اقدام متقابل ایران در تحریم کانادا/ از ضرورت حقوقی تا بازدارندگی دیپلماتیک
به گزارش خبرگزاری آنا، تصمیم کشورمان برای شناسایی نیروی دریایی کانادا بهعنوان یک سازمان تروریستی را باید در چارچوب حقوق بینالملل، منطق عمل متقابل و دفاع مشروع از حاکمیت ملی تحلیل کرد. اقدام دولت کانادا در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴ مبنی بر برچسبزنی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نه یک تصمیم حقوقی مبتنی بر قواعد بینالمللی، بلکه اقدامی سیاسی و تبعیضآمیز بود که آشکارا اصول بنیادین منشور ملل متحد، بهویژه اصل احترام به حاکمیت دولتها را نقض میکند. پاسخ ایران، در این چارچوب، نه اقدامی تنشزا بلکه واکنشی محاسبهشده و قانونی است.
سپاه پاسداران بخشی از نیروهای مسلح رسمی کشورمان و مندرج در قانون اساسی کشور است. تروریستی خواندن یک نهاد رسمی نظامی، سابقه خطرناکی در روابط بینالملل ایجاد میکند که در صورت عادیسازی، میتواند کل ساختار حقوقی نظم جهانی را تضعیف کند. ایران با استناد به قانون مصوب سال ۱۳۹۸ و اصل عمل متقابل، نشان داد که چنین رویههایی بدون هزینه نخواهد بود و نمیتوان با مصونیت کامل، نهادهای حاکمیتی کشورها را هدفگذاری کرد.
این اقدام ایران از منظر داخلی نیز دارای اهمیت بالایی است؛ زیرا پیام روشنی از انسجام حاکمیتی و حمایت حقوقی و سیاسی از نیروهای مسلح کشور ارسال میکند. در شرایطی که برخی بازیگران غربی تلاش میکنند از ابزار برچسبزنی برای اعمال فشار روانی، سیاسی و اقتصادی استفاده کنند، واکنش قاطع و مستند جمهوری اسلامی میتواند نقش بازدارنده مؤثری ایفا کند و نشان دهد که ابزار فشار یکطرفه، الزاماً بدون پاسخ نخواهد ماند.
افزون بر این، اقدام متقابل کشورمان حامل یک پیام راهبردی برای سایر کشورهایی است که ممکن است در آینده از سیاستهای خصمانه آمریکا و متحدانش تبعیت کنند. تصریح قانونی مبنی بر شمول عمل متقابل علیه تمام کشورهایی که از تصمیم آمریکا در تروریستی اعلام کردن سپاه حمایت کنند، اکنون از مرحله هشدار به مرحله اجرا رسیده و این موضوع، معادلات سیاسی و محاسبات هزینه ـ فایده دولتها را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
پیامدهای منطقهای و بینالمللی تصمیم ایران
در سطح منطقهای، این اقدام میتواند به تقویت گفتمان استقلال سیاسی و مقاومت حقوقی در برابر فشارهای غرب کمک کند. بسیاری از کشورها، بهویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، تجربه مواجهه با استانداردهای دوگانه غرب را دارند و اقدام ایران میتواند بهعنوان یک نمونه عملی از ایستادگی حقوقی در برابر این رویکردها مورد توجه قرار گیرد.
در عرصه بینالمللی، این تصمیم میتواند اعتبار ادعاهای غرب درباره «مبارزه با تروریسم» را بیش از پیش زیر سؤال ببرد. در حالی که کشورهای غربی، از جمله کانادا، سابقه حمایت سیاسی، اطلاعاتی و تسلیحاتی از بازیگران خشونتطلب در مناطق مختلف جهان را دارند، تروریستی خواندن یک نیروی نظامی رسمی که نقش مؤثری در مبارزه با داعش و گروههای تروریستی منطقه داشته، نشانهای از سیاسیسازی مفهوم تروریسم است.
از منظر حقوق بینالملل، اقدام ایران میتواند به باز شدن پروندههای جدیدی در حوزه مسئولیت بینالمللی دولتها منجر شود. اگر روند تروریستی اعلام کردن نهادهای رسمی نظامی کشورها بدون استناد حقوقی معتبر ادامه یابد، امنیت جمعی و اعتماد متقابل میان دولتها بهشدت آسیب خواهد دید. ایران با این اقدام، عملاً تلاش کرده این روند خطرناک را متوقف یا حداقل پرهزینه کند.
همچنین، از نگاه دیپلماسی عمومی، این اقدام میتواند به تقویت روایت ایران در برابر افکار عمومی جهانی منجر شود؛ مشروط بر آنکه بهدرستی تبیین شود. توضیح مستند و حقوقی چرایی اقدام متقابل، این امکان را فراهم میکند که ایران خود را نه بهعنوان بازیگری تنشآفرین، بلکه بهعنوان کشوری پایبند به قانون و مدافع قواعد بینالمللی معرفی کند.
اثرگذاری راهبردی و بازتعریف قواعد بازی
در بعد راهبردی، شناسایی نیروی دریایی کانادا بهعنوان یک سازمان تروریستی، نشانهای از تغییر رویکرد ایران از «تحمل هزینههای یکطرفه» به «مدیریت فعال هزینهها» است. این تغییر رویکرد میتواند در بلندمدت، رفتار بازیگران مقابل را تعدیل کند و مانع از تکرار بیهزینه اقدامات مشابه شود.
این تصمیم همچنین میتواند بر سطح همکاریهای نظامی و امنیتی کانادا با سایر کشورها تأثیر بگذارد، چرا که قرار گرفتن یک نیروی نظامی در فهرست تروریستی حتی بهصورت متقابل اعتبار و آزادی عمل آن را در تعاملات بینالمللی محدود میکند. بهعبارت دیگر، کانادا ناگزیر خواهد بود تبعات تصمیم سیاسی خود را در حوزههای عملیاتی نیز در نظر بگیرد.
اقدام متقابل جمهوری اسلامی علیه تصمیم دولت کانادا را باید حرکتی حسابشده، مستند و راهبردی دانست که فراتر از یک واکنش مقطعی، در جهت بازتعریف قواعد بازی در مواجهه با فشارهای سیاسی و حقوقی غرب انجام شده است. اگر این مسیر با دیپلماسی فعال، تبیین رسانهای و پیگیری حقوقی همراه شود، میتواند بهعنوان الگویی مؤثر برای صیانت از حاکمیت ملی و منافع راهبردی ایران در صحنه بینالملل عمل کند.
انتهای پیام/
