ناکارآمدی دولت به مبادلات اقتصادی منطقه‌ای ضربه زده است/ روحانی هزینه «نه گفتن» به غربی‌ها را به دولت رئیسی منتقل می‌کند

به گزارش گروه سیاست خبرگزاری آنا، دولت دوازدهم روزهای پایانی عمر کاری خود را سپری می‌کند و یکی از مهمترین دستاوردهایی که دولت یازدهم و دوازدهم داشتند برجام بود. حمیدرضا غلام‌زاده نطنزی، کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌و گو با خبرنگار خبرگزاری آنا به بررسی برجام پرداخت.

آنا: یکی از شروط مهمی که رهبر معظم انقلاب برای برجام داشتند گذاشتن تضمینی مطمئن برای ماندن و اجرای این قرارداد بود چرا این موارد در برجام اجرا نشد؟

غلام‌زاده: ایران حق دارد که طبق ماده ۲۶ و ۳۶ در صورت اجرا نشدن تعهدات طرفین مقابل، تعهدات خودش را اجرا نکند یعنی همان اتفاقی که در این سال‌های اخیر رخ داده است. تضمین قرارداد یکی از ایرادات اساسی در برجام بوده که لحاظ نشده بود و علت آن بیشتر بابت آشنا نبودن با سازوکار آمریکا بود.

آمریکا یک سازوکار حقوقی دارد و یک سازوکار رفتاری؛ در واقع سیاست رفتاری و اعمالی‌اش دو تا موضوع مختلف هستند. ممکن است که هر کشوری این‌طور باشد ولی در مورد آمریکا سیاست اعلامی خیلی سیاست متقن و خوبی به نظر می‌آید اما آن چیزی که اعمال می‌شود، متفاوت از آن ماجرا است و قابل‌اعتماد نیست. به نظر می‌رسد به خاطر اینکه برجام را به ثمر برسانند بعضی از این مسائل مانند ضمانت‌نامه‌ها را اغماض کردند؛ البته این موضوع برای ایران تجربه خوب اما با بهایی سنگین بود.

آمریکا به بهانه اینکه من نمی‌توانم کنگره را مجبور کنم و بعضی از مسائل را به آن‌ها تحمیل کنم توانست طرف‌های مذاکره‌کننده را قانع کند که از بعضی از موارد صرف نظر کنند یا سطح انتظارشان را پایین بیاورند.

لازم است که به این نکته بپردازیم رسیدن به مذاکره چندجانبه کار راحتی نیست اما اینکه شما چند سال زحمت می‌کشید که به یک مذاکره چند جانبه برسید ولی به این فکر نمی‌کنید که این شرایط را حفظش کنید و لحاظ کنید از سختی مذاکره نیست، بیشتر به بی‌دقتی برمی‌گردد. همین حالا موادی که از مذاکرات وین می‌شنویم و مسائلی که در گزارش هفته پیش وزارت خارجه مطرح شده است صراحتاً خلاف سخنان حضرت آقا است.

رهبر معظم انقلاب دستور داده‌اند تمامی تحریم‌ها باید لغو شوند ولی چیزی که الان صحبت شده است نه‌تنها همه تحریم‌ها را برداشته نمی‌شود حتی بسیاری تحریم‌های ترامپ هم باقی می‌ماند. آن‌طور که در آن گزارش آمده است تنها تحریم‌هایی را که اگر آمریکا در برجام می‌ماند اعمال نمی‌شد، برمی‌دارند؛ یعنی تحریم‌هایی را که ترامپ بعد از برجام اعمال کرده است به قوت خودش باقی خواهد ماند. رهبر معظم انقلاب در این مذاکرات هم دو موضوع را مهم دانسته و بیان کردند؛ یک آن که تمام تحریم‌ها برداشته شده و دو اینکه خسارت مدت زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، پرداخت شود؛ این در حالی است که اساساً صحبتی از خسارت نمی‌شود در صورتی که می‌توانست به عنوان یک ابزار مذاکراتی مورد استفاده قرار گیرد که کارکردش هم همین بود. به طور مثال بیان می‌شد که ما فعلاً از شما خسارت نمی‌خواهیم اما مطالبات ما را انجام دهید.

نگاه رهبری این است که ما اساساً رژیم تحریم‌های امریکا را قبول نداریم و این رژیم تحریم‌ها باید از بین برود. مشکل اساسی با غیرانسانی بودن و غیرقانونی بودن تحریم‌های یک‌جانبه است و اینکه شما برخی تحریم‌ها را که مربوط به فعالیت هسته‌ای ایران نیست قبول می‌کنید اساساً رژیم تحریم‌های آمریکا را قبول کرده‌اید که در این مورد در سخنان رهبری نقض شده است.

آنا: با توجه به اینکه دولتی‌ها یکی از دستاوردهای مهم برجام را خروج ایران از فصل هفتم شورای امنیت می‌دانند، اگر برجام اتفاق نمی‌افتاد آیا جنگ می‌شد؟

غلام‌زاده: به هیچ عنوان جنگ اتفاق نمی‌افتاد، اصلاً احتمال اینکه آمریکا بخواهد جنگی را علیه ایران شروع کند وجود ندارد. حتی اگر ما آمریکا را روی کاغذ قدرتمندترین ارتش جهان بدانیم (تأکید می‌کنم فقط روی کاغذ) بازهم توان مبارزه با ایران را ندارد؛ توان این را ندارد که بخواهد جنگی را شروع کند که به نتیجه برسد. ضمن اینکه جنگ در این منطقه آن‌هم علیه ایرانی که به اصطلاح هسته ثبات منطقه است اگر اتفاق بیافتد، کل دنیا را دامن‌گیر می‌شود؛ دنیا هم تحمل چنین شرایطی را ندارد.

اگر شما تحقیق کنید اولین کسانی که در آمریکا مخالف جنگ با ایران هستند نظامی‌ها و آدم‌های کارکشته‌ای هستند که جنگ در افغانستان و عراق را تجربه کرده‌اند و می‌دانند که عملاً این اتفاق افتادنی نیست. لذا برجام دستاورد نظامی اصلاً نداشته است.

فصل هفتم لزوماً منجر به جنگ نمی‌شد چون ما درباره سودان و لیبی و این‌ها حرف نمی‌زنیم درباره ایران حرف می‌زنیم، چون ایران از نظر موقعیت جغرافیایی، قدرت نظامی و مختصات قدرت منطقه‌ای با این کشورها بسیار متفاوت است اما وجود فصل هفتم می‌توانست فشار سیاسی و اقتصادی داشته باشد.

آنا: آیا دستاوردهایی که برجام داشته است ارزش ضررهایی که به ایران تحمیل شد را داشت؟

غلام‌زاده: برآورد هزینه‌هایی که از برجام بعد از خروج آمریکا به عمل آمد، نشان داد هزینه‌های برگشت‌ناپذیری را بابت برجام نپرداختیم به طور مثال ما الان سانترفیوژهایمان را گسترش داده و میزان غنی‌سازی را افزایش دادیم.

آنا: آیا با توجه به تمام دستاوردها و ضررهایی که برجام داشته است ادامه دادن برجام برای کشور مناسب است؟ اگر نیست برای رفع تحریم‌ها و مذاکرات چه روندی را باید پیش بگیریم؟

غلام‌زاده: دستاوردی که تا الان مذاکرات وین داشته است یک دستاورد شکست‌خورده و ناموفق است و به نظر می‌آید دولت هزینه این نه گفتن را به گردن دولت بعدی می‌اندازد. حسن روحانی خودش حاضر نیست به وین نه بگوید که هزینه نه گفتن به این مذاکرات را به دولت بعدی منتقل کند؛ چون اصلاً شرایطی که در وین صحبت می‌شود به‌شدت با چیزی که به سود منافع ایران باشد، فاصله دارد و این فاصله یک گام و دو گام نیست گام‌های بسیاری با مطالبات ایران فاصله دارد. مثل این می‌ماند که شما تومور مغزی داشته باشید و صرفاً یک مسکن ضعیف مصرف کنید. دولت روحانی سعی دارد این موضوع را به عنوان یک دستاورد به آیت الله رئیسی بفروشد که البته این فریبی بیش نیست.

در این مذاکرات قرار است تحریم‌ها همچنان باقی بماند و مقداری مسیر اقتصادی باز بشود اما به‌محض اینکه آمریکا به برجام بازگشت مجدداً به اعمال تحریم روی آورده و به بهانه‌های مختلف مثل حقوق بشری و تروریسم در منطقه ایران را تحت‌فشار قرار می‌دهد.

آمریکا عملاً اجازه بهرمندی ایران از برجام را نخواهد داد و آن موقع دچار سیکلی معیوب به صورت مذاکره‌های پی‌درپی خواهیم شد؛ چون آمریکایی‌ها از ابتدا اعلام کردند که به برجام برمی‌گردند تا موضوعات بعدی را بحث کنند.

توافق وین در شرایطی که امروز ایران در آن قرار دارد به این صورت است که هم تحریم‌ها حفظ شده و هم قول مذاکره برای موضوعات بعدی داده می‌شود که درمجموع به ضرر جمهوری اسلامی خواهد بود و ایران معطل مذاکرات و تصمیم‌گیری‌های دیگران می‌ماند.

بیشتر بخوانید:

بیست و دومین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه به مجلس تقدیم شد

ایران در شرایط کنونی باید شرایطش را اعلام کند و اگر آمریکا این شرایط را نمی‌خواهد، به برجام بازنگردد. در این صورت برای اینکه برجام باقی بماند یا طرف‌های اروپایی برای مهار ایران چون توان تحریم و مقابله نظامی با ایران را ندارند به آمریکا فشار وارد می‌کنند که تحریم‌ها را بردارد و به برجام بازگردد و یا اینکه از طریق شورای امنیت اقدام خواهند کرد که احتمالا در آنجا نیز روسیه و چین چنین موضوعاتی را وتو خواهند کرد.

تلاش اروپا میز برای مهار ایران از ترس جنگ است زیرا اروپا به ایران نزدیک‌تر است و احتمال اینکه هدف موشک‌های ایرانی قرار بگیرد بیشتر از آمریکا است بنابراین اروپا نیاز دارد که ایران را مورد بازرسی قرار دهد. ایران هم در برجام مکتوب اعلام کرده است که در قبال این بازرسی‌ها به دنبال نفع اقتصادی است.

در کل اگر همه مذاکرات و این صحبت‌ها عملی نشود هم طبق آمار بانک جهانی ایران در اواخر سال ۲۰۲۱ به رشد اقتصادی خواهد رسید بنابراین ما از نیاز حیاتی به برجام عبور کردیم و الان اجرای صحیح برجام تنها باعث تسهیل و تسریع کار ایران خواهد شد.

یک بخش عمده‌ای از وضع کنونی به خاطر ناکارآمدی دولت روحانی در منطقه بوده است؛ یعنی در همین همکاری‌ها با همسایه‌ها که روابط نزدیک‌تری دارند و راحت‌تر می‌شود با آن‌ها کار کرد ضعیف عمل شده است به طور مثال ایران تنها متحدی است که با ارمنستان مرز مشترک دارد صادرات غیررسمی ترکیه به ارمنستان سه برابر صادرات ایران است یا قطر زمانی که تحریم شد ایران اولین کشوری بود که به کمکش رفت ولی ترکیه چند برابر ایران به قطر صادرات دارد. اگر این موضوعات اجرایی شوند پول وارد کشور خواهد شد و کشور را از برجام بی‌نیاز خواهند کرد.

انتهای پیام/