علی‌اصغر سیدآبادی در گفت‌وگو با آنا:
دیدگاه‌های تنگ‌نظرانه درباره ادبیات کودک را قبول ندارم/ گاهی کتاب‌های بازاری دریچه‌ای برای ورود به دنیای کتاب‌خوانی می‌شوند
نویسنده کودک و نوجوان معتقد است که کتاب‌های بازاری را نمی‌توان معضلی برای ادبیات کودک دانست چراکه گاهی بعضی از این کتاب‌ها دریچه‌ای برای ورود کودکان به دنیای کتاب‌خوانی می‌شوند.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، اوضاع ناراحت کننده ادبیات کودک و نوجوان، یکی از موضوعاتی بوده که از هفته‌های گذشته به آن پرداخته‌ایم. ضعف محتوایی به خصوص در حوزه کودکان و گروه سنی الف (آمادگی و کلاس اول) و استفاده از تصویرگری نامناسب برای کتاب‌های کودکان نکات مهمی بود که به آن پرداختیم. در هفته‌های گذشته به طور ویژه در رابطه با اوضاع ادبیات کودک با یکی از نویسندگان حوزه ادبیات کودک و نوجوان گفت‌وگو کردیم و امروز نیز ضعف‌های موجود در ساختار و محتوای متنی این آثار را در گفت‌وگو با یکی از نویسندگان شناخته شده این حوزه مطرح کردیم.
علی‌اصغر سیدآبادی متولد ۱۳۵۰ مروج کتاب‌خوانی، نویسنده کودک و نوجوان و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان ایرانی است. تا امروز حدود ۶۰ کتاب از وی منتشر شده که موضوع برخی از آنها مباحث نظری ادبیات کودک و نوجوان و باقی داستان و شعر برای کودکان و نوجوانان است. سیدآبادی در سال ۱۳۹۷ از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به عنوان یکی از کاندیداهای ایرانی برای دریافت جایزه آسترید لینگرن معرفی شده‌است. وی در سال ۱۳۹۳ برای مجموعه ۳جلدی «قصه‌های بز زنگوله‌پا» به خاطر «استفاده خلاقانه از یک قصه قدیمی برای خلق آثار جدید، پرورش تفکر نقادانه در مخاطب و نگاه طنزآمیز به موضوع» از هفدهمین جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان لوح تقدیر گرفت. از دیگر آثار سیدآبادی که جایزه گرفته‌اند می‌توان به مجموعه «قصه‌های شیرین مغزدار» و «خاله‌سوسکه با کی ازدواج کرد؟» اشاره کرد.
در کتابفروشی‌ها شاهد اتفاق خوبی هستیم
سیدآبادی درباره اوضاع این روزهای ادبیات کودک و نوجوان ایران، گفت: با وجود همه مسائل، مشکلات و موانعی که وجود دارد و نقدهایی که وارد است، فکر می‌کنم در کتابفروشی‌ها شاهد اتفاق خوبی هستیم؛ آن هم این است که نسل جدیدی از پدر و مادرها آمده‌اند که برای فرزندانشان کتاب بخرند؛در این چند سال اخیر این موضوع به وضوح قابل مشاهده است. امیدواریم این وضعیت که طبیعتاً به تنوع انجامیده، به افزایش کیفی هم بینجامد. فکر نمی‌کنم هیچ دوره‌ای از ادبیات کودک کتاب کودک و نوجوان ایران را بتوانیم مثال بیاوریم که این‌قدر تنوع داشته باشد و در بازار طبیعی این تنوع خواسته و پیگیری شود. به این دلیل بر بازار طبیعی تأکید می‌کنم که در گذشته کتاب کودک همواره یک جنبه حمایتی خیلی قوی از طرف نهادهای دولتی داشته البته الان هم دارد ولی یک بخشی از کتاب‌ها توسط نهادهای دولتی، کتابخانه‌ها و سازمان‌ها خریداری می‌شود اما این چیزی که من دارم می‌گویم، اتفاقی است که در بین مردم و بازار طبیعی افتاده و اهمیت‌اش خیلی بیشتر است.
دیدگاه‌های تنگ‌نظرانه درباره ادبیات کودک را قبول ندارم
این مروج کتاب‌خوانی درباره اینکه فضای مجازی را چطور می‌توانیم در راستای پیشرفت ادبیات کودک و نوجوان خودمان پیش ببریم، اظهار کرد: درباره فضای مجازی از زاویه‌های مختلفی می‌توانیم صحبت کنیم. این فضا به دو صورت می‌تواند با ادبیات کودک نسبت برقرار کند؛ یکی اینکه آن را به‌عنوان بستر انتشار ادبیات کودک بشناسیم. در سال‌های اخیر برنامه‌ها و فضاهای متفاوتی برای تولید ادبی برای کودکان به راه افتاده است، همانند برنامه‌های قصه‌گویی، از آن طرف هم می‌توان برای تبلیغ، ترویج، معرفی و نقد ادبیات کودک و نوجوان از آن استفاده شود که حداقل در سال‌های اخیر بخش ترویجی افزایش پیدا کرده است. در سال‌های اخیر شاهد شکل‌گیری و رسمیت یافتن جریان ترویج کتاب‌خوانی در ایران هستیم. نهادهای مختلفی البته در بیرون از دولت شکل گرفته‌اند، این‌ها که می‌گویم همه‌اش در بین مردم است که سطح فعالیت‌شان بین‌المللی و مورد توجه هستند و همچنین افراد مختلفی که به کار ترویج کتاب‌خوانی مشغول هستند، در این فضاها رشد کرده‌اند و فعالیت‌شان را شاهد هستیم.
وی در پاسخ به این پرسش که بسیاری بر این باورند که محتوای کتاب‌های کودک در بسیاری از موارد با فرهنگ ایرانی-اسلامی منافات دارد و مناسب کودکان ما نیست، خاطرنشان کرد: به نظرم حرف نادرستی است، کسانی که معمولاً این حرف‌ها را می‌زنند، تلقی نادرستی از فرهنگ ایرانی-اسلامی دارند و در مورد باور خودشان فکر می‌کنند که همیشه باید شبیه آنها فکر شود و اگر کسی یک کم جور دیگری فکر کند او را از آن دایره بیرون می‌گذارند. به نظرم همان‌قدر که جامعه ایران، جامعه‌ای متنوع و متکثر است و دیدگاه‌های مختلفی دارد، در کتاب‌های کودکان و نوجوانان هم به همان اندازه این دیدگاه‌ها مختلف است. یک نکته دیگری هم وجود دارد که حتی به دلیل موانعی که وجود دارد، بعید است حتی آن‌قدر که جامعه متکثر است، در کتاب‌های کودک و نوجوان بازتاب یافته باشد. بنابراین فکر می‌کنم این دیدگاه‌های تنگ‌نظرانه خیلی درست نیست.
بیشتر بخوانید:
- میزان کتاب‌های بی‌کیفیت در حوزه کودک و نوجوان کمتر از بزرگسالان است/ کودکان امروز، دیگر نمی‌پذیرند که بتمن یا سوپرمن می‌آید و دنیا را نجات می‌دهد
- گرانی کتاب کودک نگران‌کننده است/ فضای مجازی بازار کتاب را گرم نگه می‌دارد
- کسی که به نان شب محتاج است به کتاب توجه نمی‌کند/ در ادبیات کودک راه‌های نرفته زیادی پیش رو دارم
- فضای مجازی نمی‌تواند جایگزین قصه‌گویی مادران شود/ والدین بر اساس ذائقه کودکان کتاب بخرند
- تنور ادبیات کودک و نوجوان به همت ناشران دلسوز هنوز گرم است/ نفی کتاب‌های بازاری کاری از پیش نمی‌برد
کتاب‌های بازاری معضل ادبیات کودک نیستند
سیدآبادی درباره رواج کتاب‌های کودک و نوجوان بازاری که در سوپرمارکت‌ها و دکه‌های روزنامه‌فروشی هم به فروش می‌رسد، بیان کرد: به نظرم این‌ها معضل ادبیات کودک نیستند. در همه جای دنیا این‌جور کتاب‌ها هست و طبیعتاً مشتریان و مخاطبانی دارند. گاهی بعضی از این کتاب‌ها دریچه‌ای برای ورود به دنیای کتاب‌خوانی می‌شوند، ضمن اینکه این‌جور برچسب زدن به همه کتاب‌ها هم شاید برچسب گویایی نباشد. فکر می‌کنم بین همان کتاب‌ها هم باز تفاوت وجود دارد. فکر می‌کنم نیاز به نقد و ارزیابی دقیق‌تری دارد. از دو زاویه می‌شود بحث کرد، یکی اینکه آیا این‌ها حق دارند منتشر شوند یا نه؟ حق دارند! هر کسی هر جوری دلش می‌خواهد می‌تواند در چارچوب قوانین، کتاب منتشر کند، طبیعتاً این کتاب‌ها هم می‌تواند منتشر شود.
وی در ادامه افزود: یک جنبه نقد و بررسی است که به نظرم به جای این جمله کلی، می‌شود نقد کرد و گفت که مثلاً چه‌جور کتاب‌هایی به چه علت مشکل دارد. سومین وجه هم این است که به‌هرحال به‌رغم اینکه این نوع کتاب‌ها در دکه‌ها، کتابفروشی‌ها یا سوپرمارکت‌ها و... فروخته می‌شود، از آن طرف جریان‌هایی هم در کتاب کودک هستند که کتاب‌های باکیفیت را معرفی می‌کنند، مثل «فهرست لاک‌پشت و پرنده»، «شورای کتاب و کودک»، «کتابک»، «کانون پرورش فکری»؛ طبیعتاً اگر به رغم همه این نهادها و همه رسانه‌هایی که به این موضوع می‌پردازند، اگر باز هم آن کتاب‌ها فروخته می‌شود، نیاز به این بررسی وجود دارد که چرا کتاب‌های بازاری خریدار دارد اما این‌ها ندارد؟!
نویسنده کتاب «قصه‌های شیرین مغزدار» در پاسخ به این پرسش که متاسفانه الگوی کودکان ما ابرقهرمان‌های خارجی شدند و الگوی ایرانی ندارند، چطور باید برای کودکان اسطوره سازی کرد، خاطرنشان کرد: این موضوع پیچیده است. کتاب ترجمه در بازار زیاد است اما این قضیه فقط به کتاب‌های ترجمه برنمی‌گردد. ما عضو کنوانسیون بِرن نیستیم و کپی‌رایت در اینجا رعایت نمی‌شود، باعث می‌شود که انتشار ترجمه در اینجا ارزان‌تر و آسان‌تر صورت بگیرد، به عبارتی یک رانت برای ترجمه ایجاد شده است. این‌ها همه هست اما دلیل اینکه بچه‌ها نسبت به ترجمه احتمالاً اقبال بیشتری نشان می‌دهند که البته این جای اما و اگر دارد و تا حالا دست‌کم از همه جای ایران آمار دقیقی نداریم که چگونه است اما تنها دلیل‌اش کتاب‌ها یا ترجمه‌ها نیستند، برای اینکه این یک فرآیند پیچیده‌ای است و یک مجموعه‌ای از محصولات است که برای بچه‌ها شخصیت‌های محبوب و یک بازار گسترده می‌سازد که در آن سینما، کارتون و کمپانی‌های بزرگ جهانی نقش دارند.
انتهای پیام/۱۱۰/
انتهای پیام/
