سیستان و بلوچستان و یک باد و یک تصمیم جمعی برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر
گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، شیما عباس زاده، کارشناس انرژی- باد میلنادر زمانی میوزد که کشور بیشترین نیاز را دارد؛ این یعنی انرژی، دقیقاً وقتی لازم است، در دسترس است؛ میلنادر فقط یک نام روی نقشه نیست؛ اینجا نقطهای است که طبیعت، همزمان با پیک مصرف، پاسخ میدهد و باد نهتنها میوزد بلکه به انرژی محرکه تولید و زندگی در شرقیترین نقطه مرزی ایران تبدیل میشود.
در همین پهنه، توربینها بهتدریج قد برافراشتهاند و پروژههایی در حال اجراست که اگر مسیرشان هموار شود، میتوانند صدها مگاوات برق پاک را وارد مدار کنند.
منحنی سرعت باد درست در همان روزهایی اوج میگیرد که شبکه برق کشور زیر فشار مصرف تابستان خم میشود؛ میلنادر، این کریدور کمنظیر بادی، امروز فقط یک مزیت جغرافیایی نیست؛ نشانهای است از مسیری که اگر درست روایت و درست مدیریت شود، میتواند سیستان و بلوچستان را از حاشیه ناترازی برق، به متن سرمایهگذاری انرژیهای پاک کشور بیاورد.
در شمال استان سیستان و بلوچستان، منطقه میلنادر با سرعت متوسط باد حدود ۱۰ متر بر ثانیه، توربولانس مناسب و توپوگرافی مساعد باعث شده، ضریب تولید نیروگاه بادی این منطقه در شش ماه نخست سال از ۶۴ درصد عبور کند؛ عددی که در برخی ساعات به بازدهی نزدیک ۹۸ درصد میرسد. مهمتر آنکه، منحنی وزش باد دقیقاً با بازه اوج بار شبکه برق کشور همزمان است؛ مزیتی که کمتر منطقهای در ایران و حتی جهان از آن برخوردار است.
برآوردهای فنی نشان میدهد تنها در این پهنه، امکان تولید حداقل تا ۲۰۰۰ مگاوات برق بادی وجود دارد؛ ظرفیتی که اگر بالفعل شود، میتواند شرق کشور را به یکی از ستونهای امنیت انرژی ایران تبدیل کند.
هم اینک بیش از ۷۰۰ مگاوات توربینهای بادی و بیش از ۳۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در سیستان و بلوچستان در حال اجراست؛ چهار نیروگاه خورشیدی با توانهای ۱۰، ۱۰، ۵ و ۲ مگاواتی در شبکه استان در حال تزریق به شبکه سراسری هستند، ضمن اینکه سیستان و بلوچستان با بیش از ۵۰۰۰ سامانه خورشیدی با اولویت نصب در مناطق محروم، بیشترین تعداد نیروگاههای خورشیدی پشتبامی کشور را در اختیار دارد.
همچنین یکی از بزرگترین کریدورهای اصلی باد جهان در میل نادر شهرستان زابل در سیستان و بلوچستان قرار دارد و هم اینک ۲۰ توربین ۲.۵ مگاواتی توسط شرکت مپنا در منطقه میل نادر نصب شده و در حال بهرهبرداری است؛ ضمن اینکه مجوز احداث ۶۲۰ مگاوات نیروگاه بادی برای شرکت متانول و ۱۰۰ مگاوات برای شرکت مپنا صادر شده است.
استان سیستان و بلوچستان با حدود ۴۰۰۰ مگاوات نیروگاه بادی و خورشیدی دارای پروانه احداث از پیشروترین استانها در توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر است.
در حال حاضر عملیات اجرایی نیروگاه بادی ۱۰۰ مگاواتی گروه مپنا در منطقه میل نادر بهطور رسمی آغاز شده است که میتواند در پیک مصرف تابستان وارد مدار بهرهبرداری شود و به پایداری بیشتر شبکه برق کشور کمک کند؛ و حالا صندوق توسعه ملی در بخش نیروگاههای خورشیدیِ طرح تولید در توزیع، به کمک تجدیدپذیرها آمده و اعتبار ۱۳ نیروگاه سهمگاواتی، نیروگاههای ۱۰، ۲۰، ۳۰ و یک نیروگاه هفتاد مگاواتی را تأمین کرده و در سایر طرحها، بخش خصوصی بهصورت مستقل برای تامین منابع مالی اقدام کردهاند تا ظرفیت بالقوه توسعه انرژی پاک بالفعل شود؛ ظرفیتی که اگر به بهره برداری برسد به رشد تولید و رفاه و آبادانی این استان پهناور کمک کرده و سیستان و بلوچستان به استان توسعه یافته تبدیل خواهد شد.
محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و تعدادی از مدیران ارشد ساتبا در سفر اخیرشان به سیستان و بلوچستان، از ساختگاههای نیروگاههای تجدیدپذیر بازدید میدانی کردند تا ببینند گره کار سرمایه گذاران و مسوولان استان در روند توسعه نیروگاههای در حال اجرا در چیست؟ پاسخ اما، تلاقی سه واقعیت مهم بود.
ناترازی ساختاری برق، ظرفیت بیرقیب باد و عطش بخش خصوصی برای ورود به توسعه انرژی پاک؛ اگر مسیر هموار شود.
سیستان و بلوچستان سالها با یک واقعیت زندگی کرده است؛ این استان پهناور با مصرفی بیش از ۲۲۰۰ مگاوات و رشدی بالاتر از متوسط کشور، پایینترین نسبت تولید به مصرف را در میان استانها دارد؛ تنها حدود نیمی از برق مورد نیاز در داخل استان تولید میشود و باقی، از طریق خطوط ارتباطی با استانهای همجوار تأمین میگردد.
اما تصویر فقط مصرف نیست؛ سمت دیگر ماجرا، ظرفیتهایی است که کمتر در سطح جامعه و حتی فضای سرمایهگذاری باور شدهاند و حال، ساتبا به عنوان متولی توسعه انرژیهای پاک در کشور به دنبال تسهیلگری مسیر تولید انرژی تجدیدپذیر در این استان مرزی است تا نه تنها توسعه نیروگاهها در قلب استانهای مرکزی بلکه همه جانبه و در جای جای کشور و از جمله در مناطق محروم و مرزهای شرقی کشور گسترش یابد.
در جنوب و مرکز استان، خورشید بیسروصدا کار خودش را میکند
پشتبامها روشن شدهاند؛ هزاران سامانه کوچک که برق تولید میکنند، درآمد میسازند و اعتماد اجتماعی ایجاد میکنند.
بله واقعیت این است که در کنار باد، خورشید نیز سهم خود را در استان دارد. هزاران سامانه خورشیدی پشتبامی، بیشتر در مناطق محروم نصب شده و علاوه بر این، صدها مگاوات پروژه خورشیدی در مراحل مختلف اجرا و تأمین مالی قرار دارد؛ این ترکیب باد و خورشیدِ همان الگویی است که در بسیاری از کشورها، ریسک تولید تجدیدپذیر را کاهش داده و جذابیت سرمایهگذاری را افزایش داده است؛ اقدامی که نمود عملی آن در استانهای شمال شرقی کشور همچون سیستان و بلوچستان و استانهای خراسان، تحقق یافته است.
با وجود این تصویر امیدوارکننده، واقعیت میدانی نشان میدهد سرمایهگذار هست، پروژه هست، فناوری هست، اماچالشها تکراریاند.
تحویل زمین، زمانبر بودن مجوزها، تأمین مالی و اثر محدودیتهای بینالمللی بر هزینه تجهیزات، بهویژه در بخش بادی و در این میان، نقش نهاد تنظیمگر و توسعهگر ساتبا نه در وعده، بلکه در تسهیل واقعی معنا پیدا میکند؛ نشستن پای گفتوگوی مستقیم با سرمایهگذار، شنیدن مسئله از زبان پیمانکار، و پیگیری آن در سطح استان تا حل گره.
آنچه در سفر معاون وزیر نیرو به سیستان و بلوچستان برجسته بود، استمرار حضور میدانی، گزارشدهی شفاف پیشرفت و پیگیری موانع تا نقطه حل در گفت و گوی با سرمایه گذاران و مسوولان استانی بود؛ از پیگیری تحویل زمین، هماهنگی با دستگاههای استانی، فعالسازی ظرفیتهای تأمین مالی تا شفافسازی مسیر عرضه برق بهویژه با نگاه به بازار و بورس انرژی، همگی نشانههای یک رویکرد تسهیلگر است؛ رویکردی که اگر تداوم یابد، میتواند ریسک ادراکشده سرمایهگذاری در این استان را بهطور معنادار کاهش دهد.
نتیجه انکه سیستان و بلوچستان بیش از آنکه نیازمند کشف ظرفیت باشد، نیازمند «اعتمادسازی» است؛ اعتماد سرمایهگذار به اینکه پروژه بادی، از نقشه تا بهرهبرداری، تنها نخواهد ماند و این استان میتواند روایت گر موفقی برای توسعه انرژی پاک در ایران باشد به شرط آنکه باد را جدی بگیریم، همانقدر که ناترازی را
وقتی باد زودتر از همه میرسد نه صدای ژنراتور، نه هشدار خاموشی
صدایی پیوسته، منظم، که از شمال سیستان و بلوچستان میوزد. بادی که انگار میداند کشور دقیقاً چه زمانی به او نیاز دارد. درست همان روزهایی که مصرف برق بالا میرود، همین باد جان میگیرد. میلنادر فقط یک نام روی نقشه نیست؛ اینجا نقطهای است که طبیعت، همزمان با پیک مصرف، پاسخ میدهد.
مسئلهای که سالها گفته شد؛ مصرف بالاتر میرود، اما تولید عقب میماند
بیش از ۲۲۰۰ مگاوات مصرف، رشدی فراتر از میانگین کشور، و سهمی که هنوز بهطور کامل در داخل استان تولید نمیشود. برق از استانهای همجوار میرسد، در حالی که همین شبکه، برق را به آنسوی مرزها هم میفرستد. تناقض؟ نه؛ نشانه یک ناترازی قدیمی که راهحلش تازه پیدا شده است.
کشف دوباره یک ظرفیت فراموششده؛ اما سالها کسی آن را جدی نگرفت
مطالعات امروز میگویند سرعت متوسط ۱۰ متر بر ثانیه، ضریب تولید بالای ۶۴ درصد در شش ماه نخست سال و بازدهیهایی که در برخی ساعات به مرز ۹۸ درصد میرسد. مهمتر از همه، باد میلنادر زمانی میوزد که کشور بیشترین نیاز را دارد. این یعنی انرژی، دقیقاً وقتی لازم است، در دسترس است.
در همین پهنه، توربینها بهتدریج قد برافراشتهاند و پروژههایی در حال اجراست که اگر مسیرشان هموار شود، میتوانند صدها مگاوات برق پاک را وارد مدار کنند. برآوردها روشن است: این منطقه توان میزبانی هزاران مگاوات انرژی بادی را دارد.
خورشید، آرام، اما گسترده؛ در جنوب و مرکز استان، خورشید بیسروصدا کار خودش را میکند
پشتبامها روشن شدهاند؛ هزاران سامانه کوچک که برق تولید میکنند، درآمد میسازند و اعتماد اجتماعی ایجاد میکنند. چند نیروگاه خورشیدی هم به شبکه متصل شدهاند و پروژههای بزرگتری در راهاند. خورشید شاید قهرمان این داستان نباشد، اما همراه وفادار آن است.
گرهای به نام اجرا
سرمایهگذار هست، پروژه هست، فناوری هست؛ اما زمین دیر تحویل میشود، مجوزها زمان میبرند و تأمین مالی گاهی پشت در میماند. مسئله اصلی کمبود علاقه نیست؛ کمبود اطمینان است. اطمینان به اینکه این مسیر، نیمهراه رها نخواهد شد.
تغییر نقش، تغییر نتیجه؛ حرکت از «بازدید» به «حل مسئله»
گفتوگو با سرمایهگذار، شنیدن دغدغه پیمانکار، هماهنگی با استان و پیگیری گرهها در میدان واقعی. اینجا نقش نهاد متولی، از صادرکننده مجوز، به تسهیلگر مسیر تغییر میکند؛ کسی که میماند تا پروژه به برق برسد، نه فقط به امضا.
پیشنهادهایی که از دل داستان بیرون میآید
اگر قرار است این داستان پایان خوش داشته باشد:
• باید برای پروژههای بادی شرق کشور مسیر سبز و سریع اجرا تعریف شود؛
• اتصال به شبکه، همزمان با پیشرفت پروژه برنامهریزی شود؛
• روایت اقتصادی باد—نه فقط عدد و نمودار—به زبان سرمایهگذار گفته شود؛
• و مهمتر از همه، اعتماد ساخته شود؛ اعتمادی که سرمایه را از تردید به تصمیم میرساند.
اعتماد، مهمتر از بادباد میلنادر خواهد وزید؛ چه ما بخواهیم، چه نه
سؤال این است که آیا ما آمادهایم آن را به برق، به سرمایه، و به توسعه تبدیل کنیم یا نه؟ سیستان و بلوچستان میتواند داستان موفق انرژی پاک ایران باشد؛ داستانی که از باد شروع شد، اما با تصمیم درست به پایان رسید.
انتهای پیام/
