گام‌های توسعه‌ای وزارت نیرو برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، محمد گل‌محمد*، محقق حوزه انرژی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه وزارت نیرو در قالب یادداشتی به موضوع «چالش‌های موجود در حوزه بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور و همچنین گام‌های توسعه‌ای وزارت نیرو برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر» پرداخت که آنرا در اختیار خبرگزاری علم و فناوری آنا قرار داد.

متن این یادداشت به شرح زیر است؛

« استفاده از منابع انرژی پاک برای تولید برق به کاهش اثرهای گاز‌های گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی کمک می­‌کند. یکی از منابع اصلی تولید انرژی پاک، منابع انرژی­‌های تجدیدپذیر هستند که در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه به شدت مورد توجه قرار گرفته‌­اند. به این ترتیب که ظرفیت نصب شده انرژ­ی‌های تجدیدپذیر در دنیا در سال‌های اخیر از کل ظرفیت نصب شده قبل از سال ۲۰۱۵ بیشتر است. همچنین پیش­بینی می‌شود در دوره سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۸، بیش از ۳۷۰۰ گیگاوات ظرفیت تجدیدپذیر به ظرفیت نیروگاهی در دنیا اضافه شود. البته بخش اعظمی از این افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر، مربوط به انرژی خورشیدی و بادی با توجه به پتانسیل این فناوری‌ها است. در ایران نیز توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در برنامه توسعه قرار گرفته بود که خوشبختانه در سال‌های اخیر این برنامه با شتاب بیشتری در حال پیگیری است.

 در حال حاضر ظرفیت تولید در نیروگاه‌های تجدیدپذیر به نزدیک ۱۲۰۰ مگاوات رسیده است.   همچنین با توجه به ناترازی­ انرژی در سال‌های اخیر و با توجه به اینکه یکی از اصلی‌ترین راه‌حل‌ها به این ناترازی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است، شورای عالی انرژی با حضور معاون اول رئیس جمهور و امضای رئیس جمهور توسعه ۱۵۰۰۰ مگاواتی نیروگاه‌های تجدیدپذیر را مصوب کرده است.

البته در جهت تحقق این افزایش تولید تجدیدپذیر چالش‌هایی وجود دارد از جمله مدل‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و عدم جذابیت در بخش خانگی، مشکلات اجرایی ساخت نیروگاه­‌ها، ساختار توزیع برق، مشکلات در سرمایه­‌گذاری بین‌المللی و وابستگی تامین انرژی در کشور به سایر کشورها.

برای هر یک از این چالش­‌ها پیشنهاد‌هایی در وزارت نیرو مطرح شده و در حال پیگیری است از جمله اینکه برای مدل توسعه علاوه بر مدل خرید تضمینی برق، مدل‌های دیگری در قالب بخش‌های خانوار‌های کم‌برخوردار، خانگی و صنعت تبیین و مدل‌­های اقتصادی جدیدی ارائه شده است. جهت حل مسائل و مشکلات واگذاری زمین هماهنگی‌های لازم با سازمان امور اراضی و محیط زیست انجام شده است. همچنین در زمینه ساختار توزیع برق، توانیر به عنوان متولی موضوع در حال انجام اقدامات لازم جهت فراهم آمدن مقدمات این توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.

در نهایت در زمینه جلوگیری از وابستگی به کشور‌های خارجی؛ توسعه دانش فنی ساخت توربین باد (جهت توسعه فناوری بادی) در کشور توسط پژوهشگاه نیرو و یکی از شرکت‌های بزرگ  نیروگاهی بومی سازی شده است و همچنین در زمینه فناوری خورشیدی فعالیت‌هایی آغاز شده است. در زمینه فناوری خورشیدی با توجه به پتانسیل بالای کشور، پیرو پیشنهاد وزارت نیرو، برنامه توسعه سامانه­ها و زنجیره تولید برق خورشیدی توسط  هیئت وزیران در انتهای سال ۱۴۰۲ تصویب و مقرر شد برنامه ملی توان تولید داخلی برای استقرار ۸۰۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی تا سال ۱۴۰۷ پیگیری شود.

در این برنامه حلقه‌های مختلف زنجیره تولید پنل خورشیدی و ادوات مورد نیاز اصلی نیروگاه جهت بومی­‌سازی مورد توجه قرار گرفته است. این برنامه ملی در صورت تامین منابع مالی مورد نیاز، وابستگی کشور را در تامین تجهیزات و ادوات ساخت نیروگاه خورشیدی به حداقل می‌رساند.

البته علیرغم تمامی مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، یکی از معضلات اصلی خصوصا انرژی خورشیدی و بادی عدم دسترسی ۲۴ ساعته به این انرژی­‌ها است. البته با مدیریت بخش تولید امکان مدیریت بار و سمت مصرف وجود دارد ولی با توسعه بیش از پیش نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیاز به ذخیره­سازی انرژی ضروری است. در کشور‌های توسعه یافته بحث ذخیره­ساز‌های انرژی از سال‌های گذشته با جدیت دنبال شده است ولی متاسفانه در کشورمان این موضوع مغفول مانده است.

البته تلاش‌­هایی در این زمینه صورت گرفته از جمله طرح کلان توسعه باتری­‌های لیتیومی که با توجه به عدم وجود متولی مشحص و عدم حمایت مغفول مانده است. در حال حاضر بحث استفاده از ذخیره­ساز‌ها در کنار انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه این فناوری­ها، امکان جلوگیری از ازدیاد تولید و استفاده بهینه از انرژی تولیدی را فراهم می­سازد. همچنین با توجه به کاربرد سیستم­های ذخیره­ساز خصوصا باتری‌­های لیتیومی در بخش‌­های مختلف علاوه بر انرژی‌های تجدیدپذیر (مثلا خودرو برقی یا کاربرد‌های دفاعی و ...) به نظر می­‌رسد وزارت­خانه‌­های ذینفع باید برنامه مدونی برای توسعه سیستم‌­های ذخیره‌­سازی خصوصا باتری‌های لیتیومی تهیه و به عنوان برنامه ملی پیگیری کنند.»

*معاون پژوهشگاه وزارت نیرو و عضو هیئت علمی پژوهشگاه انرژی و محیط زیست پژوهشگاه نیرو