یارانه برق به جیب ثروتمندان می‌رود /پرداخت یارانه انرژی به صنایع توجیه اقتصادی ندارد

گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، صدور قبوض برق با رقم‌های میلیونی این روزها موجبات اعتراض برخی از سلبریتی‌های ورزشی و فرهنگی را به دنبال داشته است و بسیاری از آنها رقم‌های اعلام شده از سوی توانیر را ناعادلانه عنوان کردند، ‌ اما با بررسی قبوض برق این قشر از جامعه، نشان داد بخش عمده از یارانه انرژی به این مشترکان پرمصرف و دهک‌های بالا پرداخت می‌شود از این رو افکار عمومی واکنش متفاوتی نسبت به تعرفه برق آنها داشتند و ابعاد قیمت برق برای بخش عمده ای از مردم مشخص شد. مطابق قانون قیمت برق هر سال ۷ درصد افزایش پیدا خواهد کرد در کنار آن مشترکانی که الگوی مصرف را رعایت نکردند با جریمه ۱۶ درصدی نیز مواجه خواهند شد. اما این افزایش قیمت چندان در مدیریت مصرف تاثیرگذار نبوده است.

به همین منظور برای بررسی ابعاد این موضوع به گفت‌وگویی را با علیرضا کفشکنان کارشناس حوزه صنعت برق صورت گرفت که در ادامه می‌خوانید.

قیمت برق در کشور ارزان است

آنا: با توجه به انتقاداتی که در خصوص قیمت برق می‌شود، آیا قیمت برق در کشور گران است؟

کفشکنان: گلایه‌های یکی از فوتبالیست‌های معروف کشور به همراه یکی از مجریان تلویزیون نسبت به قیمت برق، لطف و کمک بزرگی به توجه افکار عمومی به بحث تعرفه‌های برق کرد و باعث شد افکار عمومی متوجه شود که قیمت برق در ایران بسیار ارزان است، بعضی‌ها می‌گویند در کشورهای دیگر درآمدها هم بالا است اما اگر ما خوب توجه کنیم، قیمت برق در ایران هم نسبت به سایر کشورها و هم نسبت به درآمد خانوار و هم نسبت به سایر خدمات مشابه مثل مخابرات و تلفن همراه، در ایران خیلی ارزان است.

در ایران حدود ۰٫۲ درصد درآمد خانوار صرف انرژی می‌شود؛ یعنی اگر یک خانواده در سال حدود ۵۰ میلیون تومان درآمد سالانه داشته باشد، تنها یکصد هزار تومان پول برق می‌دهد در حالی که در اکثر کشورهای دنیا حدود ۲ درصد درآمد خانوارشان را صرف برق و انرژی می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

تعرفه‌های جدید هم سد راه پرمصرف‌ها نشد

در کشور عراق حدود ۳٫۲ درصد درآمد خانوار صرف برق می‌شود، در ترکیه حدود ۲٫۶ درصد، ایران حدوداً ۶ برابر متوسط جهانی برق مصرف می‌کند. البته در ایران ما به جز برق، مصرف گاز داریم، در کشورهای عمده دنیا مصرف گاز ندارند و به جای گاز، برق مصرف می‌کنند اما اگر حتی این موضوع را هم در نظر بگیریم مصرف برق در ایران نهایتاً می‌شود چهار دهم درصد درآمد خانوار که باز هم عدد بسیار پایین و نازلی است.

قیمت تمام شده برق در ایران بدون احتساب قیمت گاز، محاسبه می‌شود (چون گاز را تقریباً رایگان به نیروگاه‌ها می‌دهند) قیمت آن ۲۰۰ تومان است در صورتی که وزارت نیرو این برق را کمتر از ۱۰۰ تومان می‌فروشد یعنی اینجا برای برق ۵۰ درصد یارانه پرداخت شده است.

فرهنگ مصرف اصلاح شود

آنا: بسیاری از مردم معتقدند قیمت برق گران است، دلیل حساسیت به نرخ برق نسبت به سایر خدمات چیست؟

کفشکنان: به هر حال این به فرهنگ مردم مربوط است و احساس اینکه مردم فکر می‌کنند برق خیلی گران است، بیشتر به مشکلات اقتصادی و ابرتورم برمی‌گردد، از ابتدا این کالا ارزان در اختیارشان قرار گرفته است و زمانی که بحث واقعی سازی قیمت مطرح می‌شود، احساس می‌کنند که این قیمت خیلی بالا است.

در صورتی که اگر ما نسبت به درآمد خانوار هم در نظر بگیریم، قیمت برق خیلی ارزان است و ما باید کم کم این فرهنگ مردم را اصلاح کنیم. این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که اگر قیمت برق واقعی شود، مردم تلاش می‌کنند مصرف خود را بهینه و برق کمتری مصرف کنند و در آخر ماه وقتی به جیب خود نگاه کنند می‌بینند که لزوماً پول بیشتری هم از جیب‌شان بیرون نرفته است به عبارتی با اصلاح قیمت در ظاهر هزینه خانوار افزایش خواهد یافت اما چون مردم را مجبور به مصرف بهینه و کاهش مصرف می‌کند، در واقع مردم در نهایت پول کمتری را برای برق‌شان می‌پردازند.

پرداخت یارانه انرژی به صنایع توجیه اقتصادی ندارد

آنا: ساخت نیروگاه توسط بخش صنعت به منظور تأمین برق خود چه تاثیری بر بهینه سازی مصرف خواهد داشت؟

کفشکنان: مطابق قوانین، شرکت توانیر می‌تواند صنایع پرمصرف را برای احداث نیروگاه و تأمین برق خودشان مجاب کند و آنها را در امر نیروگاه‌سازی سهیم کنیم، ‌مطابق برنامه ششم توسعه مشترکانی که بالای ۵ مگاوات برق مصرف می‌کنند، حتماً باید برق‌شان را از بورس انرژی خریداری کنند اما متأسفانه علی‌رغم اینکه در قانون این بند قانونی را داریم، از آن استفاده نمی‌کنیم و آنها هم مثل مشترکان دیگر از این قیمت پایین برق برخوردار هستند و البته بعد از این بلای خاموشی‌ها که طی این یک سال گریبان صنعت برق را گرفت، دولت اقدامات را انجام داده و مذاکراتی را در این زمینه با برخی صنایع پر مصرف مثل سیمان، آلومینیوم و ... انجام داده‌اند و آنها قول‌هایی داده‌اند. اصلاً هیچ دلیلی ندارد که دولت با نرخ یارانه‌ای تأمین‌کننده برق صنایع پرمصرفی مثل مس و آلومینیوم شود که بعضاً اینها قیمت‌های محصولات‌شان را به صورت آزاد و بر اساس قیمت‌های جهانی در بورس مشخص و تعیین می‌کنند و بسیاری از این صنایع در صادرات از مزایای قیمت بالای ارز بهره‌مند می‌شوند اما ما برق آنها را با قیمت پایین محاسبه می‌کنیم که این کار اصلاً منطقی نیست. در هر صورت ما در این زمینه نیازمند اصلاح اقتصاد انرژی هستیم و این امر یک ضرورت است که اگر محقق نشود ما با فروپاشی صنعت برق مواجه می‌شویم.

سهم دهک‌های بالا از یارانه انرژی در کشور

آنا: میزان پرداخت یارانه انرژی در کشور چقدر است؟

کفشکنان: در ایران سالانه حدود ۸۰ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌شود و به طور مشخص در مورد برق سالانه ۱۳۰ هزار میلیارد تومان پرداخت یارانه داریم، یارانه برق را پرداخت می‌کنیم و این یارانه آفت اقتصاد کشور شده است.فاجعه بزرگ‌تر آنجایی است که توجه کنیم حجم عمده‌ای از این یارانه نصیب ثروتمندان و دهک‌های بالای جامعه می‌شود نه نصیب عموم مردم، اساساً آحاد جامعه به صورت یکسان از این یارانه بهره‌مند نمی‌شوند.

یارانه‌ها باید هدفمند و عادلانه تخصیص پیدا کند. اگر هم بنا به شرایط اقتصادی و درآمدهای مردم لازم است که ما یارانه اختصاص دهیم، این یارانه باید به سمت طبقات محروم و دهک‌های پایین جامعه متمرکز شود و آنها باید سهم بیشتری داشته باشند اما الان این یارانه برای طبقات مرفه‌تر و دهک‌های بالا بیشتر است.آن قبضی که فوتبالیست سابق رسانه‌ای‌ کرد دقیقاً نشان‌دهنده همین داستان است که رقمی بالای ۱۰ میلیون تومان برای دولت در یک دوره دارد و به عبارتی دولت به آن شخص محترم یارانه‌ای بالغ بر هشت میلیون تومان پرداخت می‌کند.اساساً پرداخت یارانه، هدررفت انرژی و منابع مالی کشور را به دنبال دارد. سرمایه‌هایی که باید صرف زیرساخت‌های عمومی کشور شود، متأسفانه با پرداخت یارانه تلف و یا نصیب ثروتمندان می‌شود و ما باید حتماً در این سیاست تجدیدنظر کنیم و با واقعی کردن قیمت برق و اصلاح نظام تعرفه‌گذاری قیمت‌ها، بخشی از منابع یارانه را آزاد کنیم و به توسعه زیرساخت‌ها و دهک‌های پایین تخصیص دهیم.

به جز اینکه این یارانه‌ها توزیع نامناسب و غیرمعقولی دارد، اصل خود قیمت هم خیلی پایین است. وقتی قیمت پایین باشد، هر چقدر هم که توزیع یارانه را مناسب کنیم و از پرمصرف‌ها پول بیشتری بگیریم چون اصل قیمت پایین است، تأثیر زیادی نخواهد گذاشت و انگیزه لازم را برای صرفه‌جویی ایجاد نمی‌کند.هم در قانون بودجه ۱۴۰۰ و هم در برنامه ششم تمهیداتی اندیشیده شده اما کافی نیست. چون در سال‌های اخیر ما با ابرتورم مواجه بودیم این قوانین نتوانسته آن کمبود و عقب‌افتادگی قیمت برق را جبران کند.تداوم وضع موجود هم قطعاً برای اقتصاد برق به هیچ عنوان پذیرفته شده نیست و اگر فکر اساسی در این رابطه نکنیم ما به سمت فروپاشی صنعت برق خواهیم رفت.

پرمصرف‌ها ۲۰ برابر مشترکان عادی برق مصرف می‌کنند

آنا: تعرفه‌گذاری برای مشترکان پرمصرف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کفشکنان: خانوارهای پرمصرف حدود ۱۰ درصد مشترکین برق را تشکیل می‌دهند اما ۲۰ برابر یک مشترک عادی، برق مصرف می‌کنند و اساساً در نظام تعرفه پلکانی توجه و تأکید زیادی به اختلاف قیمت ساعات پرباری و کم‌باری شود و این موضوع هم در کنار آن اصلاح کلی بسیار حائز اهمیت است که می‌تواند سبب اصلاح قله پیک بار شود و از بار پیک شبکه بکاهد و در نتیجه اعمال خاموشی کمتری داشته باشیم. با این وجود این تعرفه چندان نتوانسته بر تغییر الگوی مصرف مؤثر باشد.

افزایش ۳۰ هزار مگاواتی تولید برق دور از ذهن است

آنا: برنامه وزیر نیرو برای افزایش ۳۰ هزار مگاواتی ظرفیت تولید برق قابلیت اجرایی دارد؟

کفشکنان: در صورتی که وزیر نیرو این هدف را گفته‌ که توجهی به بحث اصلاح قیمت‌ها یا تعرفه پلکانی برق و یا صنایع پرمصرف نکرده‌ باید دقت کنیم که بدون این ملاحظات، هدف افزایش تولید ۳۰ هزار مگاواتی برق با توجه به کمبود شدید مالی دولت، اصلاً امکان‌پذیر نیست و محقق نمی‌شود و اگر دست به اصلاح قیمت نزنیم، صنعت برق روز به روز با زیان انباشته روبه‌رو می‌شود و در نهایت فروپاشی اتفاق می‌افتد.

صادرات برق برای بخش خصوصی آزاد شود

آنا: هزینه سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعت برق را چگونه می‌توان تأمین کرد؟

کفشکنان: ضرورتی ندارد همه منابع مالی مورد نیاز برای توسعه شبکه برق را از مردم بگیریم. در حال حاضر به همه صنایع و مشترکین یارانه می‌دهیم. یارانه‌ای که برای برق پرداخت می‌کنیم سالانه معادل ۱۳۰ هزار میلیارد تومان است. بخشی از این را می‌توانیم بر دوش صنایع پرمصرف بگذاریم که اتفاقاً درآمدهای خوبی دارند. مثلاً قیمت مس در بورس ارائه می‌شود، چرا نباید برقی را که این صنعت دارد از دولت می‌گیرد هم در بورس و با قیمت واقعی عرضه نشود و چرا برق مورد نیاز خود را از بورس انرژی تهیه نکند؟ می‌توانیم بخشی از این یارانه را آزاد کنیم، یعنی تأمین برق و نیروگاه را به عهده صنایع پرمصرف بگذاریم که بخشی از مشکل به این صورت حل می‌شود. بخشی از مشکل هم با نظام تعرفه پلکانی حل می‌شود که به هر حال ما باید از مشترکان بدمصرف و پرمصرف قیمت خیلی بالاتری بگیریم. در حال حاضر این اختلاف قیمت پلکانی خیلی زیاد نیست. البته اخیراً یک توجهی شده و اقداماتی انجام داده‌اند اما این کافی نیست؛ یعنی به قدری قیمت برق پایین است که اصلاً حتی اگر این نظام پلکانی هم اجرا شود چون اصل قیمت برق کم است، تأثیر زیادی نگذاشته است. نمونه‌اش همین برق امید، با تصمیمات صورت گرفته برق ۸ میلیون مشترک را رایگان کردیم، از آن طرف هم قیمت مشترکان پرمصرف را نهایت تا ۱۶ درصد افزایش دادیم. نتایج برق امید می‌گوید که تأثیر زیادی نگذاشته؛ بنابراین هم‌زمان که نظام پلکانی را اجرا می‌کنیم، حتماً باید قیمت برق را هم اصلاح کنیم.

جبران این منبع مالی و آزاد شدن بحث یارانه‌ها یک راهکار است، اما راهکار دیگری نیز وجود دارد. در حال حاضر وزارت نیرو صادرات برق را در انحصار خود دارد و بخش خصوصی نمی‌تواند برق را صادر کند. اگر وزارت نیرو اجازه صادرات برق را به بخش خصوصی دهد با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی می‌توانیم برق را با قیمت آزاد و جهانی صادر کنیم و بخشی از آن منابع و یارانه‌ها اینجا آزاد می‌شود.

لزومی ندارد که توانیر به همه اقشار مردم برای تأمین منابع مالی فشار بیاورد به نظر بنده برای این افزایش قیمت باید به سمت دهک‌های بالا تمرکز کنیم. دهک‌های پایین توان ندارند. من به هیچ‌وجه موافق نیستم که این فشار را روی طبقات پایین افزایش دهیم. باید به سمت دهک‌های بالا، صنایع پرمصرف و صادرات حرکت کنیم با این سه راهکار می‌توانیم بخش عمده‌ای از یارانه‌ها را آزاد کنیم و لزوماً هم نباید به این سمت برویم که بر دهک‌های پایین هم فشار بیاوریم.

انتهای پیام/