سلامت انسان، خاموش و بیهیاهو، در سادهترین رفتارهای روزانهاش فاش میشود. یکی از همین نشانههای خاموش، دفعات اجابت مزاج است؛ رفتاری بهظاهر عادی که پژوهش جدیدی نشان میدهد میتواند نقشهای پنهان از وضعیت کلی بدن ترسیم کند. این مطالعه، با بررسی الگوی دفع بیش از هزار و چهارصد نفر، رازهایی را آشکار کرده که از دفعات دفع تا خطرات پنهان یبوست و اسهال را شامل میشود. آنچه هر روز بیتوجه از کنار آن میگذریم، ممکن است یکی از دقیقترین آینهها برای فهم سلامت واقعیمان باشد؛ آینهای که اگر درست دیده شود، شاید بتواند پیش از بروز بیماریهای مزمن، زنگ هشدار را به صدا درآورد.
علم پشت جدال میان بدن و آسمان خاکستری
آلودگی هوا بخش بزرگی از فواید ورزش را خنثی میکند
دنیا سالها با این باور پیش رفته که ورزش نسخهای جهانی برای سلامت است؛ نسخهای که در هر شرایطی، در هر آبوهوایی و با هر سبک زندگی، سود آن بر زیانش میچربد. اما یک پژوهش بر پایه دادههای واقعی چهار قاره و بیش از یکونیم میلیون نفر، یک حقیقت نگرانکننده را آشکار کرده است. اگرچه ورزش همچنان برای بدن مفید است، اما آلودگی هوا در سکوت و بیآنکه محسوس باشد، میتواند بخش قابلتوجهی از فواید آن را خنثی کند. درست مثل صدایی که در همهمه شهر گم میشود، آلودگی مزمن نیز اثر ورزش را زیر لایههایی از التهاب، استرس اکسیداتیو و تغییرات سلولی پنهان میکند.
پا روی پا انداختن باعث نامتقارنشدن لگن میشود
پا روی پا انداختن شبیه یک مکث کوتاه وسط روز است؛ یک حرکت آشنا که اغلب بدون فکر انجام میدهیم. پشت میز کار، در اتاق انتظار، هنگام صحبتکردن یا حتی وقتی خستهایم و میخواهیم رها شویم، ناخودآگاه یکی از پاها روی پای دیگر قرار میگیرد. همین حرکت آرام و ساده، اغلب برای ما نماد استراحت است، اما برای بدن اتفاق دیگری رخ میدهد. بدنی که تصور میکنیم در حال استراحت است، دقیقاً از همان لحظه وارد یک وضعیت «مجبور به جبران» میشود. عضلات فعال میشوند، لگن یکطرفه میچرخد، جریان خون تغییر میکند، و سیستم عصبی با دقت واکنش نشان میدهد. آنچه ما راحتی مینامیم، بدن آن را مجموعهای از عدم تقارن میفهمد.
چرا در روزهای آلودگی هوا بی حوصلهتر هستیم
هوا که کدر شود، حال ما هم کدر میشود. پشت این تجربه روزمره، سازوکارهایی کاملاً واقعی و قابل اندازهگیری وجود دارد. از افت «تابش خورشیدی» (Solar Irradiance) گرفته تا اختلال در هورمونها و کارکردهای عصبی. هوای آلوده فقط نفسکشیدن را سخت نمیکند؛ بلکه با کاهش روشنایی واقعی آسمان، تغییر در نور محیط و فشار بر سیستم عصبی، انرژی روانی ما را خاموش و حس شادابی را کمرنگ میکند. آنچه بسیاری آن را «بیحوصلگی روزهای آلوده» مینامند، در واقع یک پدیده کاملاً علمی است.
آلودگی هوا در سکوت ژنهای ما را بازنویسی میکند
هوا میتواند ژنها را تغییر بدهد. این گزاره، که سالها پیش غیرقابلباور بهنظر میرسید، امروز در مرکز پژوهشهای اپیژنتیک قرار دارد و نگاه ما به آلودگی هوا را از یک بحران محیطی به یک تهدید ژنتیکی تغییر داده است. قرار گرفتن مداوم در معرض ذرات ریز شهری روندی خاموش از دستکاری در بیان ژن ایجاد میکند که نهفقط ریه، بلکه قلب، مغز، متابولیسم، سیستم ایمنی و حتی سرعت پیری زیستی بدن را تغییر میدهد. همین تغییرات تدریجی و پنهان است که آینده سلامت فرد و حتی نسل بعد را تحتتأثیر قرار میدهد.
یک استاد دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در گفتوگو با آناتک:
ویروس تببرفکی یک گله را در چند ساعت به زانو درمیآورد
ویروسها همیشه در مرز باریکی میان زندگی و نابودی حرکت میکنند؛ موجوداتی بیرحم، بیصدا و درعینحال حیرتانگیز. تب برفکی یکی از همان ویروسهایی است که سالهاست سایهاش روی سلامت دامها سنگینی میکند و هر بار با چهرهای تازه بازمیگردد. پشت هر تاول، هر تب ناگهانی و هر بحران دامداری، جهانی از سازوکارهای پیچیده پنهان است؛ جهانی که فهم آن فقط با شکافتن رفتار مولکولی ویروس ممکن میشود.
ژنها، مغز و تجربه؛ ترکیبی که میتواند رفتارهای پرخطر را تشدید کند
دانشمندان در جستوجوی «ژن قاتل»؛ رمز پنهان خشونت
هیچ ژن واحدی نمیتواند انسان را قاتل کند. اما همین حقیقت ساده، راه را بر پرسشی عمیقتر باز میکند که آیا ممکن است مجموعهای از ژنها، مثل کلیدهایی در اعماق مغز، انسان را نسبت به خشونت مستعدتر کند؟ آیا گذشتهی سخت و محیط خشن میتواند این کلیدها را یکییکی فعال کند و مسیر زندگی فرد را به سمت رفتارهای خطرناک ببرد؟
دبیر نخستین کنگره «فناوریهای نوین میدانهای مغناطیسی و علوم اعصاب در حوزه روانتنی» در گفتوگو با آناتک:
فرکانسهای مغزیِ آشفته، ریشه علائم جسمانیاند و هدف ما احیای نظم عصبی است
بدن فقط به دارو پاسخ نمیدهد؛ به «فرکانس» هم واکنش نشان میدهد. نخستین کنگره «فناوریهای نوین میدانهای مغناطیسی و علوم اعصاب در حوزه روانتنی» تلاش میکند نشان دهد چگونه اصلاح امواج مغزی میتواند بر اندامهای حرکتی، هورمونها و خلقوخو اثر بگذارد و در درمان «اختلالات روانتنی» و مواردی مانند اضطراب، استرس، فوبیا و «پیتیاسدی» (PTSD) به کار آید. در این رویداد، پژوهشهای بالینی و نتایج درمانی مرتبط با این رویکرد گردآوری شده تا میزان اثربخشی آن سنجیده شود و جایگاهش در کنار درمانهای کلاسیک پزشکی و روانشناسی روشنتر شود.
دکتر سیدشهاب الدین صدر در گفتوگو با آناتک:
کاربرد میدانهای الکترومغناطیسی در درمان اختلالات عصبی وارد مرحله تازهای از ارزیابی علمی شده است
علم همیشه از جایی آغاز میشود که پرسشها جدی میشوند. در جریان بحثهای تازه درباره نقش میدانهای الکترومغناطیسی در درمان اختلالات عصبی و روانپزشکی، دوباره این پرسش مطرح شده که فناوریهای نوین تا چه حد میتوانند به کمک پزشکی بیایند و کجا باید با احتیاط به آنها نزدیک شد. ترکیب «علوم اعصاب» و ابزارهای الکترومغناطیسی، چشماندازهای تازهای در درمان افسردگی مقاوم، اضطراب و برخی بیماریهای نورولوژیک گشوده است؛ اما همین پیشرفتها نیازمند درک درست از سازوکارهای مغزی، محدودیتهای علمی و لزوم استفاده تخصصی هستند.
یک دامپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم تحقیقات در گفتوگو با آناتک:
اپیدمی «تببرفکی» زنجیره تولید پروتئین را مختل میکند
نقطه آغاز بیماری همیشه کوچک است. «تببرفکی» پس از ورود به بدن دام، ابتدا در ناحیه حلق تکثیر میشود و با سرعتی چشمگیر به بافتهای دهان و اندامهای حرکتی گسترش مییابد؛ فرایندی که در مدت کوتاهی میتواند به ضایعات دردناک، افت تغذیه، کاهش تولید شیر و حتی تلفات در دامهای جوان منجر شود. آنچه اهمیت این بیماری را دوچندان میکند، الگوی اندمیک آن در ایران و توان ویروس در ایجاد موجهای مکرر و گاه شدید است؛ موجهایی که نهفقط دام، بلکه پایداری تولید و اقتصاد دامپروری را نیز تحت تأثیر قرار میدهند.
آرامشی که علم آن را تأیید نمیکند
شبهعلمِ «طب انرژی» آرامش خیالی را وارد زندگی روزمره میکند
درد کهنه است، اما امید تازه. همین امید است که میلیونها نفر را به سمت «طب انرژی» میکشاند؛ درمانی که وعده میدهد با لمسکردن خطوطی نامرئی در بدن، اضطراب و بیماری را دور کند. اما پشت این داستان آرامشبخش، واقعیتی پنهان است. انرژیای که دربارهاش حرف زده میشود، نه در آزمایشگاه دیده شده و نه در بدن انسان قابل اندازهگیری است. جذابیتش واقعی است، اثر آرامبخشیاش هم واقعی است، اما درمانبودنش، نه آنقدرها.
جادوی خون نایاب جهان؛ روایت علمی تلاشها برای ساخت «خون طلایی» در آزمایشگاه
نادرترین گروه خونی جهان و تلاش برای خلق «خون طلایی»
گاهی یک غیبت کوچک در سطح یک سلول، سرنوشت هزاران انسان را تغییر میدهد. گروه خونی نادر «آر. اچ نال» (Rh null) یکی از همین غیبتهاست؛ گروهی که نبود کامل مجموعهای از پروتئینهای حیاتی روی غشای گلبول قرمز، آن را به کمیابترین و شاید ارزشمندترین خون جهان تبدیل کرده است. گفته میشود تاکنون کمتر از پنجاه انسان در جهان این گروه خونی را داشتهاند؛ افرادی که زندگی روزمرهشان زیر سایه همیشگی خطر قرار دارد، چون در صورت یک تصادف ساده یا یک جراحی اورژانسی، تقریباً هیچ بانکی در جهان خون سازگار برایشان ندارد.
یک استاد میکروبیولوژی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال در گفتوگو با آناتک:
ویروس «تب برفکی» از قوانین تکامل برای فرار از ایمنی استفاده میکند
ویروسها همیشه از همانجایی حمله میکنند که کمتر انتظارش را داریم. تب برفکی نمونهای از همین نبردهای نادیدنی است؛ بیماریای که عامل آن، با بدنی کوچک و ساختاری ظاهراً ابتدایی، میتواند در چند ساعت چرخههای سلولی را بر هم بزند، بافتهای حساس دهان و پا را دچار تاول کند و در مقیاس یک گله، آشفتگی بزرگ بیافریند. پشت این تخریب سریع، معماری مولکولی ظریفی قرار دارد که تنها با شناخت دقیق آن میتوان فهمید چگونه یک ذرهٔ نامرئی اینچنین بر بدن دام اثر میگذارد.
روایت علمی «تب برفکی» یک حمله ویروسی در مقیاس نادیدنی
وقتی یک دام دچار تاولهای دردناک دهان و سم میشود، نخستین پرسشی که به ذهن میرسد این است که چه عاملی چنین تخریبی را در زمانی کوتاه ایجاد میکند. «تب برفکی» نام بیماری آشنایی است، اما پشت این نام ساده، ویروسی پنهان شده که رفتار آن نمونهای جذاب از پیچیدگی در جهان میکروسکوپی است. ویروسی که با ساختاری کوچک، اما با سرعت و سازگاری بالا، یکی از شگفتانگیزترین پاتوژنهای دنیای حیوانات را شکل میدهد.
دانشمندان پیشنهاد میدهند قسمتی از آخر هفته خود را در طبیعت بگذرانید
وقتگذرانی در فضای سبز، استرس را کاهش میدهد
تنها گذراندن چند دقیقه از روزهای آخر هفته در میان درختان میتواند حالوهوای ما را دگرگون کند. نسیم خنک، صدای خشخش برگها و بوی خاک پس از باران، همه اینها آرامشی میآورند که در هیچ دارویی پیدا نمیشود. در دنیایی که اضطراب تبدیل به بخش ثابتی از زندگی شده، طبیعت بهنظر تنها درمانگر خاموش ماست. اما علم دقیقاً چه میگوید؟ چرا بودن در فضای سبز واقعاً استرس را کاهش میدهد؟ پاسخ در درون مغز، بدن و حتی ژنهای ما نهفته است.
مسئول فنی تولید یک شرکت دانشبنیان حوزه نانو در گفتوگو با آناتک:
پایان وابستگی به واردات کراتین با تولید نانوی ایرانی از پَر مرغ
نخستین نانوکراتین ایرانی با استفاده از مواد اولیهی بومی و فناوری دانشبنیان تولید شد؛ محصولی که میتواند با کیفیتی رقابتی و هزینهای کمتر، جایگزین بخش بزرگی از واردات کراتین در صنایع آرایشی و بهداشتی کشور شود.
مدیر کارگروه توسعه نیروی انسانی ستاد فناوری نانو در گفتوگو با آناتک:
نانوفناوری ایران وارد مرحله بلوغ صنعتی و انسانی شده است
تحول فناوری نانو در ایران از مسیر پژوهشهای دانشگاهی به میدان تجاریسازی رسیده است؛ جایی که مهارتآموزی، اقتصاد دانشبنیان و بازگشت نخبگان، چهرهای تازه از آینده علم و صنعت را ترسیم میکنند.
یک دانشیار دانشگاه آزاد بندرعباس در گفتوگو با آناتک:
حسگر نانویی هوشمند، خوردگی فلزات را پیش از آسیب جدی شناسایی میکند
فناوری نوینی در حوزهی نانو موفق شده است گامی مؤثر در پایش و پیشگیری از خوردگی سطوح فلزی بردارد؛ دستاوردی که میتواند هزینههای تعمیر و خسارت در صنایع نفت، گاز و انرژی را بهطور چشمگیری کاهش دهد و افق تازهای برای استفاده از حسگرهای هوشمند در صنعت بگشاید.
