ابن ابی‌یعلی؛ فقیه ماهر در فن مناظره

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالحسین محمد بن فَرّاء (۴۵۱ - ۵۲۶ ه.ق)، فقیه، محدث، مورخ و قاضی بغدادی است.

در بعضی منابع وی را ابن فرّاء نیز نامیده‌اند. کلمه «فَرّاء» به معنای پوستین‌دوز است. گویا نیاکان وی پوستین‌دوز یا پوستین‌فروش بوده‌اند. ابن ابی‌یعلی در بغداد به دنیا آمد و در همان‌جا مقدمات علوم را آموخت. وی از پدر خویش ابویعلی محمد، جد مادری‌اش جابر بن یاسین، عبدالصمد بن مأمون و دیگران حدیث شنید و قرائت را نزد ابوبکر خیاط و فقه را نزد شریف ابوجعفر آموخت.

ابن ابی‌یعلی از ابومحمد جوهری اجازه روایت دریافت کرد و بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و روایت کرده‌اند که از آن شمارند: ابوالقاسم علی بن حسن بن عساکر، ابوطاهراحمد بن محمدسلفی اصفهانی (متوفی ۵۷۶ ق)، عبدالله بن احمد بن احمد بن خشاب بغدادی ، سمعانی، ابوموسی مدینی و ابن کلیب نیز از وی اجازه روایت گرفتند.

ابن ابی‌یعلی در فقه و مناظره بسیار ماهر بود و در مذهب احمد بن حنبل فتوا می‌داد. وی با اشاعره مخالف بود و آنها را کوچک می‌شمرد.

او مردی متدین، معتمد و راستگو بود و شاگردان بسیاری تربیت کرد. گفته شده است که دارایی فراوانی در منزل خود داشت و در شب دهم محرم‌الحرام ۵۲۶ ق  به دست عده‌ای از خادمان خود، که برای دزدی به منزل وی رفته بودند، کشته شد. جنازه‌اش را در کنار آرامگاه پدرش، در مقبره باب حرب، به خاک سپردند.

ابن ابی‌یعلی مذهب حنبلی داشت و آثار متعددی نیز از خود برجای گذاشت. ابن رجب و حاجی خلیفه به یازده اثر از آثار ابن ابی‌یعلی اشاره کرده‌اند. مهم‌ترین آثار وی عبارت‌اند از:

1. طبقات الحنابله، این اثر از کتاب‌های مهم و معروف اوست که به چاپ رسیده است. طبقات الحنابلة اولین تصنیف در طبقات حنبلیه و دارای شش طبقه است. طبقه اول در باب اصحاب احمد بن حنبل، طبقه دوم درباره تابعین احمد بن حنبل و طبقات دیگر براساس سال درگذشت اشخاص است که به 512 ه.ق ختم شده است. این اثر در ۱۳۷۱ ق به کوشش محمد حامد الفقی در قاهره و در دو جلد چاپ شده است.


2. المسائل التی حلف علیها الامام احمد بن حنبل الشیبانی و روی عند ذلک، که نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانه ظاهریة دمشق موجود است.


3. کتاب الاعتقاد، اثر دیگر وی است که نسخه‌ای از آن در کتابخانه ظاهریه دمشق موجود است.

«بروکلمان» کتاب الاحکام السلطانیه را نیز به ابن ابی‌یعلی نسبت داده است که در واقع تألیف پدر اوست.

 انتهای پیام/4104/پ