رشد چشمگیر تولیدات علمی در سال‌های بعد از انقلاب

به گزارش خبرنگار گروه پژوهش خبرگزاری آنا؛ امروز روند توسعه تولید علم در ایران به همراه میزان تولیدات علمی ثبت شده نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران به جایگاه رفیعی در سطح بین المللی در میزان تولیدات علمی رسیده است.

نگاه به دستاورد‌های علمی و پژوهشی کشور در این چند دهه اخیر بدون شک این موضوع را نمایان می‌کند که کار علمی و فعالیت های پژوهشی شتابی مضاعف به خود گرفته است و توانسته با ثبت آمارهایی خیره کننده در مراکز معتبر علمی جهان اعتبار قابل قبولی را برای کشورمان رقم زند.

سال ۱۳۷۷ نقطه عطف تولیدات علمی کشور

طبق آمار‌های ارائه شده از سوی پایگاه استنادی ISI، از سال ۱۹۳۱ تا ۱۹۷۸ میلادی که شاهد پیروزی انقلاب بودیم، تنها ۲۶۶۷ مقاله در این نظام استنادی به ثبت رسیده است. 

این در حالی است که سال ۱۳۷۷ را باید نقطه عطفی در تولیدات ایران بر شمارد. در این سال آمار تولیدات علمی کشوراز عدد ۱۰۰۰ هم عبور کرد. رشد علمی در فاصله سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ به گونه‌ای بود که در آن سال‌ها شاهد تولید به ترتیب ۱۲۲۶، ۱۰۳۴ و ۱۷۴۶ مقاله بودیم.

تعداد کل مقالات علمی تولید شده ایران در ISI از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ برابر با ۱۳۱ هزار و ۷۵۵ مقاله است که نشان از رشدی جدی را در این بازه زمانی می‌دهد.

البته نباید در ارائه این آمار‌ها به سادگی عبور کرد. به واقع رشد علمی در جهان و به مراتب در کشورمان به واسطه افزایش تعداد دانشگاه‌ها، دانشجو‌ها و تحصیل خیل عظیمی در مقاطع تحصیلات تکمیلی هم گواهی بر این مدعا است که باید شاهد افزایش چشمگیر فعالیت‌های علمی در کشور باشیم و به راحتی نباید از این موضوع عبور کرد.

انتشار مقالات علمی هرچند اندک به زبان فارسی و غیرفارسی و عمدتا به زبان انگلیسی در دانشگاه‌های بزرگ کشور در دوران پیش از انقلاب اسلامی و در مقایسه با بعد از انقلاب نشان از رشد آمار را در سه دهه ۷۰، ۸۰، ۹۰ و ۱۴۰۰ شمسی می‌دهد.
 
اما آماری که پایگاه تامسون رویترز (ISI) از میزان تولیدات علمی ایران در این دوره ارائه می‌دهد، بسیار ناچیز است. به عنوان مثال از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ شمسی به ترتیب ۴۵۵، ۵۷۱ و ۶۵۶ مقاله از ایران در این نظام بین المللی استنادی به ثبت رسیده است.

در این بازه زمانی نیز بالاترین میزان تولید مدرک مربوط به سال ۱۳۵۷ است که معادل با ۴۰۴ مقاله است. در سه سال آخر پیش از انقلاب اسلامی آمار تولیدات علمی بسیار اندک و به ترتیب برابر با ۳۱۵، ۳۵۳ و ۴۰۴ مقاله است. 

در دوران پس از انقلاب اسلامی نیز که مصادف با انقلاب فرهنگی و جنگ تحمیلی است، میزان تولیدات علمی کاهش یافت. سال ۱۳۵۹ مصادف با حمله عراق به جمهوری اسلامی ایران و شروع جنگ تحمیلی است که در طول سال‌های جنگ، نظر به توجه ویژه دولت و با پشتیبانی مردم به منظور دفاع از کیان میهن اسلامی، میزان تولیدات علمی دانشگاه‌ها کاهش یافت. در سال‌های جنگ، میزان تولیدات علمی در ISI از این قرار است: ۲۶۶، ۱۶۱، ۱۵۱، ۱۴۱، ۱۳۸، ۱۸۳، ۱۶۳ و ۱۶۴ مقاله.

میزان تولیدات علمی پس از اتمام جنگ تحمیلی به تدریج با فعالیت دانشگاه‌ها و همچنین تاسیس مراکز آموزش عالی جدید و موسسات تحقیقاتی به ویژه وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سامان بخشیدن به نشریات علمی بر روی هم موجبات افزایش تولیدات علمی ایران را فراهم آورد.
 سال ۱۳۷۷ را می‌توان نقطه عطفی برای تولیدات علمی ایران به شمار آورد چرا که برای اولین بار آمار تولیدات علمی از مرز ۱۰۰۰ مقاله گذشت که این روند ترقی و پیشرفت تا به امروز نیز ادامه یافته است.

رشد چشمگیر تولید مقالات علمی در سال ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ که به اعداد ۲۸ هزار و ۴۱۳ مقاله، ۳۰ هزار و ۲۳۳ مقاله و ۳۰ هزار و ۱۱۹ مقاله رسیده است هم نمونه دیگری از رشد علمی کشورمان در این سال‌ها است.

در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار ۱۳۴۲۰۰ مدرک در فاصله سال‌های (۲۰۱۸-۲۰۱۴) و کسب رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بین کشور‌های اسلامی برگ دیگری از افتخارات را در این سال‌های اخیر رقم زدند.

باید گفت که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۲ در اسکوپوس (یکی از معتبرترین و بزرگ‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی علمی در جهان)، ۷۴ میلیون و ۲۳۱ هزار سند از کل دانشمندان دنیا ثبت شده است و ایران در حوزه شیمی رتبه ۱۴، در مهندسی شیمی ۱۵ ولی در حوزه هنر و علوم انسانی رتبه ۴۴ را دارد.

همچنین مجلات نمایه شده ایران در اسکوپوس،۳۶۴ مجله است که از این تعداد ۱۹۵ مجله متعلق به وزارت بهداشت و ۱۵۱ متعلق به وزارت علوم و از این تعداد ۱۳ نشریه فارسی است که همگی گواهی بر عزم جامعه علمی ایران در راستای پیشرفت و ترقی کشورمان است.