توسط متخصصان یک شرکت دانشبنیان؛
استاد تمام مهندسی شیمی در گفتگو با آنا مطرح کرد؛
رشد نظام آموزش عالی در گرو استانداردسازی آییننامه ارتقای اساتید/ مقالات دانشگاهی باید برنامه‌محور و هدفمند باشد
مسعود مفرحی گفت: استانداردسازی محتوای آییننامه ارتقای اساتید موجب ظرفیت‌سازی بیشتر در ارتقای نظام آموزش عالی می‌شود.
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه و سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اساتید دانشگاهها از عناصر تأثیرگذار جامعه دانشگاهی هستند که میتوانند در رشد و ارتقای سطح علمی مراکز آموزش عالی مؤثر باشند و دانشجویان عالم، متعهد و متخصص به جامعه تحویل دهند. اعضای هیئت علمی دانشگاه نقش مهمی در ترویج و تولید علم دارند و باید برای پویایی این قشر فرهیخته سازوکارهای مناسبی لحاظ شود تا موجب ارتقای درست آنان شود.
در همین راستا رشد و ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاهها از اهمیت بالایی برخوردار است که برای آن آییننامه ارتقای اساتید تدوین شده است. در این آییننامه به سوق پیدا کردن فعالیت‌های علمی و پژوهشی اساتید به سمت دانشگاه کارآفرین، حل مسئله و توسعه علم مبتنی بر تولید ثروت و تأمین نیازهاى علمى و فناورى کشور برای حفظ و ارتقاى دستاوردهاى انقلاب اسلامى در حوزه‌هاى مختلف فرهنگ، سلامت، اقتصاد، تجارت، صنعت و کشاورزى اشاره شده است.
وزارت علوم برای تدوین آییننامه ارتقای اساتید کارهایی انجام داد و نهایتاٌ در سال 1394 آیین‌نامه‌ای برای ارتقای اساتید تدوین شد. اما این آییننامه دارای نواقصی است که باید توسط کارشناسان و اساتید دانشگاهی مورد بررسی قرار بگیرد و نواقص آن اصلاح شود. در همین راستا با مسعود مفرحی، استاد تمام مهندسی شیمی دانشگاه خلیج فارس به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
آنا: مهم‌ترین وجه قابل اصلاح در آییننامه ارتقای اساتید چیست؟
مفرحی: آییننامه ارتقای اساتید در واقع آیین‌نامه‌ای است که می‌تواند ظرفیتی ارزشمند در نظام آموزش عالی کشور برای هدفمندسازی تمامی فعالیت‌های علمی در ابعاد گوناگون باشد. از طرفی رویکرد علمی دانشگاهها در جهان با توسعه علم و فناوری هر روز رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد و این تحولات سریع در حوزه‌های دانشگاهی بهتر است در آییننامه ارتقا تا جای ممکن در نظر گرفته شود.
به‌عبارت دیگر با توسعه علوم در همه حوزه‌های دانشگاهی، آییننامه می‌تواند در بستر خود مواد قانونی با متغیرهای معین تنظیم کند که ضمن برخورداری از یک سازگاری محتوایی درونی از انعطاف لازم برای تطبیق با رشد علمی جهانی برخوردار باشد.
استانداردسازی آییننامه ارتقای اساتید موجب ظرفیت‌سازی بیشتر در رشد آموزش عالی می‌شود
بعضی از امتیازات در آییننامه از این قابلیت برخوردار است که بر اساس شاخص‌های سنجش علم استانداردسازی شود. این موضوع حداقل در سه جهت می‌تواند آییننامه را تقویت کند. اولاً باعث عبور آییننامه از حالت استاتیک خود نسبت به تغییرات رشد علمی در سطح جهان می‌شود و ثانیاٌ منجر به وحدت رویه برای کمیته‌ها و یا کمسیون‌های تخصصی ذی‌ربط هیئت‌های ممیزه در امتیازدهی برای ذی‌نفعان آییننامه خواهد شد.
وجه سوم این است که شاخص‌های متأثر از رشد علمی جهانی می‌تواند کیفیت فعالیت‌های علمی در دانشگاهها و مراکز علمی را همسان‌سازی کند. البته هیئت‌های ممیزه در حال حاضر برای احتساب کیفیت فعالیت‌های علمی در پرونده‌های ارتقا همواره در همین جهت تلاش می‌کنند، اما استانداردسازی محتوای آییننامه ارتقای اساتید موجب ظرفیت‌سازی بیشتر در ارتقای نظام آموزش عالی می‌شود.
اهمیت بیشتر آییننامه ارتقای اساتید به شاخص‌های پژوهشی
آنا: اساتید دانشگاه در قسمت آموزشی آییننامه ارتقای اساتید با چه چالشی مواجه هستند؟
مفرحی: واقعیت این است که حساسیت اصلی در بسیاری از پرونده‌های ارتقا بر اساس شاخص‌های پژوهشی است و معیارهای آموزشی با حساسیت کمتری به بحث گذاشته می‌شود. در واقع به شاخص‌های پژوهشی بیشتر از معیارهای آموزشی بها داده می‌شود. در وضعیت فعلی بخش آموزشی آییننامه بیشتر تحت تأثیر ساعات موظف همکاران در یک دوره ارتقا قرار می‌گیرد و با به‌کارگیری ضرایب حاصل از ارزیابی آموزشی، امتیازات این بخش به‌دست می‌آید.
به هر حال فرآیند ارزیابی آموزشی برای اساتید واقعاً پیچیده است و هر چقدر دقیق‌تر انجام شود می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. البته باید توجه داشت که در بخش آموزش، اساتید فعال و با انگیزه بسیاری وجود دارند که خلاقانه در آموزش موفق هستند اما به‌دلیل حساسیت امتیازات پژوهشی، ظرفیت‌های بالایی برای برجستگی‌های آموزشی دیده نشده است. ممکن است با ارتقای سیستم‌های ارزیابی آموزشی بتوان ظرفیت‌های جدید و توسعه‌یافته‌تری برای بخش آموزش در آییننامه ارتقا به‌وجود آورد.
آنا: آیا آییننامه ارتقای اساتید در اشتیاق اساتید برای تدریس به دانشجویان تحصیلات تکمیلی تأثیرگذار است؟
مفرحی: انجام فعالیت‌های آموزشی در قالب انتخاب مقاطع تدریس و یا حتی فعالیت‌های پژوهشی آنچنان تحت تأثیر آییننامه ارتقا نیست. در همه دانشگاهها همکارانی بسیار خوب و ارزنده وجود دارند که در همه ابعاد علمی تلاش می‌کنند و هیچگاه چشم‌داشتی به موضوع ارتقا ندارند.
در خصوص آموزش مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز معمولاٌ این موضوع در گروه‌های آموزشی به بحث گذاشته می‌شود و چون وزنه اصلی در کارنامه علمی برای ارتقا، بخش پژوهش است، توزیع همکاران در فعالیت‌های آموزشی تحت تأثیر آییننامه نیست. به هر حال فعالیت آموزشی در مقاطع بالاتر نیاز به انرژی بیشتر و صرف وقت بیشتر برای آموزش دارد که اگر به این موارد به‌خوبی توجه شود قطعاً با استقبال بیشتر همکاران هم مواجه خواهد شد.
آنا: مهم‌ترین مسئله‌ای که بند پژوهشی آییننامه ارتقای اساتید برای استاد دانشگاه ایجاد کرده است، چیست؟
مفرحی: در آییننامه ارتقا، محدوده امتیازات لازم برای هر دوره ارتقا در تمامی رشته‌ها و گروه‌ها یکسان در نظر گرفته شده است. این یکسان‌نگری یک نگاه عدالت‌محور به همه حوزه ها دارد و معمولاً بر اساس متوسطی از قابلیت و توانمندی‌های تمام رشته‌های دانشگاهی طراحی شده است.
چالشی که همواره وجود داشته تفاوت ذاتی امکان چاپ مقاله، کسب امتیازات مربوط به بخش مقالات در بعضی از رشته‌ها و حتی زمینه‌های تحقیقاتی مختلف در یک رشته خاص است. به هر حال در کمیته‌ها و کمسیون‌های هیئت‌های ممیزه به این موضوع توجه می‌شود اما شاید شاخص‌گذاری در اصلاحات آتی آییننامه ارتقا بتواند بخشی از این چالش‌ها را در آینده مرتفع کند.
مقالات دانشگاهی باید برنامه‌محور و هدفمند باشند
آنا: به نظر شما چرا بسیاری از مقالات دانشگاهی کاربردی نیستند؟
مفرحی: موضوع مقالات دانشگاهی به‌خصوص در 20 سال اخیر که رشد انتشارات دانشگاهی با سرعت بیشتری پیش می‌رود گاهی منصفانه به نقد گذاشته نمی‌شود. اینکه انتظار داشته باشیم هر مقاله‌ای بلافاصله تأثیری در جامعه پیرامونی بگذارد در همه زمینه‌های علمی منطقی نیست. مقالات علمی اصولاً یک زنجیره تحولات علمی را تکمیل می‌کنند و زمانی یک موضوع علمی به حیطه کاربرد وارد می‌شود که رشته تحقیقات انجام شده به تکامل نسبی رسیده باشد.
بنابرین عبارت «مقالات کاربردی نیستند» برای مجموعه انتشارات علمی تا حدودی مغالطه‌آمیز است. چون معمولاً درصد اندکی از مجموع مقالات در جهان به کاربرد معینی ختم می‌شوند. شاید بهتر باشد از واژه برنامه‌محور و هدفمندی در انتشارات علمی سخن به میان آورده شود تا زنجیره تحقیقات در کشور و ارتباط آن‌ها با تحقیقات جهانی حول محورهای توسعه مربوط به کشور انجام شود.
موضوع حمایت‌های صنعتی که در چند سال اخیر به‌خوبی پیگیری شده است عمدتاً همین مسیر را دنبال می‌کنند. توجه بیش از پیش به حمایت‌های صنعتی از تحقیقات دانشگاهی منجر به همان نتیجه‌ای خواهد شد که انتظار می‌رود تأثیر رشد مقالات در توسعه علمی کشور چشمگیرتر از گذشته به نظر بیاید.
توجه به ارتقای جایگاه نشریات علمی داخل کشور
آنا: نظرتان درباره چاپ مقالات در مجلات بین‌المللی چیست؟
مفرحی: جایگاه نتایج پژوهش‌های محققان ایرانی در مرزهای دانش به‌خوبی برتری ایران را در برابر بسیاری از کشورها نشان می‌دهد و رشد بسیار خوب انتشار مقالات محققان ایرانی در نشریات معتبر علمی در مقایسه با هزینه‌ای که برای تحقیقات صرف می شود قابل مقایسه با هیچ کشوری در دنیا نیست. واضح است که با توسعه آموزش عالی در کشور این روند روزبه روز بهتر هم خواهد شد.
معدودی از محققان هستند که در زمینه‌های علمی مورد توجه آن‌ها نشریات معتبر کمی وجود دارد و لذا برای انتشار دستاوردهای پژوهشی خود با مشکلاتی روبرو می‌شوند. این مسئله با ارتقای جایگاه نشریات علمی داخل کشور و هم‌ترازی آن‌ها در سطح جایگاه تحقیقات جهانی قابل حل است. بنابراین نگاه ویژه به موضوع نشریات در درازمدت به این دسته از محققان کمک شایسته‌تری خواهد کرد.
باید به فعالیت‌های فرهنگی در پرونده‌های ارتقای اساتید توجه شود
آنا: آییننامه ارتقای اساتید در حوزه فرهنگی باید چه تغییراتی کند؟
مفرحی: با توجه به اینکه دانشگاهها نقش سرنوشت‌ساز و تاریخ‌ساز در روند تحولات اجتماعی کشور ایفا می‌کنند از حساسیت ممتازی نسبت به امور فرهنگی برخوردار هستند. از طرفی در فعالیت‌های فرهنگی داوطلبانه جذابیت و خلاقیت کارهای فرهنگی بیشتر جلوه خود را نشان می‌دهد. بنابراین وضعیت وتویی امتیازات فرهنگی تأثیر مثبت چندانی در روند فعالیت‌های فرهنگی نخواهد گذاشت و برعکس ممکن است بر شور و اشتیاق فعالان عرصه‌های فرهنگی به‌طور نامطلوب تأثیرگذار باشد.
در واقع وقتی به آموزش و تربیت نسل جوانتوجه می‌شود، مشاهده می‌کنیم آنچه به نقش فعالیت‌های علمی در مراکز آموزش عالی در ابعاد مختلف اصالت می‌بخشد همان پیرو شغل انبیا بودن اساتید دانشگاه در این مسند حساس است. همچنین از بعد انسانی ماهیت فعالیت‌های دانشگاهی همواره از مسائل فرهنگی تأثیرپذیر است. به هر حال ضمن تأیید ضرورت توجه به فعالیت‌های فرهنگی در پرونده‌های ارتقا واقعا لزومی برای وتویی دانستن این بخش وجود ندارد.
آنا: به نظر شما وجود آییننامه ارتقای اساتید به این نحو ضرورت دارد؟
مفرحی: وجود آییننامه ارتقای اساتید قطعاً ضرورت دارد. این آییننامه موجب ارتقای سطح آموزش عالی در کشور می‌شود و فضای رشد و بالندگی در محیط دانشگاه را زنده، شاداب و فعال نگه می‌‌دارد. البته دست‌اندرکاران امور میتوانند این آییننامه را در دوره‌های کوتاه‌مدت یک یا دو ساله مورد تصحیح جزئی و در دوره‌های بلندمدت سه تا پنج‌ساله مورد بازنگری کلی قرار دهند. پیشنهاد می‌شود در تمام این بازنگری‌ها نظرات و تجربیات هیئت‌های ممیزه در همه دانشگاهها نیز مورد توجه قرار بگیرد.
انتهای پیام/4118/
انتهای پیام/
آنا گزارش می دهد؛
