توانمندی ایران در اجماع‌سازی برای صلح در افغانستان

گروه جهان خبرگزاری آنا-مجتبی اسماعیلی، نشست گفت‌وگوهای بینا افغانی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه گذشته با حضور نمایندگان دولت افغانستان، شخصیت‌های عالی جمهوری و هیئت عالی سیاسی طالبان به میزبانی جمهوری اسلامی ایران و با سخنرانی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در تهران برگزار شد.

طرفهای شرکت‌کننده در نشست صلح تهران در مراسم اختتامیه، بیانیه‌ای شامل ۶ بند صادر کردند که به شرح زیر است:

۱- هیئت‌های طرفین، از مساعی و حسن‌نیت جمهوری اسلامی ایران در زمینه حفظ صلح در افغانستان و مهمان‌نوازی‌های به عمل‌آمده ابراز امتنان می‌کنند.

۲- هر دو طرف با درک مشترک از خطرات ناشی از ادامه جنگ و صدمه‌ای که از آن متوجه سلامت کشور افغانستان می‌شود به توافق دست یافتند که جنگ، راه‌حل موضوع افغانستان نیست و باید همه تلاش‌ها در جهت دستیابی به راه‌حل سیاسی و صلح‌آمیز جهت‌گیری شوند.

۳- گفت‌وگوها در فضای صمیمانه انجام و همه موضوعات به‌صورت مفصل و با صراحت مطرح شد.

۴- هر دو طرف تصمیم گرفتند مواردی را که ضرورت به مشورت و توضیح بیشتر دارد مانند سازوکار گذار از جنگ به صلح دائمی، نظام اسلامی مورد توافق و نحوه دستیابی به آن، در نشست بعدی که در نزدیک‌ترین فرصت ممکن برگزار خواهد شد، مورد بحث قرار دهند و به نتیجه دست یابند.

۵- طرف‌ها، نشست تهران را فرصت و زمینه جدیدی برای تقویت راه‌حل سیاسی معضل افغانستان می‌دانند.

۶- هر دو طرف، حملات به خانه‌های مردم، ادارات، مساجد، بیمارستان‌هایی را که به قربانی‌شدن مردم می‌انجامد و نیز تخریب مؤسسات عمومی را به‌شدت تقبیح کرده و خواستار مجازات عاملان آن می‌شوند.

فراهم شدن زمینه آغاز هم‌گرایی گروه‌های افغان

نکته قابل توجه این است که نشست تهران هم‌زمان با افزایش تنش‌های سیاسی و نظامی در افغانستان برگزار شد و گام مهمی در راستای برقراری صلح به‌شمار می‌رود. درواقع تهران با دعوت از شماری از رهبران و چهره‌های سیاسی افغان و همچنین میزبانی از رهبران ارشد سیاسی طالبان زمینه را برای آغاز هم‌گرایی میان گروه‌های مختلف افغانستان فراهم کرده است.

یونس قانونی، کریم خرم، ارشاد احمدی، محمدالله بتاش، ظاهر وحدت و سلام رحیمی اعضای هیئت سیاسی‌ای هستند که از کابل به تهران آمدند. نگاهی به این ترکیب نشان می‌دهد تقریباً این گروه از تمام اقوام و گروه‌ها نمایندگی کرده و می‌تواند تسهیل‌گر خوبی برای ادامه گفت‌وگوها در آینده باشد. علاوه بر این، رهبران ارشد سیاسی طالبان به ریاست عباس استانکزی، معاون سیاسی و مولوی خیرالله خیرخواه و قاری دین محمد حنیف به تهران آمدند که خود نشان از عزم جدی این گروه برای حاضر شدن در میز مذاکرات بیناافغانی دارد.

ناجیه انوری، سخنگوی وزارت دولت افغانستان در امور صلح در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه آسیای گروه جهان خبرگزاری آنا درباره ابعاد و پیام‌های نشست تهران گفت: نشستی که در تهران برگزار شد، با هدف تقویت اعتماد و اتحاد میان دولت افغانستان و طالبان بود. از طرف هیئت افغانستان عبدالسلام رحیمی، نماینده ویژه اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان در امور صلح و محمد یونس قانونی، عضو شورای عالی آشتی ملی حضور داشتند تا در حضور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و دیگر مقام‌های دیپلماتیک ایران به تبادل نظر درباره روند صلح و تقویت اعتماد میان دو طرف بپردازند.

وی افزود: ایران به‌عنوان کشور همسایه افغانستان و البته دیگر کشورهای همسایه می‌توانند در روند صلح افغانستان تأثیرگذار باشند. ایران به‌عنوان همسایه افغانستان می‌تواند در روند صلح تأثیر مثبت داشته باشد و به تقویت اجماع ملی و ایجاد اعتماد میان دو طرف مذاکره کمک کند.

این مقام افغان درباره اینکه با وجود سال‌ها تداوم روند تنش در داخل افغانستان برگزاری مذاکرات مختلف در مسکو، دوحه و ... انتظار مشخص دولت افغانستان از برگزاری این نشست‌ها چیست، تأکید کرد: نشست‌ها و تمام اقداماتی که در راستای صلح افغانستان انجام می‌شود، با وجود اینکه طولانی و قدری فرسایشی شده است، ولی با وجود کمک متحدان و همسایگان می‌تواند تأثیرگذار بر روند صلح باشد. نشست تهران به ابتکار جمهوری اسلامی ایران برگزار شد و تهران قصد داشت نقش مؤثری در راستای تقویت اعتماد میان دو طرف ایفا کند.

جنگ راه‌حل موضوع افغانستان نیست و هیچ‌کس پیروز نمی‌شود

وی تصریح کرد: طبعاً انتظار ما در جمهوری اسلامی افغانستان این است که صورت مذاکرات بنا به خواست مردم این کشور باشد و طرف مقابل تعهد بیشتری به صلح در افغانستان داشته باشد.

انوری در واکنش به اظهارنظرها در برخی محافل منطقه‌ای که معتقدند رایزنی‌های دولت افغانستان در دوحه بی‌نتیجه است و تنها به دنبال گذراندن وقت هستند، گفت: معتقدم بی‌نتیجه خواندن این رایزنی‌ها در حال حاضر به‌هیچ‌وجه درست نیست. ما بر این باوریم که جنگ راه‌حل موضوع افغانستان نیست و در جنگ هیچ‌کس پیروز نمی‌شود. راه‌حل منطقی صلح افغانستان، گفت‌وگو و مذاکره است و دولت افغانستان در این زمینه جدیت از خود نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

ظریف: طالبان و دولت کابل در جست‌وجوی صلح و آرامش برای ملت افغانستان هستند

وی عنوان کرد: کابل تلاش می‌کند برخلاف برخی از صاحب‌نظرها که مذاکرات را بی‌نتیجه می‌خوانند، به نتیجه مطلوب دست یابد و مردم افغانستان طعم این نتیجه را حس کنند.

اقدام ارزشمند تهران برای صلح افغانستان

به گزارش آنا، علاوه بر مقام‌های افغان ازجمله ناجیه انوری، کارشناسان این کشور نیز نشست تهران را گامی ارزشمند در زمینه صلح ارزیابی می‌کنند. نشست تهران درحالی برگزار شد که شاهد شکست نظامی آمریکا در این کشور هستیم و هم‌زمان، نشست‌های مختلف صلح افغانستان ازجمله در استانبول با ناکامی مواجه می‌شود. برای بررسی ابعاد نشست تهران با سیدجعفر مهدوی، دبیرکل حزب ملت افغانستان نیز گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در زیر تقدیم می‌شود.

آنا: بعد از چندین دور نشست صلح به میزبانی کشورهای مختلف، برای نخستین‌بار جمهوری اسلامی ایران میزبان نشستی در این سطح و چهره به چهره میان هیئت‌های طالبان و دولت افغانستان شد. این نشست و سطح آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مهدوی: نشست صلح افغانستان در تهران ابتکار بسیار ارزشمندی است که از سوی جمهوری اسلامی ایران انجام شد، آن‌هم در حالی که چهره‌های طالبان حاضر نیستند با مقام‌های دولت افغانستان به‌طور مستقیم مذاکره کنند. این نشست در چند بُعد حائز اهمیت است. نخست، اینکه نشست تهران بعد از بن‌بست و شکست مذاکرات دوحه و نیز برگزار نشدن نشست استانبول برگزار شد. دوم، اینکه این نشست از سوی تهران در زمانی برگزار می‌شود که چند روز بیشتر از ترک ذلیلانه خاک افغانستان از سوی نظامیان آمریکایی نمی‌گذرد و تهران در زمینه صلح، ابتکار عمل خود را نشان می‌دهد و می‌تواند طالبان را به پای میز مذاکره بکشاند.

سوم، اینکه برای نخستین‌بار شاهدیم طالبان حاضر می‌شود در نشستی شرکت کند که یکی از مقام‌های نزدیک به دولت غنی، یعنی سلام رحیمی در آن شرکت کرده است و طبق پروتکل‌ها حتی جایگاهش از جایگاه قانونی بالاتر است.

نشست تهران می‌تواند حامل این پیام باشد که طالبان می‌خواهد نشان دهد نسبت به فرآیند صلح بی‌اعتنا نیست اما اینکه کدام محور و جریان بتواند پیشگام صلح باشد، قابل ارزیابی نیست.

جمهوری اسلامی ایران در ماه‌ها و سال‌های اخیر ارتباطات زیادی با طالبان برقرار کرده و نیز ارتباطات زیادی با سیاسیون افغان دارد و می‌تواند در روند کشور مؤثر باشد.

اقدامات کشورهای منطقه در حالی انجام می‌شود که به دلیل شرایط جنگی، مردم افغانستان در اوج استیصال و ناامیدی هستند و این موضوع می‌تواند آن‌ها را دلگرم و امیدوار کند.

آنا: آیا این نشست‌ها می‌تواند به صلح پایدار منجر شود؟

مهدوی: من در این مورد به دلایل متعدد تردید جدی دارم، ازجمله اینکه دستیابی به صلح واقعی در افغانستان به دو عنصر اصلی داخلی و خارجی نیاز دارد. در بُعد داخلی فکر می‌کنم در حال تلف کردن وقت هستیم. جنگ و ناامنی در افغانستان که از سقوط ولسوالی‌ها فراتر رفته و در آستانه سقوط ولایت‌ها قرار دارد، آسان است و آن‌قدر پیچیده نیست که بخواهیم وزارتخانه صلح یا سازمان آشتی ملی ایجاد کنیم.

درحالی‌که مردم افغانستان از فقر رنج می‌برند، دولت با این‌گونه سازمان‌سازی‌ها، بودجه‌های هنگفتی را صرف امور بیهوده دولتی می‌کند. درواقع داستان صلح افغانستان به عاملی اصلی بستگی دارد و آن، کناره‌گیری یک نفر از قدرت است؛ تا زمانی که اشرف غنی در رأس حکومت قرار دارد، هیچ نشستی در دوحه، استانبول، مسکو یا تهران به نتیجه دست نخواهد یافت.

در بُعد خارجی همان‌گونه که آمریکا نتوانست به نتیجه دست یابد و شکست خورد، کشور نیازمند هیچ مداخله خارجی نیست و مشکلات باید در داخل و به وسیله مردم و جریان‌های داخلی حل‌وفصل شود.

آنا: در صورت کناره‌گیری اشرف غنی از قدرت، تضمینی برای برقراری صلح وجود دارد؟

مهدوی: ضمانت این موضوع انعطاف طالبان در دو سال گذشته است. طالبان در چندین مقطع حاضر شدند با سیاسیون افغانستان به‌جز غنی مذاکره کند و حتی در زمینه نظام سیاسی هم انعطاف نشان داد، ولی سیاسیون افغان جسارت لازم را نداشتند، موضوع را به غنی واگذار کردند و در این میان روند صلح افغانستان بیشتر قربانی معادلات شخصی شد.

زمانی که توافقنامه صلح میان طالبان و آمریکا در دوحه قطر امضا شد، در مدت ۱۰ روز توافق شده بود مشکلات حزبی حل و مذاکرات صلح آغاز شود، ولی این موضوع از طرف غنی رد شد. طالبان به این جمع‌بندی رسیده‌ تا زمانی که این روند ادامه داشته باشد و غنی بخشی از گفت‌وگوها باشد (به این دلیل که حاضر به کناره‌گیری از قدرت نیست)، هر نشستی تلف کردن وقت است.

نفس نشست تهران و اینکه مقام‌های تأثیرگذار نشست دوحه و سیاسیون تأثیرگذار دولت در آن مشارکت کردند، یک گام بسیار مثبت تلقی می‌شود.

طالبان برای اینکه در افکار عمومی و جامعه جهانی به‌عنوان طرفی که میز مذاکره را ترک می‌کند، شناخته نشوند، حاضرند در مذاکرات شرکت کنند و به تهران، تاشکند، مسکو، دوحه و ... می‌روند؛ ولی طالبان به هیچ‌کدام از این نشست‌ها به‌عنوان فرصتی برای دستیابی به تفاهم نگاه نمی‌کنند و صرفاً به‌دنبال حفظ وجهه سیاسی و دیپلماتیک خود هستند.

آنا: توافق با طالبان می‌توان برای افغانستان صلح به بار می‌آورد؟ آیا با پاکستان یا با همسایگان مشکلی وجود ندارد؟

مهدوی: در تاریخ افغانستان ثابت شده است هیچ چیز تضمین شده نیست، زیرا بخشی از اراده داخلی متکی به خواست بیرونی است. طالبان برخلاف دوره‌ای که به‌دنبال اصلاحات اجتماعی و تحمیل مشروعیت خود بر افغانستان بود، اکنون چه در حوزه دیپلماسی و چه نظامی معطوف به کسب قدرت سیاسی است. طالبان خوب می‌فهمند قدرت سیاسی موضوعی است که اگر دولت سقوط کند، به‌دنبال آن حکومت سیاسی نیز سقوط می‌کند و طالبان نمی‌خواهند در چنین فضا و شرایطی بر افغانستان مسلط شوند.

آنا: برگزاری نشست‌هایی مانند نشست صلح تهران می‌تواند تحولی در زمینه صلح افغانستان به‌وجود آورد؟

مهدوی: تلاش همه کشورها برای برقراری صلح در افغانستان ارزشمند است. نفس نشست تهران و اینکه مقام‌های تأثیرگذار نشست دوحه و سیاسیون تأثیرگذار دولت در آن مشارکت کردند، یک گام بسیار مثبت تلقی می‌شود. نکته مهم این است، همان‌گونه که آمریکا نتوانست صلح را به افغانستان بیاورد، آن هم با توجه به نفوذی که بر طالبان و دولت مستقر داشت، هیچ‌یک از کشورها نمی‌توانند در افغانستان صلح ایجاد کنند.

فقط نیرویی مانند سازمان ملل متحد می‌تواند با جلب تلاش و ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و در دست گرفتن نبض تحرکات و فعالیت‌های سیاسی، اقدامی مؤثر انجام دهد. در هر صورت نشست‌های تهران، مسکو، تاشکند و دوحه ارزشمند است ولی نمی‌تواند تأثیر کاملی داشته باشد.

انتهای پیام/۴۰۳۳/