راه ورود کرونا به زندان‌های کشور مسدود است/ قوه قضائیه برای مقابله با شیوع کرونا در زندان‌ها چه کرد؟

به گزارش خبرنگار حوزه حقوقی و قضائی گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، قوه قضائیه از آغاز ماجرای شیوع ویروس کرونا در کشور در راستای مسئولیت‌ها و وظایف خود، اقدامات متعددی را انجام داده که درنهایت تاکنون به پیشگیری از شیوع این ویروس در زندان‌ها و تأمین سلامت زندانیان و کارکنان زندان منجر شده است.

 بر اساس آنچه به‌صورت رسمی اعلام‌شده، از ابتدای اسفندماه 1398 کشور درگیر ویروس کووید-19 یا همان کرونا شده است و بنا بر آخرین آمار اعلامی از سوی وزارت بهداشت، 306 هزار و 752 نفر به این ویروس مبتلا شدند و متأسفانه 16 هزار و 982 نفر از هم‌وطنانمان نیز جان خود را از دست دادند.

با شیوع ویروس کرونا و اعلام وضعیت بحرانی از سوی مسئولان وزارت بهداشت و ایجاد ستاد ملی مقابله با کرونا متشکل از نمایندگان قوای سه‌گانه، همه دستگاه‌ها در راستای وظایف خود اقداماتی را برای مقابله با این ویروس در دستور کار قرار دادند.

قوه قضائیه نیز به‌عنوان یکی از قوای سه‌گانه کشور که مسئولیت اجرای عدالت به‌ویژه عدالت قضائی را بر عهده دارد، در محورهای پیشگیری از ابتلای شیوع کرونا در زندان‌ها، برخورد با محتکران اقلام بهداشتی و دارویی مرتبط با این ویروس و پیشگیری از ابتلای مراجعه‌کنندگان به محاکم به کرونا و ... اقداماتی مهم را در طول مدت حدود 165 روز گذشته انجام داده است.

اتخاذ تمهیدات ویژه بهداشتی و قضائی در زندان‌ها برای مقابله با کرونا

نخستین واکنش رسمی قوه قضائیه به شیوع کرونا در کشور، پنجم اسفندماه بود که در جلسه شورای عالی قضائی مصوب شد، بخشنامه ویژه‎ای به‎منظور حفاظت زندان‎های کشور در مقابل شیوع ویروس کرونا تهیه و به مسئولان مربوطه ابلاغ شود.

در این جلسه مقرر شد کمیته‌ای به ریاست معاون اول قوه قضائیه، وضعیت قضائی زندانیان را بررسی و تدبیری اتخاذ شود تا ورودی زندان‌ها در شرایط فعلی کشور حتی‌الامکان کاهش‌یافته و به‌جز مواردی که بازداشت متهمان ضرورت دارد، از صدور قرار منتهی به بازداشت اجتناب شود.

همچنین مقرر شد در مورد زندانیان واجد شرایط نیز، اعطای مرخصی ویژه در دستور کار قرار گیرد.

تعلیق تمام فعالیت‌های اجتماع‌محور در زندان‌های کشور

در ادامه پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها، اصغر جهانگیر، رئیس وقت سازمان‌ زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی از تعلیق تمام فعالیت‌های جمعی زندانیان ازجمله فعالیت‌های ورزشی، هنری، فرهنگی، حرفه‌آموزی و اشتغال و حتی برگزاری نماز‌های جماعت در تمامی زندان‌های کشور خبر داد و رعایت دقیق این دستور را از سوی مدیران زندان‌ها و با نظارت مدیران کل استان‌های سراسر کشور الزامی دانست.

این پایان کار نبود و اصغر جهانگیر در نشست سراسری با مدیران کل ستادی و استانی سازمان زندان‌ها که از طریق ویدئوکنفرانس برگزار شد با تأکید بر رعایت حقوق زندانیان، انجام اقداماتی را به مدیران کل زندان‌ها گوشزد که آن جمله، ضدعفونی کردن روزانه و مستمر بخش‌ها و وسایل موردنظر، قرار دادن وسایل بهداشتی در دسترس زندانیان، ارائه آموزش‌های لازم به زندانیان و زندانبانان برای خودمراقبتی و نیز تشکیل کمیته‌های سلامت در زندان‌ها برای کنترل و مراقبت از وضعیت سلامت زندانیان و شناسایی افراد در معرض خطر به‌نحوی‌که با شناسایی و تشخیص اولیه پزشکان زندان، نسبت به جداسازی و سایر اقدامات بهداشتی و درمانی افراد بدون فوت وقت اقدام شود.

توقف اعزام‌های غیرضروری زندانیان به مراجع قضائی و کنترل ویژه مواد غذایی در بدو ورود

از دیگر اقداماتی که با دستور رئیس وقت سازمان زندان‌ها که در دستور کار مدیران کل زندان‌های استان‌ها و مدیران زندان‌ها قرار گرفت، جلوگیری از اعزام غیرضروری زندانیان به مراجع قضائی و لغو تمام بازدیدها از زندان‌ها بود؛ در همین ارتباط جهانگیر از مدیران کل زندان‌ها خواست:

1-با توجه به شرایط موجود از اعزام غیرضروری زندانیان به مراجع قضائی بدون هماهنگی‌های لازم خودداری کنید.

2- تمام بازدیدها از زندان‌ها به‌جز مراجع قضائی و مراجع بهداشتی و درمانی برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تا اطلاع ثانوی لغو می‌شود.

3-انتقال زندانیان به زندان دیگر فعلاً  برای حفظ سلامت زندانیان متوقف و انجام ملاقات خانواده‌ها تا گذر از این شرایط صرفاً با هماهنگی‌های لازم و با تدابیر بهداشتی به ملاقات کابینی محدود شود.

4-کنترل کامل اماکن بهداشتی، درمانی و همچنین اماکن طبخ غذای زندانیان و کنترل ویژه روی مواد غذایی در بدو ورود به زندان‌ها ازجمله اقداماتی است که مدیران زندان‌ها علاوه بر رویه‌های جاری بهداشتی و درمانی باید انجام دهند.

5- رصد کامل وضعیت سلامتی زندانیان و معاینه افراد مشکوک، خواستار ارائه گزارش روزانه توسط مدیران کل استان‌ها درباره وضعیت سلامتی زندانیان و اقدامات انجام‌شده برای آن‌ها شد.

خودداری از اعزام محکومان به زندان‌ها

رئیس قوه قضائیه همچنین در ادامه اقدامات دستگاه قضا برای پیشگیری از شیوع کرونا در زندان‌ها، هفتم اسفندماه دو بخشنامه جداگانه صادر کرد.

آیت‌الله رئیسی در بخشنامه اتخاذ شیوه‌های مناسب برای پیشگیری از شیوع کرونا به داخل زندان‌ها که دارای سه بند است از مراجع قضائی کشور خواست:

1. با رویکرد کاهش ورودی افراد به زندان‌ها از صدور قرارهای تأمین منجر به بازداشت جز در موارد ضروری اجتناب شود.


2. با رعایت ضوابط و مقررات قانونی در اتخاذ تصمیمات قضائی از تأسیسات ارفاقی مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی از قبیل اعمال مجازات جایگزین حبس، تعویق اجرای مجازات، تعلیق تعقیب و تعلیق مجازات در حد امکان قانونی استفاده شود.


3. محکومانی که آرای محکومیت آن‌ها قطعیت یافته و در حال حاضر با قرار تأمین آزاد هستند جز در موارد ضروری از معرفی آن‌ها به زندان‌ها تا پایان فروردین 99 خودداری شود.

اعطای مرخصی یک‌ماهه به زندانیان با قرار کفالت

رئیس قوه قضائیه همچنین در بخشنامه دوم که به اعطای مرخصی به زندانیان به مناسبت اعیاد رجبیه اختصاص داشت، از تمام مراجع قضائی خواست به مشمولان این بخشنامه با اخذ وثیقه یا کفالت، تا 15 فروردین 99 مرخصی داده شود.

در این بخشنامه آمده بود: به مناسبت فرارسیدن اعیاد مبارکه رجبیه و با توجه به آثار مثبت و سازنده حضور زندانیان در کنار خانواده و به‌منظور نیل به اهداف عالی در بازسازی اجتماعی و اخلاقی زندانیان و ضرورت حفظ سلامت زندانیان در شرایط فعلی مقتضی است به زندانیان محکوم با رعایت شرایط ذیل از تاریخ ابلاغ این بخشنامه تا 15 فروردین‌ماه سال 99 مرخصی داده شود که این مرخصی برای دوره‌های پیاپی تمدید شد.

تشکیل نوبت‌های شبانه‌روزی برای پذیرش وثیقه و اعطای مرخصی/کاهش 35 درصدی ورودی به زندان‌ها

هر سال مرخصی‌های ویژه ایام عید نوروز، روزهای پایانی سال اعلام می‌شد اما امسال همان‌طور که رئیس قوه قضائیه اسفندماه سال گذشته در جلسه شورای عالی قضائی اعلام کرد: هرساله در آستانه سال نو به زندانیان مرخصی اعطا می‌شد؛ اما امسال با توجه به شرایط پیش‌آمده، زودتر از موعد بخشنامه‎ای صادر کردیم تا زندانیان بیشتری بتوانند از این مرخصی بهره‎مند شوند که تا امروز هزاران نفر از آن‌ها مشمول این مرخصی شده‎اند.

آیت‌الله رئیسی همچنین با اشاره به تلاش شبانه‌روزی قضات در ترخیص جمع زیادی از زندانیان، گفت: در برخی محاکم، نوبت‌های شبانه‌روزی برای پذیرش وثیقه و تسریع در فرایند اعطای مرخصی برقرارشده است. لازم است از همه ظرفیت‎های بخشنامه صادرشده برای اعطای حداکثری مرخصی به زندانیان تا جایی که امنیت جامعه را مخدوش نکند، استفاده شود.

تقریباً پس از گذشت هشت روز از آغاز رسمی اقدامات قوه قضائیه برای مقابله و پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه در نشست خبری مورخ 13 اسفند خود، آماری از نتایج اقدامات انجام‌شده ارائه کرد و گفت: در راستای اجرای بخشنامه صادره از سوی رئیس دستگاه قضا، ورودی زندانیان به زندان‌ها بیش از 35 درصد کاهش پیداکرده است.

همچنین در این مدت تعداد قابل‌توجهی از زندانیان پرونده‌های امنیتی ازجمله هنگامه شهیدی، ندا ناجی، عبدالرضا کوهپایه، ضیا نبوی، محمود بهشتی لنگرودی، پروین محمدی و سایر محکومان و متهمان امنیتی از مرخصی‌های اعطایی دستگاه قضائی بهره‌مند شدند.

تا نیمه اردیبهشت سال جاری 114 هزار زندانی از امکان مرخصی استفاده کردند و به گفته به گفته اصغر جهانگیر، رئیس وقت سازمان زندان‌ها در پایان اردیبهشت 99، 16 هزار زندانی با استفاده از مرخصی پایان حبس دیگر به زندان بازنگشتند .

فعالیت دورکاری دستگاه قضا و توسعه نظام قضائی الکترونیک

دورکاری یکی از راه‌های حفظ سلامت مردم و کارکنان دستگاه قضا بود که با ایجاد و توسعه نظام قضائی الکترونیک زمینه استفاده از خدمات از راه دور بیش از گذشته فراهم شد.

در این رابطه معاون اول قوه قضائیه از نهایی شدن دستورالعمل فعالیت بخش‎های مختلف قضائی در ایام دورکاری به دلیل شیوع کرونا خبر داد و تأکید کرد که با اجرای این شیوه‎نامه، تحوّل مهمی در توسعه نظام قضائی الکترونیک رخ خواهد داد.

غلامحسین محسنی اژه‎ای که در اولین جلسه شورای روسای دادگستری‎ و دادستان‎های مراکز استان‎های سراسر کشور سخن می‎گفت، به تشریح تدابیر قوه قضائیه برای مقابله با گسترش ویروس کرونا پرداخت و یکی از این اقدامات را برگزاری مجازی جلسه با روسای دادگستری‎ها و دادستان‎ها عنوان کرد.

قوه قضائیه به معنای واقعی کلمه از شیوع کرونا به عنوان یک «رزمایش» بهره برد و با این شرایط و با جدیت در پیگیری شیوه‌های مقابله با این بیماری در دستگاه قضا، زندانیان و زندانبانان تا به اینجا از خطر شیوع کووید-19  در زندانها جسته‌ و برای رسیدن به این نتیجه باارزش زحمات کارکنان، مدیریت مطلوب مدیران و مشارکت مردم شاید بیشترین تأثیر را داشته‌اند که این الگو باید در دیگر نهادها و سازمان‌ها بررسی، شناسایی، مدل‌سازی و تکثیر شود تا بتوان به عبور کم‌هزینه و کم آسیب از بیماری کرونا امیدوار بود.

معاون اول قوه قضائیه همچنین با اشاره به تدابیر و اقداماتی که در اعطای مرخصی به بیش از یک‌صد هزار زندانی و حفظ بهداشت زندان‎ها صورت گرفته، متذکر شد که با این اقدامات اصولی و به‎موقع، امروز زندان‎ها از شرایط مناسبی برخوردارند.

اژه‎ای در ادامه از نهایی شدن دستورالعمل ۲۲ بندی برای نحوه فعالیت بخش‎های ستادی و صف دستگاه قضائی متناسب با تصمیمات ستاد ملّی مقابله با کرونا خبر داد و با بیان این‎که این شیوه‎نامه پس از تأیید رئیس قوه قضائیه ابلاغ می‎شود، به تشریح برخی موارد مهم آن پرداخت.

«دورکاری یک‎سوم نیروها»، «اجرای طرح فاصله‎گذاری برای آن دسته از همکارانی که حضورشان در ادارات الزامی است»، «استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی در تمامی فرایندهای قضائی» و «تعیین نحوه حضور طرفین دعوا در دادسراها و دادگاه‎ها» ازجمله بندهای مندرج در این دستورالعمل است.

در این دستورالعمل همچنین «شیوه محاکمه متهمانی که بازداشت موقت هستند» تعیین‌شده و «ایجاد پیشخوان قضائی برای اطلاع‎رسانی به طرفین دعوا و همچنین راهنمایی مراجعان در جهت رعایت ضوابط بهداشتی» و «استفاده از ظرفیت‎های قانونی همچون تعیین مجازات جایگزین و تعلیق و تعویق مجازات و اجرای احکام برای کاهش جمعیت کیفری» نیز مورد تأکید قرارگرفته ست.

به گفته معاون اول قوه قضائیه، اجرای این شیوه‎نامه گام بزرگی در جهت تحوّل قضائی و توسعه نظام الکترونیک در دستگاه قضا و برای ارتقاء کیفی خدمات و فعالیت‎های آینده دستگاه قضائی بسیار راهگشا خواهد بود.

نوبت‌دهی و دادگاه‌های الکترونیک

از دیگر اقدامات قوه قضائیه فعال‌سازی سامانه نوبت‌دهی دفاتر خدمات قضائی بوده است. در این راستا سخنگوی قوه قضائیه در بیست و نهمین نشست خبری خود در 24 تیرماه گفت: قوه قضائیه بنا دارد در انجام مأموریت‌های سازمانی خود با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به‌گونه‌ای رفتار کند که هم در انجام مأموریت‌ها خللی ایجاد نشود و هم با رعایت دستورالعمل‌ها تهدیدی همکاران قضائی و مراجعان را در بر نگیرد و برای نیل به این مهم اقدامات متعددی انجام‌شده است.

وی گفت: فعال‌سازی سامانه نوبت‌دهی دفاتر خدمات قضائی یکی از این اقدامات است؛ از طریق این سامانه مردم می‌توانند ابتدا نوبت بگیرند بعد به دفاتر خدمات قضائی مراجعه کنند.

اسماعیلی ادامه داد: فعال‌سازی سامانه نوبت‌دهی اجرای احکام دیگر اقدامی است که افراد می‌توانند به سهولت زمان مراجعه خود را مشخص و در زمان مقرر مراجعه کنند، همچنین سامانه‌های خودکارتری برای وکلا، کارشناسان و مشاوران نیز فعال‌سازی شده است.

سخنگوی قوه قضائیه افزود: برگزاری دادگاه‌های الکترونیک و از راه دور که به کاهش رفت‌وآمد و هزینه‌ها کمک می‌کند، اقدام دیگر دستگاه قضائی در این کرونا است.

کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها

برای کنترل مطلوب قوه قضائیه بر پیشگیری از شیوع بیماری کرونا در زندانها کاهش حجم جمعیت حاضر در زمان واحد در زندان‌ها در دستور کار قرار گرفت.

غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه با اشاره به کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها توأم با گسترش فعالیت‌ها و اقدامات بهداشتی و درمانی در زندان‌های کشور گفت: تدابیری در زندان‌ها به کار بردیم و الگوسازی کردیم که چگونه می‌شود هم جمعیت کیفری کاهش داد و هم خدمات بهداشتی درمانی گسترش یابد و این اقدامات و فعالیت‌ها الگویی برای زندانبانی است.

وی افزود: ابلاغ قانون کاهش مجازات حبس صورت گرفت و گفته‌شده تا پرونده‌های زندانیان مشمول با فوریت بررسی شود و استفاده حداکثری از مجازات جایگزین حبس نیز تأکید شده تا کمک کند به کاهش جمعیت کیفری و سلامت زندانیان.

سخنگوی قوه قضائیه افزود: توسعه فعالیت‌های بهداشتی و مراقبتی با به‌کارگیری و مساعدت‌های ویژه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و بهره‌مندی از مشارکت گروه‌های جهادی در جهت ارتقای سلامت زندانیان در حال انجام است.

قوه قضائیه به معنای واقعی کلمه از شیوع کرونا به عنوان یک «رزمایش» بهره برد و با این شرایط و با جدیت در پیگیری شیوه‌های مقابله با این بیماری در دستگاه قضا، زندانیان و زندانبانان تا به اینجا از خطر شیوع کووید-19  در زندانها جسته‌ و برای رسیدن به این نتیجه باارزش زحمات کارکنان، مدیریت مطلوب مدیران و مشارکت مردم شاید بیشترین تأثیر را داشته‌اند که این الگو باید در دیگر نهادها و سازمان‌ها بررسی، شناسایی، مدل‌سازی و تکثیر شود تا بتوان به عبور کم‌هزینه و کم آسیب از بیماری کرونا امیدوار بود.

انتهای پیام/۴۱۴۵/پ