برنامه کاری طبیب مسلمان در 900 سال پیش

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

افضل‌الدوله ابوالمجد محمد بن ابی‌حکم  پزشک و موسیقی‌دان اهل شام در قرن ششم هجری قمری است.

تاریخ تولد او مشخص نیست، اما زمان درگذشتش را حدود 570 ق نوشته‌اند. وی نزد پدرش و استادان دیگر به تحصیل علم طب پرداخت و پزشکی ماهر شد. مدتی بعد ریاست پزشکان دمشق را به عهده گرفت و پزشک مخصوص نورالدین محمود زنگی، حکمران شام و مصر شد.

نورالدین در شام بیمارستان بزرگی به نام «نوری» تأسیس کرد و سرپرستی آنجا را به ابن عبدالحکم سپرد. ابوالضل بن ابی‌الفرج، چشم‌پزشک مشهور که در این بیمارستان مشغول به کار بود، در گزارشی برنامه روزانه ابن ابی‌الحکم را آورده است. طبق این گزارش ابن ابی‌الحکم ابتدا بیماران را معاینه می‌کرد و دستورات لازم را به پرستاران می‌داد؛ سپس در ارگ حکومتی، بیماران دربار و اعیان دولت را مداوا می‌کرد و دوباره به بیمارستان بازمی‌گشت.

پزشکان و دانشجویان، همواره مشتاقانه از درس او بهره می‌گرفتند. ابن ابی الحکم روزانه سه ساعت در کتابخانه بیمارستان به مطالعه و تدریس می‌پرداخت و سپس به خانه خود می‌رفت.

مؤیدالدین محمد بن عبدالکریم حارثی دمشقی، مشهور به ابوالفضل مهندس، از شاگردان برجسته ابن ابی الحکم است که علم طب را تا مراحل عالی نزد استاد آموخت و کتاب‌های فراوانی را، از جمله مجموعه کتب شانزده‌گانه جالینوس، نسخه‌برداری کرد.

ابن ابی الحکم در علم هندسه و نجوم نیز دست داشت ولی در این دانش‌ها از وی اثری گزارش نشده است. علاوه بر این،‌او در موسیقی هم استادی تمام‌عیار بود. عود و نی و دیگر سازها را به‌خوبی می‌نواخت و حتی خود ارغنونی ساخته و نهایت دقت و مهارت را در ساخت آن به کار برده بود. ذدو اثر زیر را از ابن ابی الحکم دانسته‌اند:

1. شرح نهح الوَضاعة لاولی الَخلاعة، که شرحی است بر دیوان اشعار ابوالحکم، پدر ابن ابی الحکم.

دیوان اشعار ابوالحکم مخلوطی از جدّ و هزل است، شامل اشعاری درباره برخی ستوران و رثای بعضی آوازخوانان است که مؤلف در آن از برخی شاعران دمشق نام برده است.

2. مشکوة‌العلاج.

انتهای پیام/4104/