آخرین مطالب
در گفتوگو با یک استاد دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران بررسی شد
بدن در واکنش به تمرینهای جدید وارد فاز ترمیم عضلانی میشود
بدن پس از تمرین تازه شروع به اعتراض میکند. تقریباً همهی ورزشکاران از مبتدی تا حرفهای تجربهی درد در عضلات یک تا دو روز پس از تمرین را دارند؛ دردی که نه فوراً بعد از ورزش، بلکه با تأخیر سراغ بدن میآید. پدیدهای که به آن «درد عضلانی تأخیری» گفته میشود، سالهاست مورد توجه فیزیولوژیستها و مربیان ورزشی قرار دارد. اما این درد دقیقاً از کجا میآید؟ آیا نشانهی رشد عضله است یا هشدار آسیب؟ و آیا میتوان از آن پیشگیری کرد؟
پیوند مدفوع، راهی تازه برای درمان افسردگی
روشی جدید برای درمان افسردگی از راه روده پیشنهاد شده است. پژوهشی تازه نشان میدهد که «پیوند میکروبی مدفوع» (Fecal Microbiota Transplantation) روشی که برای بازگرداندن تعادل باکتریهای روده طراحی شده میتواند در کاهش علائم افسردگی مؤثر باشد. تحلیل ۱۲ مطالعهی بینالمللی نشان داده است که این درمان زمانی بیشترین اثر را دارد که بهصورت تزریق مستقیم به روده انجام شود، نه از راه دهان.
تجربههای مکرر ترس باعث ضعف سیستم ایمنی میشود
ترسهای هالووینی بیخطر نیستند
تفریحِ هالووین بیش از هیجان، بار میآورد. در فرهنگهای دیگر، فرصتی برای لباسهای عجیب، دیوارهای تاریک و داستانهای ترسناک است، اما آیا میدانِ بازیِ این سرگرمیها برای بدنِ ما بیخطر است؟ پژوهشهای علمی نشان میدهند ترس، حتی اگر موقتی یا سرگرم کننده باشد؛ میتواند سازوکارهای عصبی، هورمونی، ایمنی و متابولیک بدن را تحت تأثیر قرار دهد و اگر مکرر یا مزمن شود، ممکن است پیامدهای قابلتوجهی داشته باشد.
وقتی مغز هنوز در تعطیلات است اما تقویم فرمان بازگشت میدهد
چرا شروع هفته حال ما را بد میکند
وقتی عصر جمعه یا یکشنبه فرا میرسد، انسان احساس سنگینی در ذهن پیدا میکند: ساعتهای آزاد تعطیلات به پایان میرسند، مسئولیتهای کاری یا تحصیلی دوباره سر میرسند و ذهن آماده نیست. این احساس، ناخوشایند نیست، اما آیا تنها عادت است؟ پژوهشها نشان میدهند که آغاز هفته، چه از شنبه و چه از دوشنبه، از چند جنبهی روانی، زیستی و فرهنگی برای ما چالشبرانگیز است.
شاید انسان روزی از «راست روده» نفس بکشد
آزمایشهای انسانی قدمی تازه در علم تنفس مصنوعی برداشت. در نگاه نخست، «تنفس از راه روده» شاید مضحک به نظر برسد، اما پژوهشی تازه در ژاپن نشان داده است که تزریق مایع اکسیژندار از طریق مقعد میتواند بیخطر باشد و شاید روزی به نجات جان بیماران کمک کند. آزمایشهای انسانی جدید نشان دادهاند که بدن میتواند این فرآیند را بدون عارضهی جدی تحمل کند و این آغاز راهی است که ممکن است علم پزشکی را دگرگون کند.
منیزیم؛ آرامش بستهبندیشده برای ذهنهای خسته
آرامش فروشی با مکمل منیزیم
منیزیم این روزها به «ماده معدنی معجزهگر» شهرت یافته است. قرصی که در تبلیغات از درمان بیخوابی تا رفع اضطراب و تسکین درد عضلات را وعده میدهد. در شبکههای اجتماعی، هزاران نفر از تجربه خواب عمیقتر و آرامش ذهنی پس از مصرف آن سخن میگویند. اما در حالی که بازار جهانی مکملهای منیزیم رو به انفجار است، دانشمندان هشدار میدهند که شواهد علمی هنوز قاطع نیست و بیشتر مردم، نه تنها به این قرصها نیازی ندارند، بلکه گاهی بیش از آنچه تصور میکنند، از طریق غذا دریافتش میکنند.
تصویرهای برتر مسابقه «نیکون» از دنیای نامرئی حیات
هر سال، جهان نادیدنی در برابر چشم انسان آشکار میشود. مسابقه «جهان کوچک نیکون» (Nikon Small World) برای پنجاهویکمین سال پیاپی، شگفتیهای جهان میکروسکوپی را در قالب تصاویری خیرهکننده به نمایش گذاشته است؛ جایی که سلولها، قارچها و ذرات حیات، به اندازهی کهکشانها زیبا و شگفتانگیز به نظر میرسند.
لحظه گزش مارها زیر لنز علم
پژوهشگران استرالیایی با کمک فناوری «حرکت آهسته» (slow motion) توانستهاند سریعترین لحظههای طبیعت را ثبت کنند. لحظهای که مار، در کسری از ثانیه، نیش خود را فرومیبرد، سم را تزریق میکند و عقب میکشد. این مطالعه نهتنها راز چابکی گونههای مختلف مار را آشکار کرده، بلکه میتواند به ساخت پادزهرهای دقیقتر برای انسان کمک کند.
به مناسبت روز جهانی آگاهی از لکنت
کارشناس ارشد گفتار درمانی: مغز لکنت را برنامهریزی میکند نه زبان
لکنت فقط تکرار یا گیرکردن در کلمات نیست. این اختلال پیچیده گفتاری، حاصل تعامل ظریف میان مغز، ژنها و تجربههای انسانی است؛ پدیدهای که میتواند از کودکی آغاز شود و زندگی فرد را در سطوح شناختی، عاطفی و اجتماعی تحتتأثیر قرار دهد. پژوهشهای عصبزبانشناسی در سالهای اخیر نشان دادهاند که ریشههای لکنت بسیار عمیقتر از اختلال در گفتارند و در ساختار و کارکرد مغز نهفتهاند. درک علمی و دقیق این فرآیند، کلید دستیابی به درمانهای مؤثرتر و آیندهای روشنتر برای افراد دارای لکنت است.
مغز مردان سریعتر از مغز زنان کوچک میشود
مغز مردان زودتر از پا میافتد. در روند طبیعی پیری، همه مغزها کوچک میشوند، اما نه به یک اندازه. پژوهشی تازه با تحلیل بیش از ۱۲ هزار اسکن مغزی آشکار کرده که مغز مردان سریعتر و گستردهتر از مغز زنان تحلیل میرود. این یافته، تفاوت عمیقتری را میان دو جنس در روند سالخوردگی مغز نشان میدهد.
ایمان به انرژی در برابر منطق علم در کریستال درمانی
کریستالها در تقاطع علم و باور قرار دارند. درخشش سنگها از آغاز تاریخ انسان را محو خود کرده است. در روزگاری که پزشکی مدرن بر پایه مولکول و داده استوار شده، هنوز میلیونها نفر در جهان به قدرت درمانگر سنگها باور دارند. کریستالها نه فقط بهعنوان زیور، بلکه بهعنوان «ذخیرهکننده انرژی حیات» شناخته میشوند. اما آیا این درخشش صرفاً نماد زیبایی است، یا در پس آن واقعاً نیرویی پنهان نهفته است؟
فیزیکدان چینیِ برنده جایزه نوبل، در ۱۰۳ سالگی درگذشت
یکی از بزرگترین چهرههای فیزیک قرن بیستم در ۱۰۳ سالگی در پکن درگذشت. «چن نینگ یانگ» (Chen Ning Yang) و همکارش در سال ۱۹۵۷ برای کشف اصل «شکست تقارن پاریته» در فیزیک ذرات بنیادی، جایزه نوبل فیزیک را دریافت کردند؛ دستاوردی که نه فقط قانون طبیعت، بلکه تصور انسان از جهان را تغییر داد: اینکه حتی در بنیادیترین سطح، طبیعت همیشه آینهدار خود نیست.
نوشابه رژیمی هم آرامآرام کبد را نابود میکند
قند نیست، اما خطر هست. آنچه تاکنون تصور میشد نوشیدنی بیضرر، «بدون قند» است، حالا «نوشابه بدون قند» زیر ذرهبین علم رفته است. نتایج پژوهشی گسترده در بریتانیا نشان داد نوشابههای رژیمی، درست مانند نوشابههای معمولی، میتوانند خطر ابتلا به بیماری کبد چرب متابولیک را تا بیش از ۵۰ درصد افزایش دهند. به بیان سادهتر، حتی اگر قند از ترکیب حذف شود، آسیب به کبد ادامه دارد؛ فقط آرامتر و پنهانتر.
بدن در برابر درد بدون دارو چه میکشد
درد، دشمنی کهن و در عین حال پیامآور زندگی است. ما به محض احساسش به دنبال راهی برای خاموش کردن آن میگردیم؛ قرص، آمپول، یا هر چیزی که آرام کند. اما اگر دارو استفاده نکنیم، اگر بگذاریم بدن خودش با درد روبهرو شود چه میشود؟
26 مهر، سالگرد اهدای جایزه یونسکو به «دکتر سیما رافتی» به پاس ساخت واکسن برای انگل لیشمانیا:
«لیشمانیاسیس» و زنی که درد آن را رمزگشایی کرد
آزمایشگاه ایمونولوژی در قلب انستیتو پاستور ایران، جایی میان میکروسکوپها و انکوباتورهای کوچک، پژوهشی آرام، اما سرنوشتساز در جریان بود؛ طرحی که بعدها جهانی شد. دکتر سیما رأفتی، با نگاهی فراتر از مرزهای امکانات داخلی، سالها روی تولید واکسن علیه نوعی انگل کار کرد؛ بیماریای که چهرهاش را در سکوت، در فقیرترین نقاط جهان نشان میدهد. حاصل این تلاشها، واکسنی مبتنی بر ژن بود که نخستین بار در منطقه طراحی شد و در ۲۶ مهر ۱۳۸۰ به او مدال یونسکو–پاستور برای تأثیرگذاری در سلامت انسان را بخشید.
اسپند و توهم ضدعفونی
بوی اسپند؛ عطری از دل قرنها که در خانههای ایرانی پیچیده و با خود احساس پاکی و آرامش میآورد. هنوز هم وقتی مسافری از راه میرسد یا کسی از چشم بد میترسد، دودی سفید از دانههای قهوهای برمیخیزد و هوا را پر میکند. اما در دنیای امروز، جایی که علم جای باورهای قدیمی را گرفتهاست، پرسش قدیمی دوباره زنده میشود: آیا دود اسپند واقعاً فضا را پاک میکند، یا تنها ذهن ما را آرام میسازد؟
آینده التیام زخم با بانداژهای زنده از قارچ
تصور کنید بانداژی که روی زخم قرار میدهید، زنده باشد؛ نفس بکشد، رشد کند و با بدن شما سازگار شود. دانشمندان دانشگاه یوتا اکنون با استفاده از قارچی خاکزی به نام «مارکواندومایسِس مارکواندیی» (Marquandomyces marquandii) قدمی بهسوی چنین آیندهای برداشتهاند. در آزمایشی تازه، این قارچ توانسته است ساختاری ژلمانند ایجاد کند که ویژگیهای پوسته بدن انسان را تقلید میکند؛ پدیدهای که میتواند مفهوم بانداژ، ترمیم بافت و حتی پیوند زیستی را دگرگون کند.
کشف حالت عجیبی از آب که همزمان جامد و مایع است
آب را همیشه سادهترین عنصر زندگی میدانیم، علم بار دیگر شگفتی تازهای آشکار کرده است. پژوهشگران ژاپنی در آزمایشی بیسابقه نشان دادهاند که آب، در شرایطی خاص، میتواند همزمان دو چهره داشته باشد. نیمی یخزده و منجمد، نیمی روان و سیال. این کشف تازه نه فقط قوانین فیزیک را به چالش میکشد، بلکه نشان میدهد در دل معمولیترین پدیدههای طبیعی، هنوز ناشناختههای فراوانی نهفته است.
به مناسبت هفته «بهداشت روان» و روز جهانی «دختربچهها» بررسی شد
تاثیر داشتن دختربچه بر سلامت روان
در جهانی پر از اضطراب و شتاب، حضور یک دختربچه میتواند چیزی در ذهن انسان را نرم کند. نگاه او، صدای خندهاش و کنجکاوی بیپایانش، گویی سازوکارهای پنهان روان را دوباره بیدار میکند. علم امروز میگوید دختربچهها فقط آینده جامعه نیستند؛ آنها آینهای از تعادل روانی و منبعی برای بازسازی ذهنند.
نگاهی دوباره به ذرات مرموز پس از گذشت ۳ دهه از نوبل برای کشف پریونها
جهان پزشکی روزی با کشفی روبهرو شد که همه چیز را درباره حیات و بیماری زیر سؤال برد. عاملی پیدا شد که نه ژن داشت، نه «دیاِناِی» (DNA) و نه «آراِناِی» (RNA)، اما توانایی کشتن داشت. اکتبر ۱۹۹۷ میلادی «استنلی بی. پروزینر» (Stanley B. Prusiner)، زیستشناس آمریکایی، برای شناسایی «پریونها» برنده جایزه نوبل پزشکی شد؛ ذراتی پروتئینی که بدون داشتن ماده وراثتی، میتوانند بیماریهای مرگبار مغزی ایجاد کنند.
