پژوهش، رمز نجات و تجدید بنای اقتصادی ایران است/ ضرورت طراحی پیوند سیستماتیک-ارگانیک بین صنعت و دانشگاه

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ زهره محمدی- امروزه در همه کشورهای توسعه‌یافته و یا در حال توسعه که در پی حفظ یا ایجاد بنیان‌های توسعه متوازن و پایدار در زمینه‌های مختلف اقتصادی اجتماعی و بالا بردن قدرت رقابت خود با دیگر کشورها هستند، توسعه علم و فناوری نقش محوری دارد. علم و فناوری نیز محصول فعالیت‌های پژوهشی است. رشد روزافزون علم و دانش و افزایش اطلاعات و آگاهی‌ها موجب ظهور فناوری‌های جدید شده است. به گونه‌ای که همواره رابطه مستقیمی بین حجم اطلاعات علمی و پیشرفت فناوری‌ها از یک سو و ایجاد رفاه و امنیت ملی از سوی دیگر وجود دارد.

برای پیشرفت علمی، آموزشی و رسیدن به حداقل‌های توسعه‌یافتگی، پژوهش سنگ بنای اولیه به شمار می رود و به همین جهت همواره می توان میان کم و کیف عملکرد پژوهشی در هر جامعه و میزان توسعه یافتگی آن جامعـه رابطه مستقیمی برقرار کرد. به گونه‌ای که می توان ادعا کرد بدون آن هیچ کشوری قادر به شناسایی، حل مشکلات موجود و طرح استراتژی در جهت توسعه و پیشرفت نخواهد بود. پژوهش یک فرآیند است که نباید از ورودی ها، خروجی ها و پیامدهای اجرای آن غافل شد.

رویکرد به پژوهش از سه منظر اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد. نخست اهمیت اقتصادی آن است. براساس آنچه که کارشناسان اعلام می‌کنند به ازای هر واحد پولی سرمایه‌گذاری در پژوهش، معادل ۳۰ واحد سود به دست می آید که این می تواند به اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلی‌شان کمک قابل توجهی کند. دوم اینکه پژوهش و نتایج حاصل از آن نقش بسیار مهمی را در امنیت ملی کشورها ایفا می‌کند. تهیه و به کارگیری فن آوری‌های هوشمند در دفاع از امنیت و استقلال کشورها، ازطریق تحقیق و توسعه امکان‌پذیر است و سوم به لحاظ فرهنگی، کانون‌های تحقیقاتی و پژوهشی، یکی از خاستگاه‌های فرهنگی بالنده و متعالی به شمار می رود.

به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش و در راستای بررسی جایگاه پژوهش در ایران با یعقوب فتح‌الهی ننه کران، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه می‌آید.

آنچه در گفت‌وگوی ما با یعقوب فتح‌الهی می‌خوانید:

*بهره وری حداکثری از بودجه پژوهشی با نظارت مداوم بر عملکرد وزارت علوم

*دانشگاه‌های کشور جواهرات جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند

*کارشناسان باید پیوند سیستماتیک و ارگانیک صنعت و دانشگاه را در ایران طراحی کنند

*نیازسنجی و افزایش ظرفیت‌ها در حوزه بهداشت و درمان باید بر اساس اقلیم‌های مختلف کشور انجام شود

بهره‌وری حداکثری از بودجه پژوهشی با نظارت مداوم بر عملکرد وزارت علوم

آنا: به نظر شما برای بهره وری حداکثری از بودجه پژوهشی دانشگاه ها در دولت جدید چه باید کرد؟

فتح الهی: پژوهش که مبتنی بر یافته‌ها و دستاوردهای تکنولوژیک است، رمز نجات اقتصادی و تجدید بنای اقتصادی ایران است. البته عملکرد دولت جدید در حوزه پژوهش، چهار سال آینده مشخص می شود ولی امیدوارم دولت جدید و مردمی در این هشت سال پیش رو آن چیزی که انقلاب اسلامی به عنوان دانشگاه ساخته و انگیزه‌ای که در جوانان این مملکت برای کارکرد علمی وجود دارد، را همچنان تقویت کند و شعار «ما می‌توانیم» را در عرصه علمی به اوج برساند.

نظارت مداوم بر عملکرد وزارت علوم در حوزه پژوهش و تحقیق، باید مورد توجه دولت و مسئولان امر قرار گیرد. از تخصیص اعتبار پژوهشی گرفته تا نحوه مصرف آن باید مورد رسیدگی دقیق دولتمردان باشد تا حداکثر بهره‌وری در این حوزه را کسب کنیم.

بررسی‌ها نشان داده در ۸ سال گذشته منابع پژوهشی ۹۰ تا ۱۰۰ درصد تأمین شده ولی عملکرد دانشگاه‌های سطح یک کشور که رسالت عظیمی بر دوش آنها گذاشته شده و باید هماهنگ با دانشگاه‌های معتبر دنیا حرکت کنند، مثبت نبوده و در باب احساس مسئولیت نسبت به حوزه پژوهش ضعیف عمل کرده اند.

به عقیده من اگر دولت سلامت، امنیت و سواد را سرلوحه کار خود قرار داده و بحث علم، پژوهش، تحقیقات علمی و تحول دانشگاهی را که شاه‌بیت پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی است، به عنوان چراغ راه در نظر گیرد، می توانیم به بهره وری حداکثری از پژوهش های انجام شده در کشور برسیم.

دانشگاه‌های کشور جواهرات جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند

آنا: به نظر شما دلیل عدم تحقق اهداف پژوهشی در کشور چیست؟

یکی از دلایل عدم موفقیت مورد انتظار در حوزه پژوهش، دادن مسئولیت به کسانی است که اعتقاد عمیق قلبی و اراده راسخ برای تحول در دانشگاه‌های ایران و به اوج رسیدن رستاخیز علمی جمهوری اسلامی ندارند. دانشگاه‌های کشور جواهرات جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند. سیاسی‌کاری در اداره دانشگاه‌ها مشکلات را به اوج رسانده و چرخ ترقی کشور را از حرکت می اندازد.

باید بررسی شود چرا عده‌ای بدنه علمی کشور را تحت نفوذ جریانات سیاسی قرار داده و اجازه واکاوی به متصدیان نظارتی نمی دهند. ادامه این سهل‌انگاری‌ها نتیجه‌ای جز خروج نخبگان از کشور و فرار مغزها در پی نخواهد داشت.پاشیدن بذر امید در دل جوانان این مملکت و ایجاد حس مهم بودن در وجودشان باعث دلگرمی و نقویت روحیه وطن دوستی شده و مانع از خروج این سرمایه‌های ارزشمند خواهد شد.

توجه به این نکته که حکومت ایران به عنوان یک حکومت مستقل و مردمی با همین جوانان می تواند به اوج تعالی برسد بسیار حائز اهمیت است زیرا سیل عظیم جوانان همگی پشتیبان کشورند. لذا برای حفظ این فرصت طلایی باید به رفع نیازهای معیشتی این جوانان توجه کرد.

در دنیای غرب یک استاد دانشگاه برای انجام مطالعات عمیق علمی که شاید در ۱۰ سال بعد هم آثار آن در اقتصاد روشن نشود، میلیون‌ها دلار حمایت مالی می‌شود ولی در اینجا دانشجوی دوره دکتری که به عنوان یک استعداد و نعمت برای این جامعه محسوب می شود، از حمایت مالی دانشگاه‌ها محروم است.

ما یک کلاف سردرگم ایجاد کرده‌ایم. به عقیده من اگر دانشگاه‌ها از دولت جدا شده و به همان شکل هیئت أمنایی کامل، تحت عنوان نهادهای علمی پویا زیر نظر رهبری اداره شوند، این کلاف سردرگم ناکارآمدی باز خواهد شد.

هفته پژوهش هم برای تشویق همه‌جانبه محققان خستگی‌ناپذیر جمهوری اسلامی پیش‌بینی شده، هم برای ایجاد امید در دلشان و هم برای ترغیب هر چه بیشتر آنها برای این هم‌آورد علمی سنگینی که بین جمهوری اسلامی و سایر کشورها وجود دارد. پیشنهاد می کنم تغییر در روش کار دانشگاه‌ها در دستور کار اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته و به جد پیگیری شود.

بیشتر بخوانید:

• دانشگاه‌ها باید برمبنای نیازسنجی از صنایع اقدام به پژوهش کنند


• پژوهش‌ها باید به ایجاد فناوری و صنعت جدید در جامعه منجر شود


• بودجه‌های تحقیقاتی باید بازنگری شود/ عدم تخصیص ۳ درصد از اعتبارات سازمان‌های اجرایی به پژوهش

کارشناسان باید پیوند سیستماتیک و ارگانیک صنعت و دانشگاه را در ایران طراحی کننددانشجویان ظرفیت و چشمه‌های جوشانی هستند که مغفول مانده‌اند

آنا: برای حل معضل معیشت نخبگان شما چه راهکاری ارائه می دهید؟

در کشورهایی که اقتصاد پیشرو دارند مانند آمریکا، ژاپن، کره، چین و کشورهای اروپایی، کارکرد دانشگاهی با بدنه بیرونی و نیازهای اقتصادی شرکت‌های عظیم موجود در اقتصاد آن کشور، آمیخته است در آن کشورها، هر دانشجوی دکتری و نخبه، در پروژه‌ای فعالیت می‌کند که نیاز اساسی بخش‌های مختلف اقتصادی است.

بنابراین یک منبع درآمدی از آن شرکت، بنگاه و تولیدکننده همان صنعت به دانشگاه وارد شده و معیشت اساتید و دانشجویان از محل همان منابع مالی تأمین می‌شود.

ولی در ایران به دلیل طراحی نادرست، اقتصاد با دانشگاه‌ پیوند سیستماتیک نداشته و برنامه‌های عملیاتی الزام‌آور برای بخش‌های اقتصادی در راستای همکاری با دانشگاه نداریم، بنابراین منبع مالی برای تأمین معیشت نخبگان و دانشجویان وجود ندارد. این طراحی، یک چالش بزرگ برای کشور و نظام آموزش عالی بوده که تاکنون به آن نپرداخته‌ایم.

لازم است وزارتخانه‌های علوم، آموزش و پرورش، بهداشت، صمت، سازمان برنامه و بودجه و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در یک برنامه مدون با کارشناسان و طراحان زبده، این پیوند سیستماتیک و ارگانیک صنعت و دانشگاه را در ایران طراحی کنند.

این طرح در قالب یک شبکه بسیار پیشرفته از ذی‌نفعان، دانشگاه، بخش‌های مختلف اقتصادی، مؤسسات مالی و شبکه ارتباط بین‌المللی قابل انجام و عملیاتی شدن است .

به عنوان مثال وقتی یک کشاورز در زمینی حاصل‌خیز با یک روش و متدولوژی صحیح بذر می‌کارد و در دوره داشت به آن رسیدگی اساسی می‌کند، می‌تواند در فصل برداشت، محصول مرغوب جمع آوری کند. اگر امروز در کشور به دنبال برداشت محصول علمی خاصی هستیم و نداریم، دلیلش همین عدم کاشت و داشت صحیح است.

دانشجویان ظرفیت و چشمه‌های جوشانی هستند که مغفول مانده‌اند. مرتب هم می گوییم چرا دانشجویان پژوهش هدفمند انجام نمی‌دهند!؟ اقتصاد پویا، پایا و مولد الزاماً به دانشگاه نیاز دارد. اقتصاد و صنعت در صورت طراحی درست قطعاً نیازمند حمایت دانشگاه خواهند بود. لذا با یک برنامه‌ریزی مناسب و پویا این سه ضلع حیاتی کشور به هم متصل و زمینه رشد کشور فراهم خواهد شد.

ما باید لباس خودمان را به تن خودمان خیاطی کنیمنیازسنجی و افزایش ظرفیت‌ها در حوزه بهداشت و درمان باید بر اساس اقلیم‌های مختلف کشور انجام شود

آنا: جدیداً طرح افزایش ظرفیت پزشکی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد اما مقاومت‌هایی از طرف وزارت علوم و بعضی از رؤسای دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد. به نظر شما دلیل این مقاومت‌ها چیست؟

بخش پزشکی کشور در قالب یک تیم از پزشک عمومی تا داروساز، دندان‌پزشک، پرستار و سایر نیروهای مربوط به پیراپزشکی برای سلامت جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و این مختص رشته پزشکی نمی شود.وزارت بهداشت باید بر اساس نیازهای سلامت، بهداشت و سلامت مبتنی بر پیشگیری، نیاز بخش‌های جغرافیایی مختلف کشور را تأمین کند تا مردم درگیر معضلات جدی درمان با هزینه‌های هنگفت آن نشوند.

اما متأسفانه برخی از متصدیان امر در این وزارتخانه و یا حتی مجلس، با این موضوع تضاد منافع دارند.من می‌گویم: کشور به کارشناسان فرهیخته، فرزانه و مستقل از نیاز مالی که فقط به نیاز ملی فکر کنند، نیاز دارد.

این معنایش این نیست که در وزارت بهداشت یا دانشگاه چنین کارشناسانی نداریم، بلکه مصداقی است از اینکه چه کسانی می‌توانند برای این کشور برنامه خالص و کامل در حوزه بهداشت، سلامت و در راستای رفع نیازهای چند دهه آینده کشور ایران برنامه‌ریزی کنند.

وقتی قرار است به کل جامعه ایران خدمات بهداشت و سلامت ارائه شود باید بهداشت و سلامت را در اولویت قرار داده و بر اساس این محور برنامه‌ریزی شود تا بتوانیم همه نیازها را احصا کنیم. از تربیت پزشک عمومی برای تمامی روستاهای کشور گرفته تا آموزش پزشکان متخصص.

یکی از ایرادات وارده به عملکرد وزارت بهداشت همین رویکرد متفاوت وزیران بهداشت در هر دوره است. به عنوان مثال در یک دوره موضوع پزشک خانواده را در اولویت قرار می‌دهند و در دوره بعد ابزار محوری و درمان محوری، به نحوی که سایر حوزه ها مفغول می مانند.

مسئله دیگر، نیازسنجی و افزایش ظرفیت‌ها در حوزه بهداشت و درمان باید بر اساس اقلیم‌های مختلف کشور انجام شود. برای بخش‌های مختلف جغرافیایی از جمله مناطق گرمسیری و سردسیری باید به شکل درست برنامه ریزی شود. در حال حاضر بیمارانی در مناطق محروم کشور هستند که به پزشک عمومی و مراکز بهداشت دسترسی ندارند و این باید مورد توجه مسئولان وزارت بهداشت قرار گیرد.

به نظرم باید رویکردها در تربیت پزشکان، دندان‌پزشکان و حتی داروسازان با یک نگاه‌ درست و اساسی به ظرفیت‌های ملی کشور تغییر کند.به نظر می‌رسد بخشی از داشته‌های پزشکی خودمان، که در تاریخ این کشور به عنوان سلامت در حوزه پزشکی مطرح بوده را فراموش کرده‌ایم و فقط بر اساس دستورالعمل‌های خاصی که مختص جوامع صنعتی غربی و به صورت یک برنامه ترجمه شده است، اینجا استفاده می‌کنیم.

ما باید لباس خودمان را به تن خودمان خیاطی کنیم. با ترجمه که نمی‌شود زندگی کرد! ترجمه و اقتباس خوب است اما کافی نیست!

با شیوع پاندمی کرونا بحران در بخش بهداشت و سلامت خود را بیش از هر زمانی نشان داد. ضعف‌ها و مشکلاتی که در خرید و فروش دارو، تولید و تأمین نیازهای اصلی مردم، مدیریت قیمت کالاهای پزشکی و حوزه سلامت، و ارائه خدمات به مردم وجود داشت، زنگ هشدار به مسئولین حوزه سلامت را به صدا درآورد.

شیوع کرونا ما را وادار کرد خود را برای هر شرایطی اعم از عادی و غیر عادی آماده کنیم و نسبت به تربیت نیروهای انسانی کافی، مفید و زبردست در حوزه سلامت و بهداشت وارد عمل شویم.

انتهای پیام/