مجازی اما واقعی؛ نقش فناوری در حفظ روابط خانوادگی
به گزارش آنا؛ با گسترش زیرساخت‌های ارتباطی و دسترسی گسترده به اینترنت، شکل سنتی روابط خانوادگی در ایران دستخوش تغییر شده است. به گفته‌یمریم عابدینی، استاد ارتباطات اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی، «فناوری‌های نوین ارتباطی مانند تماس‌های تصویری، پلتفرم‌های پیام‌رسان، و شبکه‌های اجتماعی، نقش مهمی در حفظ پایداری عاطفی خانواده‌هایی ایفا می‌کنند که به‌واسطه‌ی مهاجرت، اشتغال یا تحصیل از یکدیگر دور مانده‌اند.»
این تغییرات را می‌توان در آمار‌ها هم مشاهده کرد. گزارش «مرکز پژوهش‌های فضای مجازی» در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد از کاربران ایرانی بالای ۳۵ سال، برای حفظ ارتباط با اعضای خانواده‌ی دور از خود، از تماس‌های تصویری یا گروه‌های خانوادگی در پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند. این ارتباطات دیجیتال، به‌ویژه در دوره‌ی کرونا که دیدار حضوری دشوار یا ناممکن بود، به مهم‌ترین ابزار حفظ پیوند‌های عاطفی تبدیل شدند.
از حفظ همبستگی تا کاهش اضطراب
تحقیقات بین‌المللی متعددی تأیید کرده‌اند که ارتباط مجازی منظم با اعضای خانواده، به‌ویژه برای سالمندان، باعث کاهش احساس تنهایی، تقویت سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۰ توسط دانشگاه استنفورد انجام شد، نشان داد سالمندانی که هفته‌ای دست‌کم دو تماس تصویری با خانواده دارند، سطح افسردگی پایین‌تری نسبت به دیگران دارند.
در ایران نیز امیر واعظی، روان‌درمانگر خانواده، بر این باور است که «تماس‌های مجازی – به‌خصوص وقتی منظم و با گفت‌وگوی عاطفی همراه باشند – می‌توانند شکاف فاصله فیزیکی را تا حدی جبران کرده و حتی در مواردی روابط خانوادگی را مستحکم‌تر کنند؛ چون در زمان‌های معمول شاید اعضا این‌قدر پیگیر حال هم نباشند.»
توهم نزدیکی و شکاف دیجیتال
با وجود این تأثیرات مثبت، نمی‌توان از پیامد‌های منفی غافل شد. یکی از مهم‌ترین آنها، توهم ارتباط عمیق در فضای مجازی است. دکتر عابدینی هشدار می‌دهد که «در فضای آنلاین، عواطف، صدا و تصویر فشرده می‌شوند و امکان تعامل غیرکلامی و لمس – که برای پیوند‌های انسانی بسیار حیاتی‌اند – از بین می‌روند. در نتیجه، ممکن است افراد احساس کنند نزدیک‌اند، ولی عملاً دچار نوعی تنهایی پنهان باشند.»
علاوه بر این، باید به نابرابری دیجیتال نیز اشاره کرد. بر اساس داده‌های وزارت ارتباطات، همچنان مناطقی از کشور به‌ویژه در استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان و خوزستان – دسترسی کامل به اینترنت پایدار ندارند. همچنین درصد قابل‌توجهی از سالمندان فاقد مهارت‌های لازم برای استفاده از ابزار‌های دیجیتال هستند. در نتیجه، آن‌چه برای طبقه‌ی متوسط شهری یک امکان روزمره است، برای بخش‌هایی از جامعه همچنان یک آرزوست.
انتهای پیام/
