مسابقه علم با شبه‌علم؛ کدام دونده برنده واقعی است!؟
در دنیای واقعی، شبه‌علم‌ها با سرعتی برق‌آسا در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر میشوند و ادعاهای خود را بدون هیچ مانعی به گوش همگان می‌رسانند. اما علم؟ علم باید مانند یک دونده ماراتن مسیر طولانی‌تری را طی کند، پر از مانع‌های داوری همتا، متاآنالیز و راستی‌آزمایی‌های مکرر.
خبرگزاری آنا- محمدامین پورحسینقلی: تصور کنید دو نفر را در یک مسابقه دو قرار دهید؛ یکی به نام "شبه‌علم" که با کفش‌های تیز و تند در خط شروع ایستاده، و دیگری به نام "علم" که با یک کوله‌پشتی پر از اسناد و مدارک در حال آماده شدن است. شبه‌علم با یک جهش شروع به دویدن می‌کند و قبل از اینکه کسی حتی متوجه شود، از خط پایان عبور می‌کند. اما علم؟ آه، او هنوز درگیر چک کردن کفش‌ها و بستن بند‌های کوله‌اش است! چرا؟ چون علم باید از یک سری فیلتر‌ها و موانع عبور کند که شبه‌علم حتی به آنها نگاه هم نمی‌کند.
در دنیای واقعی، شبه‌علم‌ها با سرعتی برق‌آسا در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر میشوند و ادعاهای خود را بدون هیچ مانعی به گوش همگان می‌رسانند. اما علم؟ علم باید مانند یک دونده ماراتن مسیر طولانی‌تری را طی کند، پر از مانع‌های داوری همتا، متاآنالیز و راستی‌آزمایی‌های مکرر.
فیلتر‌های علمی: مسیر سخت و طولانی
بیایید نگاهی بیندازیم به مسیر پرپیچ‌وخم که علم باید برای رسیدن به واقعیت طی کند:
شاید این سؤال پیش بیاید: "چرا علم این‌قدر زمان می‌برد؟ " پاسخ ساده است:، چون دقت و صحت اهمیت دارند! اگر بخواهیم به اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم اعتماد کنیم، باید مطمئن باشیم که این اطلاعات از فیلتر‌های علمی عبور کرده و اثبات شده‌اند. علم ممکن است کندتر به نتیجه برسد، اما وقتی به آن رسید، می‌توانیم به آن اعتماد کنیم. شبه‌علم‌ها اگرچه سریع به نظر می‌رسند، هیچ تضمینی برای درستی ادعاهایشان وجود ندارد.
داوری همتا: وقتی یک دانشمند می‌خواهد نتایج تحقیقات خود را منتشر کند، ابتدا باید مقاله‌اش را به یک مجله علمی ارسال کند. اما این مجله فقط مقاله را چاپ نمی‌کند. نه! آنها ابتدا مقاله را برای داورانی که همتایان علمی هستند می‌فرستند. این داوران با دقت همه‌چیز را زیر ذره‌بین می‌گذارند: آیا روش تحقیق درست بوده؟ آیا نتایج منطقی است؟ آیا نتیجه‌گیری‌ها مستند است؟ اگر حتی یکی از این موارد مشکل داشته باشد و دانشمند نتواند پاسخ درستی به آن بدهد، مقاله رد می‌شود.
متاآنالیز: حتی اگر چندین مطالعه به نتایج مشابهی برسند، دانشمندان از متاآنالیز استفاده می‌کنند تا ببینند آیا واقعاً نتیجه‌گیری‌های کلی در همه این مطالعات قابل اعتماد است. این روش دقیق و زمان‌بر به آنها کمک می‌کند تا مطمئن شوند که هیچ نکته‌ای از قلم نیفتاده و نتایج واقعاً معتبر است. در نهایت پاسخ به دست آمده از متاآنالیز‌ها تبدیل به پروتکل‌های درمانی یا روش‌های مستند و مورد قبول علمی میشوند.
تکرار آزمایش‌ها: علم هیچ‌گاه به یک نتیجه تنها اکتفا نمی‌کند. آزمایش‌ها بار‌ها و بار‌ها تکرار میشوند تا نتایج در شرایط مختلف تأیید شوند. اگر نتایج یک آزمایش در شرایط دیگر بازتولید نشود، شک و تردید‌ها به آن نتیجه وارد می‌شود.
به‌طور خلاصه، علم قبل از رسیدن به مخاطبان، باید از این موانع و فیلتر‌ها عبور کند و ثابت کند که واقعاً ارزش توجه دارد.
شبه‌علم: بدون توقف در ایستگاه "فیلتر"
حالا بیایید نگاهی به مسیری بیندازیم که شبه‌علم طی می‌کند. بی‌دردسر و سریع! شبه‌علم مثل یک دونده که از تمام چراغ‌های قرمز رد می‌شود، به‌راحتی از فیلتر‌های علمی عبور نمی‌کند، چون اصلاً در مسیرش چراغ قرمزی وجود ندارد!
بدون داوری همتا: شبه‌علم نیازی به تأیید دانشمندان یا کارشناسان ندارد. یک فرد تنها با دسترسی به اینترنت و بدون هیچ تخصصی می‌تواند ادعایی را مطرح کند. اگر امروز کسی بگوید "زمین تخت است" یا "واکسن‌ها بدن را به آهنربا تبدیل می‌کنند"، این ادعا به‌راحتی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود.
شبکه‌های اجتماعی، پادشاه پخش سریع: یکی از دلایل محبوبیت شبه‌علم‌ها این است که به‌سرعت و به‌راحتی از طریق شبکه‌های اجتماعی گسترش می‌یابند. این پلتفرم‌ها به هر کسی اجازه می‌دهند تا هر چیزی را بدون هیچ فیلتر علمی منتشر کند. تنها کافی است ادعای شما جذاب باشد و کمی هیجان‌انگیز به نظر برسد؛ مثل اینکه "آب‌لیموی تازه می‌تواند سرطان را درمان کند". مردم عاشق این ادعاهای سریع و آسان‌اند!
پاداش برای سریع‌ترین ادعا: شبه‌علم به‌دنبال سرعت است، نه دقت. مهم نیست که پشت ادعاهایش هیچ شواهد علمی وجود ندارد؛ اگر ادعا هیجان‌انگیز و شوکه‌کننده باشد، رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی آن را دست‌به‌دست می‌کنند. به‌جای تکرار آزمایش‌ها و انتظار برای تأیید علمی، شبه‌علم به سرعت برق از هر فیلتر عقلانی عبور می‌کند.
چرا باید به علم اعتماد کنیم؟
شاید این سؤال پیش بیاید: "چرا علم این‌قدر زمان می‌برد؟ " پاسخ ساده است:، چون دقت و صحت اهمیت دارند! اگر بخواهیم به اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم اعتماد کنیم، باید مطمئن باشیم که این اطلاعات از فیلتر‌های علمی عبور کرده و اثبات شده‌اند. علم ممکن است کندتر به نتیجه برسد، اما وقتی به آن رسید، می‌توانیم به آن اعتماد کنیم. شبه‌علم‌ها اگرچه سریع به نظر می‌رسند، هیچ تضمینی برای درستی ادعاهایشان وجود ندارد.
پس لزوما سریع‌تر همیشه بهتر نیست. شبه‌علم ممکن است سریع‌تر و جذاب‌تر به نظر برسد، اما وقتی به حقیقت برسیم، علم است که برنده واقعی است. علم با دقت و تلاش مداوم، به‌دنبال ارائه نتایج دقیق و قابل اعتماد است، در حالی که شبه‌علم تنها به‌دنبال جلب توجه سریع است. دفعه بعد که با ادعایی هیجان‌انگیز در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شدید، به یاد داشته باشید: "آیا این ادعا از فیلتر‌های علمی عبور کرده؟ "
انتهای پیام/
