نقش قذافی و صدام در «پلان بی» آمریکا درباره سوریه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، مقامات آمریکایی می‌گویند آن‌ها در حال تقویت گزینه‌های جدیدی برای توقف بمباران‌های روسیه و سوریه هستند که (به ادعای آن‌ها) شهر حلب را هر چه بیشتر در یک فاجعه فرو می‌برد.

همزمان با این اظهارنظر دبیر کل سازمان ملل متحد که گفته بود محاصره حلب ممکن است جنایت جنگی محسوب شود، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا تهدید کرد که مذاکرات با روسیه در خصوص راه حلی دیپلماتیک برای بحران سوریه را به حالت تعلیق درخواهد آورد. جان کری در ماه فوریه (بهمن 94) قول داده بود در صورتی که مذاکرات سوریه به شکست بیانجامد، دولت آمریکا پلان بی را به اجرا درخواهد آورد. روسیه در مقابل ضمن رد سخنان کری گفته است که درباره موضوع حلب، هیچ چیزی به جز آتش بس 48 ساعته و انجام کمک‌های بشردوستانه در طی این مدت را نخواهد پذیرفت.

ارتش سوریه، اواخر 5 شنبه موفق شد مناطقی در حلب از جمله نواحی حندرات و بیمارستان کندی در شمال این شهر را به کنترل خود درآورد. مخالفان مسلح در پاسخ، جمعه صبح به مواضع نیروهای دولتی حمله کردند اما توفیقی به دست نیاوردند. همزمان، گروه ناظران حقوق بشر در سوریه گزارش کرده که صبح جمعه (دیروز) 12 سورتی پرواز در این منطقه انجام شده و طی آن مواضع مخالفان چندین بار مورد هدف قرار گرفته است.

وقایع 5 شنبه شب و جمعه صبح، بخش بزرگی از واقعیت موجود در سوریه است. با مداخله نکردن آمریکا در نبرد سوریه به صورت مستقیم، طیفی از نیروهای هوادار بشار اسد از جمله ارتش سوریه، ارتش روسیه، ایران و شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان دست بالا را در اوضاع سوریه پیدا کرده‌اند.

آنتونی بلینکن، معاون ارشد جان کری، روز 5 شنبه به مجلس سنا رفت تا به سناتورها بگوید دولت آمریکا آماده اجرای گزینه‌های جدیدی است؛ البته او مشخص نکرد که چه گزینه‌هایی مدنظر دولت اوباماست. در این جلسه سناتورهای جمهوری‌خواه و دموکرات گفتند که از ناتوانی آمریکا برای اثرگذاری بر رویدادهای سوریه نا امید شده‌اند. حتی سناتور باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا به بلینکن پیشنهاد کرد که اگر لازم است می‌تواند نشستی غیرعلنی برگزار کرده تا برنامه‌های خاص دولت را بشنوند.

با وجود این، همه آنچه که بلینکین در این نشست اعلام کرد این بود که دولت از آژانس‌های دولتی خواسته است تا «گزینه‌هایی، که برخی از آن‌ها آشنا و برخی از آن‌ها جدید است، آماده کنند.» بلینکین افزود: «در روزهای آینده که ما به این گزینه‌ها دست یافتیم، مجددا به اینجا خواهم آمد و درباره جزئیات صحبت خواهیم کرد.»

در همین حال نمایندگان جمهوری‌خواه طی روزهای اخیر، برنامه جان کری برای همکاری با روسیه برای دستیابی به یک راه حل واحد را به پرسش گرفتند. سناتور جان مک کین، در نشست کمیته نظامی سنا گفت «وقتی روسیه و سوریه در حال بمباران بیمارستان‌ها، بازارها و کاروان‌های کمک‌های بشردوستانه هستند، رئیس‌جمهوری اوباما، وزیر امور خارجه‌اش را اعزام کرد تا مجددا درگیر همکاری با ولادمیر پوتین شود.»

جان کری در بازگشت به واشنگتن، پاسخ منتقدان را داد و آن‌ها را متهم کرد که می‌خواهند آمریکا را وارد یک جنگ هزینه‌بردار همچون جنگ عراق و افغانستان کنند. وی در نشست سالیانه ایده‌های واشنگتن گفت: «انتقاد از روش‌های دیپلماتیک ساده است چرا که این روش‌ها، روش‌های دشواری هستند. اما راه حل جایگزین چیست؟ این است که آمریکا به جنگ در سوریه برود؟ من فکر نمی‌کنم چنین چیزی اتفاق بیافتد.»

واکنش آمریکا به اوضاع سوریه متاثر از تجربه این کشور در بحران‌های عراق و لیبی است. دو کشوری که پس از برکناری حاکمانشان یعنی صدام حسین و معمر قذافی اسیر بحرانی بی پایان شده‌اند. عراق و لیبی هرگز پس از فروپاشی حکومت‌های صدام و قذافی روی آرامش به خود ندیده‌اند. جامعه قومی در هر دو کشور در کنار فروپاشی نهادهای دولتی که با استبداد مطلق بر مردم حکمرانی کرده و آن‌ها را انسجام می‌دادند، کشورهایی با تشنج بالا از خود به جا گذاشتند. نفوذ و گسترش آسان تروریسم در این دو کشور، قطعا برای هر کسی هشداردهنده است.

آن‌هایی که می‌گویند که بشار اسد باید از قدرت برکنار شود یا این که باید پس از دوران انتقالی، قدرت را به شخص دیگری واگذار کنند، به افزایش بحران پناهجویی و تعمیق نزاع‌های قومی در سوریه کمک می‌کنند.

فیلیپ گوردون، مشاور ویژه باراک اوباما در سال‌های 2013 تا 2015 و محقق ارشد در شورای روابط خارجی می‌گوید: «این کاملا درست است گفته شود آن چه قرار است در سوریه رخ دهد، کاملا فاجعه آمیز خواهد بود و ما باید مراقب هر آن چه که اتفاق می‌افتد باشیم. من فکر می‌کنم، رئیس‌جمهوری اوباما همیشه این سوال را از خود می‌پرسد که اگر فلان رویداد در سوریه رخ بدهد، بعد از آن چه می‌شود؟»

با وجود این، نباید فراموش کرد که جان کری در ماه فوریه (بهمن 94) گفته بود «آن‌هایی که مسئول نقض آتش بس در سوریه باشند، در امان نخواهند بود و مصونیت نخواهند داشت. آن‌ها که فکر می‌کنند رئیس‌جمهوری اوباما، در صورت شکست آتش بس در مرحله کنونی، به دنبال طرح دیگری برای آتش بس خواهند بود، اشتباه می‌کنند. ما در آن صورت گزینه‌های دیگری را پیگیری می‌کنیم.» این سخنان، بعد از آن که هفته گذشته، دولت آمریکا، سوریه و متحدانش را به بی اعتنایی به آتش بس متهم کرد، بسیار مهم جلوه می‌کنند.

آخرین آتش بسی که در سوریه برقرار شد، در پی توافقی بود که میان جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، همتای روس وی در ژنو در روز 9 سپتامبر (19 شهریور) به دست آمد. در چارچوب این توافق، قرار شد دو طرف در قالب عملیات مشترکی، نیروهای داعش را هدف قرار دهند. این موضوع، اشتراک اطلاعات میان دو طرف را ضروری کرده بود. موضوعی که به نظر باعث خرسندی مسکو و نارضایتی فرماندهان ارشد ارتش آمریکا در پنتاگون شده بود.

این آتش بس دوامی نیاورد و پس از یک هفته از بین رفت. نبردها در اطراف حلب و دیگر شهرهای سوریه آخرین تیر بر پیکره این توافق نحیف بود.

پس از برهم خوردن آتش بس و افزایش حملات سوریه و روسیه به مواضع مخالفان در حلب، مقامات آمریکایی به نحو فزاینده‌ای می‌گویند که روسیه بهای نقض آتش بس را پرداخت خواهد کرد.

این پرسش که بهایی که روسیه باید پرداخت کند، در قالب مداخله مستقیم آمریکا خواهد بود یا این که بحران سوریه دامن‌گیر روسیه هم خواهد شد، در سخنان سامانتا پاور، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد مشخص می‌شود: «آن چه که آن‌ها (روسیه) در حال انجام آن هستند، شعله‌ورتر کردن بحران سوریه و نابودی تمدن این کشور است. آن‌ها دارند بحران جدید پناهجویی ایجاد می‌کنند. آن‌ها دارند افراط‌گرایی را در سوریه تقویت می‌کنند. آن چه که آن‌ها در حال انجام آن هستند دادن هدیه‌ای به داعش و جبهه‌النصره و گروه‌هایی است که مسکو مدعی است می‌خواهد آن‌ها را از بین ببرد.»

سخنان پاور نشان می‌دهد که باید درباره این که آمریکا پلان بی در مورد سوریه داشته باشد، تردید داشت. اگر آمریکا پلان بی در اختیار داشته باشد، قاعدتا مجازات روسیه را به افزایش افراط‌گرایی و هشدار نسبت به تعمیق بحران پناهجویی واگذار نمی‌کند. شاید سناتور کورکر درست گفته باشد: «هیچ پلان بی وجود ندارد. تنها چیزی که وجود دارد یک مشت حرف است.»

ترجمه هانا اسمخانی