دیده بان پیشرفت علم، فناوری و نوآوری
04 شهريور 1396 - 14:29

استیضاح ترامپ؛ گمانه‌­زنی یا واقعیت؟

پس از پیروزی دونالد ترامپ و مستقر شدن او در کاخ سفیدموضوع دخالت روسیه در انتخابات آمریکا یکی از مهمترین مسائلی بوده که دولت ترامپ و نظام سیاسی آمریکا را به خود مشغول و بحث استیضاح ترامپ را پیش کشیده‌، موضوعی که آینده ریاست جمهوری ترامپ را دچار ابهام کرده‌است.
کد خبر : 206492

استیضاح رئیس­‌جمهوری به ویژه در نظام­‌های ریاستی امری نادر است. زیرا رئیس­‌جمهور بالاترین مقام اجرایی کشور در این گونه نظام‌­هاست. استیضاح رئیس­‌جمهور در نظام ریاستی، هزینه‌­‌های داخلی و بین‌­المللی بسیاری در بردارد. از لحاظ داخلی، مهمترین پیامدهای استیضاح یک رئیس‌­جمهور، کاهش اعتماد مردم به نظام سیاسی و زیر سوال رفتن توانایی و اقتدار نهادهای امنیتی و نظارتی در عدم تشخیص ناتوانی­‌ها و عدم صلاحیت فردی بوده که از همه فیلترها رد شده و خود را به مقام ریاست‌جمهوری رسانده است. از لحاظ بین‌­المللی هم استیضاح رئیس‌جمهور، اعتماد دیگر دولت‌ها را به نظام سیاسی آن کشور خدشه‌­دار می‌­سازد.


پس از گذشت بیش از 4 دهه، هنوز هم عده‌ای با اشاره به رسوایی واترگیت که به کناره‌­گیری نیکسون از قدرت در سال 1974 انجامید، سازوکار مردم­سالاری و سلامت نظام سیاسی آمریکا را زیر سوال می‌‌­برند. اما برخی کارشناسان، استیضاح رئیس‌­جمهور را در چنین نظامی، با وجود همه هزینه‌­ها، در مجموع به نفع مردم و کل نظام می­‌دانند. با توجه به آنچه گفته شد، در نوشتار پیش رو به این موضوع پرداخته می شود که آیا احتمال استیضاح یا کناره گیری دونالد ترامپ وجود دارد؟


نظام سیاسی آمریکا در شرایط کنونی با مشکلات داخلی و بین‌­المللی بسیاری دست و پنجه نرم می­‌کند. اکنون بیش از همیشه نظام سیاسی و اجتماعی آمریکا دوپاره و چندپاره شده است. بازتاب دوپارگی سیاسی آمریکا را می‌­توان در دوره برگزاری کارزارهای درازمدت انتخابات ریاست­‌جمهوری آمریکا و چندپارگی اجتماعی آن را در افزایش تنش‌­ها میان سفیدها و غیر سفیدها، انگلوساکسون­‌تبارها و لاتین­‌تبارها به چشم دید. از لحاظ اقتصادی هم شکاف میان فقیر و غنی در این کشور به شدت در حال افزایش است.


در سطح بین­‌المللی، دیگر مانند دوره جنگ سرد تنها شوروی رقیب نظامی و تهدیدکننده موجودیت و منافع آمریکا نیست. بازیگر قدرتمند دیگری به نام چین وارد عرصه شده است که تهدیدهایش علاوه بر جنبه نظامی، جنبه اقتصادی دارد. چین می­‌رود در یک دهه آینده از لحاظ اقتصادی به قطب اول جهان تبدیل شود. دست کم از لحاظ سیاسی یک قطب دیگر به نام اتحادیه اروپا به گروه بازیگران قدرتمند عرصه بین­‌الملل اضافه شده است که با وجود همراهی با آمریکا در بسیاری موارد، لزوما راهش با آمریکا یکی نیست.


بازیگر پیچیده و هزار سر دیگری به نام تروریسم بین­‌الملل هم به تدریج جای خود را در میان بازیگران مطرح بین‌­الملل باز کرده است. دولت‌های ناهمسو هم از دیگر مشکلات آمریکا هستند.


استیضاح دونالد ترامپ، فرد حاشیه‌­دار و حاشیه­‌سازی که به زحمت توانست از سد هیلاری کلینتون رقیب دموکرات خود در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 عبور کند، بی­‌اعتمادی دشمنان و رقیبان بین­‌المللی آمریکا را به این کشور بیشتر و اعتماد دوستان را به آن کمتر می­‌کند. نظام سیاسی آمریکا هنگام برکناری یک رئیس‌­جمهور، شرایط داخلی و بین‌­المللی و هزینه‌­های ناشی از این برکناری را نمی‌­تواند به کل از نظر دور نگاه دارد.


همه نشانه‌­ها گویای آنند که نظام سیاسی آمریکا، در شرایط فعلی حتی اگر توانایی روبرو شدن با یک رسوایی بزرگ دیگر مانند رسوایی واترگیت را داشته باشد، نمی­‌خواهد تا حد امکان رئیس­‌جمهوری فعلی را استیضاح یا وادار به کناره‌­گیری کند. با این‌همه این بدان معنا نیست که احتمال استیضاح یا کناره‌­گیری یک رئیس­‌جمهور در آمریکا سراسر منتفی است. نظام سیاسی آمریکا هنوز هم نسبت به مسائلی چون: ارتباط پنهانی با یک دشمن دیرینه به نام روسیه و یا همکاری اطلاعاتی و رد و بدل کردن اطلاعات با این کشور، حساس است؛ به ویژه اگر این ارتباط پنهانی و همکاری اطلاعاتی از سوی عالی­‌ترین مقام سیاسی کشور صورت گرفته باشد.


اکنون مساله ارتباط پنهانی دونالد ترامپ و نزدیکانش با دولت روسیه در دوران کارزار انتخاباتی، حساسیت کنگره و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا را برانگیخته است. طبق قانون اساسی ایالات متحده، کنگره می­‌تواند رئیس­‌جمهوری را به دلایلی چون: خیانت، دریافت رشوه، انجام جرائم بزرگ و یاد کردن سوگند دروغ، بازخواست و برکنار کند. در هر صورت، اکثریت مجلس نمایندگان ابتدا باید با استیضاح رئیس­‌جمهوری موافقت کند و سپس مجلس سنا با رای­‌گیری درباره سرنوشت سیاسی رئیس­‌جمهوری تصمیم بگیرد.


در ادامه، پیش از بررسی مساله استیضاح دونالد ترامپ، به دو مورد تاریخی اخیر که دو رئیس­‌جمهور آمریکا را تا برکناری و استیضاح پیش بردند، پرداخته می­‌شود. البته اندرو جانسون رئیس‌­جمهور آمریکا میان سال­های 1865 تا 1869 هم کسی بود که با استیضاح سنا روبرو شد اما استیضاح او در سنا آرای لازم را به دست نیاورد. با توجه به قدیمی بودن این رویداد از آن عبور می‌شود.



رسوایی واترگیت و کناره‌­گیری نیکسون از قدرت



ریچارد نیکسون رئیس­‌جمهوری جمهوری­‌خواه آمریکا در انتخابات ریاست­‌جمهوری سال 1972 توانست با اقتدار بر جورج مک گاورن رقیب دموکرات خود پیروز شود. او در انتخابات ریاست­‌جمهوری سال 1968 هم توانسته بود با پیروزی بر هیوبرت هامفری رقیب دموکرات خود برای نخستین بار به مقام ریاست­‌جمهوری برسد. البته نیکسون در سال 1960 بخت خود را برای پیروزی در انتخابات ریاست­‌جمهوری سنجیده اما در رقابت با جان اف کندی نامزد دموکرات‌ها، شکست خورده بود. سرانجام رسوایی واترگیت در دوره دوم ریاست­‌جمهوری نیکسون، او را برای در امان ماندن از استیضاح، مجبور به کناره­‌گیری از قدرت کرد.


رسوایی واترگیت مربوط به کارگزاری دستگاه‌­های شنود از سوی ماموران اف. بی. آی (اداره تحقیقات فدرال) در هتل واترگیت - محل ستاد انتخاباتی حزب دموکرات - در جریان کارزار انتخاباتی انتخابات ریاست‌­جمهوری سال 1972 میلادی است. کشف یک نوار کاست به طور اتفاقی از سوی یک مامور هتل و رسانه‌ای شدن موضوع شنودها از سوی دو خبرنگار روزنامه واشنگتن پست، سرانجام پای کنگره را به میان کشید.


تحقیقات به عمل آمده، دامنه این رسوایی را گسترده تر و کنگره را برای استیضاح رئیس­‌جمهوری مصمم‌تر کرد. ریچارد نیکسون که استیضاح خود را از سوی کنگره حتمی می­‌دید، برای جلوگیری از این امر، از مقامش استعفا داد. با وجود این، نیکسون حتی پس از کناره‌­گیری از قدرت از پیگرد قانونی در امان نماند زیرا تحقیقات نشان داد که او پیش از کناره‌­گیری با سوء استفاده از قدرت، در مسیر تحقیقات کنگره هم سنگ­‌اندازی کرده است. نیکسون اگر از قدرت کناره‌­گیری نمی­‌کرد مطمئنا از سوی کنگره استیضاح و برکنار می‌شد. او نخستین رئیس‌­جمهوری تاریخ آمریکاست که از مقام خود کناره­‌گیری کرد.



رسوایی جنسی بیل کلینتون



این رسوایی مربوط به رابطه پنهانی بیل کلینتون رئیس‌­جمهوری وقت حزب دموکرات و مونیکا لووینسکی یک کارآموز جوان کاخ سفید بود. رابطه بیل کلینتون و مونیکا لووینسکی به سال های 1995 تا 1997 باز می‌گشت که در سال 1998 رسانه‌ای شد. بیل کلینتون پس از آن، طی نطقی تلویزیونی، به طور رسمی داشتن هرگونه رابطه جنسی با مونیکا لووینسکی را انکار کرد. او پس از آن، طی سوگندی قضایی، داشتن رابطه جنسی با این کارآموز جوان کاخ سفید را رد کرد.


اما تحقیقات بعدی و ارائه مدارکی غیر قابل انکار نشان داد که رئیس­‌جمهوری آمریکا دروغ گفته است. بیل کلینتون پس از روبرو شدن با مدارک غیر قابل انکار، طی نطقی تلویزیونی به داشتن رابطه نامناسب با مونیکا لووینسکی اعتراف کرد. سرانجام بیل کلینتون پس از محاکمه­‌ای 21 روزه در سنا - که در آن زمان در دست جمهور‌‌‌ی‌­خواهان بود - توانست با حمایت همه سناتورهای دموکرات و جمعی از سناتورهای جمهوری‌خواه، از استیضاح فرار کند. با وجود این، رسوایی جنسی رئیس­‌جمهوری پیشین نقش مهمی در شکست «الگور» معاون بیل کلینتون و نامزد دموکرات­ها در انتخابات ریاست‌­جمهوری سال 2000 از «جورج دبلیو بوش» نامزد جمهوری­‌خواهان، بازی کرد.



استیضاح و کناره‌­گیری ترامپ؛ آری یا نه؟



همان‌گونه که گفته شد، هزینه­‌های داخلی و بین‌­المللی استیضاح رئیس­‌جمهور در یک نظام ریاستی بسیار بالاست. در این گونه نظام‌­ها تا حد امکان از استیضاح رئیس­‌جمهور خودداری می­‌شود. تاریخ آمریکا هم نشان می‌­دهد از این سازوکار در موارد انگشت شماری استفاده شده است. ریچارد نیکسون برای روبرو نشدن با این سازوکار، از مقامش کناره­‌گیری کرد و بیل کلینتون هم به زحمت توانست از استیضاح سنا بگریزد. از این‌رو در عمل حتی یک مورد استیضاح موفق در آمریکا صورت نگرفته است زیرا رئیس­‌جمهور اگر استیضاح خود را حتمی بداند فرصت کناره­‌گیری دارد. این امر در مورد ترامپ هم صدق می‌کند. در صورت اثبات هر امری که استیضاح ترامپ را حتمی کند، او فرصت دارد از مقامش کنار برود.


مساله رابطه پنهانی کمپین ترامپ با روسیه در دوران کارزار انتخاباتی و نبرد نهایی میان ترامپ و هیلاری کلینتون، مساله ای است که حتی پس از گذشت 7 ماه از زمان آغاز ریاست‌­جمهوری ترامپ در تاریخ 20 ژانویه 2017، دست از سر او و اعضای خانواده و نزدیکانش بر نداشته است و تحقیقات پیرامون کشف ابعاد این رابطه همچنان ادامه دارد.


دولت روسیه و چهره‌­های شناخته شده سیاسی روس در دوره رقابت انتخاباتی میان دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون آشکارا علاقه خود را نسبت به پیروزی دونالد ترامپ ابراز کرده بودند. ترامپ هم برخلاف رویه جاری و رویکردهای خصمانه نامزدهای ریاست­‌جمهوری آمریکا نسبت به روسیه، در دوران کارزار انتخاباتی، هرگز رویکرد ستیزه­‌جویانه­ای در برابر روسیه اتخاذ نکرد؛ امری که حتی در همان دوران بحث­‌هایی را پیرامون رابطه ترامپ و ستادش با روسیه، ایجاد کرد.


پس از پیروزی دونالد ترامپ و مستقر شدن او در کاخ سفید هم مساله دخالت روسیه در انتخابات آمریکا یکی از مهمترین مسائلی بوده که دولت ترامپ و نظام سیاسی آمریکا را به خود مشغول کرده است. تحقیقات به عمل آمده نشان داده است حتی اعضای خانواده ترامپ مانند: پسر و داماد او با شماری از اتباع و مقام­‌های روس دیدارها و تماس­‌هایی داشته‌اند. ارتباط شماری از اعضای ستاد ترامپ با روسیه هم اثبات شده است.


عده‌­ای ترامپ را متهم می­‌کنند که با سوء استفاده از قدرت درصدد اخلال در روند تحقیقات درباره دخالت­‌های روسیه در انتخابات آمریکاست. جیمز کومی رئیس برکنار شده «اف‌. بی‌. آی» (اداره تحقیقات فدرال) پس از برکناری از سمتش در تاریخ 9 می 2017 (19 اردیبهشت)، در سنا گفت که شکی پیرامون دخالت روسیه در انتخابات 2016، وجود ندارد.


رابطه دونالد ترامپ با جف سشنز دادستان کل ایالات متحده هم که در دوره کارزار انتخاباتی از حامیان ترامپ بود، به خاطر کنار کشیدن از تحقیقات فدرال پیرامون دخالت­‌های روسیه در انتخابات آمریکا تیره شده است. جف سشنز خود از کسانی است که در دوران رقابت­‌های انتخاباتی سال گذشته با سفیر روسیه دیدار و گفتگو کرده بود. طبق گزارش­ها دونالد ترامپ قصد دارد جف سشنز را هم از مقام خود برکنار کند.


جکی اسپیر یکی از دموکرات­های سرشناس مجلس نمایندگان از حوزه چهاردهم کالیفرنیا، اخیرا طی اظهار نظری گفت که احتمال کناره‌گیری دونالد ترامپ از قدرت پیش از استیضاح به دلیل رابطه پنهانی با روسیه، وجود دارد. این نماینده دموکرات با اشاره به سنگ انداز‌ی­ها و مانع‌تراشی­های ترامپ برای تحقیق پیرامون ارتباط او و نزدیکانش با روسیه، مطرح شدن استیضاح ترامپ در کنگره را محتمل دانست. لازم به ذکر است اکنون رابرت مولر مدیر پیشین «اف. بی. آی» بازپرس ویژه تحقیق درباره نقش روسیه در انتخابات آمریکاست.


با همه اینها، باید توجه داشت نظام سیاسی آمریکا یک نظام کاملا دو قطبی است. حتی در صورت مطرح شدن مساله استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان باید نصف به علاوه یک نمایندگان به استیضاح او رای دهند. پس از آن دو سوم اعضای مجلس سنا هم باید نظر مثبت خود را نسبت به استیضاح رئیس­‌جمهوری اعلام کنند. در حال حاضر، اکثریت مجلس نمایندگان و سنا در دست جمهوری­‌خواهان است.


با توجه به آرای گروهی دموکرات­ها و جمهوری­‌خواهان در مجالس آمریکا پیرامون موضوعات مختلف، حتی اگر کار دونالد ترامپ به استیضاح هم بکشد، بعید است جمهوری­‌خواهان به آن آری بگویند. استیضاح یا حتی کناره‌­گیری ترامپ صدمه بزرگی به حزب جمهوری­‌خواه است. آنها خوب می‌دانند که این امر تا چه اندازه در انتخابات ریاست­‌جمهوری بعدی، به زیان آنهاست. از این‌رو، در شرایط فعلی احتمال کناره‌گیری یا استیضاح موفقیت‌­آمیز ترامپ اندک است. برخلاف نظر کسانی چون: جکی اسپیر، با توجه به ویژگی­های شخصیتی ترامپ، کناره‌­گیری داوطلبانه ترامپ از قدرت، امری دور از ذهن است مگر اینکه او در شرایط اجتناب‌­ناپذیری قرار بگیرد که مجبور به کناره‌­گیری شود.


تنها یک مساله باقی می‌­ماند و آن ابعاد و گستردگی ارتباط میان ترامپ و نزدیکانش با روسیه است. اگر تحقیقات جدید نشان دهد دخالت روسیه آن اندازه گسترده و تاثیر آن در انتخابات به حدی بوده که نتیجه انتخابات را به طور موثر تغییر داده است یا تحقیقات جدید نشان دهد که رابطه دونالد ترامپ و روسیه برخلاف امنیت و منافع ملی آمریکا و چیزی در حد خیانت به کشور بوده است، آن گاه مساله کناره­‌گیری یا استیضاح ترامپ، پاسخ دیگری پیدا می‌­کند.



محمدرضا پارسا-کارشناس حوزه روابط بین­‌الملل



انتهای پیام/

ارسال نظر
قالیشویی ادیب