توسط معاون علمی رئیس جمهور؛
ایران فناور در دولت آینده؛ (۲۰)
گسترش فناوری‌های بومی در دولت چهاردهم/ پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و بین‌المللی حمایت شوند
عضو هیئت علمی دانشگاه با تبیین انتظارات فعالان حوزه علم و فناوری از رئیس جمهور آینده عنوان کرد: انتظارات زیاد است، اما گسترش فناوری‌های بومی و حمایت از پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و بین‌المللی مهم‌ترین آنهاست.
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در کشورمان(دولت چهاردهم) در پی بروز سانحه برای بالگرد آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور شهید و هیئت همراه ایشان براساس قانون اساسی هشتم تیر ۱۴۰۳ برگزار می‌شود تا از بین ۶ نامزد تعیین صلاحیت شده یکی به‌عنوان رئیس جمهور جدید انتخاب شود.
با توجه به انتخابات پیش رو، آنچه نامزدهای ریاست جمهوری و منتخب آینده مردم باید در حوزه علم و فناوری مدنظر داشته و مطالبات این حوزه را در اولویت برنامه‌های کاری خود قرار دهند را با میثم دعایی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در میان گذاشتیم و مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور را از رئیس‌جمهور جدید جویا شدیم.
گفت‌وگوی خبرنگار آنا با عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسفراین را در ادامه می‌خوانیم.
لزوم تحقق دیجیتال‌سازی و دولت الکترونیک در دولت آینده
آنا: نامزدهای ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری کشور باید چه برنامه‌هایی را در اولویت خود قرار دهند؟
دعایی: نامزدهای ریاست‌جمهوری در ایران با توجه به اهمیت روزافزون علم و فناوری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، باید برنامه‌های جامعی را در این حوزه‌ها در اولویت خود قرار دهند.
تقویت زیرساخت‌های تحقیق و توسعه (R&D)، افزایش بودجه تحقیق و توسعه به سطوح قابل توجه و پایدار، ایجاد و حمایت از مراکز تحقیقاتی و پژوهشی پیشرفته، تشویق به همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های علمی و فناوری، حمایت از نوآوری و استارت‌آپ‌ها، تسهیل فرآیند ثبت و فعالیت استارت‌آپ‌ها، مهیا کردن تسهیلات مالی، وام‌های کم‌بهره و مشوّق‌های مالیاتی برای استارت‌آپ‌ها، تقویت آموزش عالی و مهارت‌آموزی، اصلاح و به‌روزرسانی برنامه‌های آموزشی در دانشگاه‌ها به‌منظور هماهنگی با نیازهای بازار کار، ارتقای سطح کیفی دانشگاه‌ها و حمایت از پژوهش‌های کاربردی، فراهم کردن فرصت‌های آموزشی و مهارت‌آموزی برای نسل جوان در حوزه‌های فناوری‌های نوین بخشی از برنامه‌هایی هستند که دولت چهاردهم باید در سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهد.
فناوری‌های بومی و انتقال فناوری نیز باید گسترش پیدا کنند و در این راستا حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه فناوری‌های بومی، تسهیل فرآیند انتقال فناوری از کشورهای پیشرفته به داخل کشور، ایجاد شبکه‌های همکاری بین صنایع و دانشگاه‌ها برای توسعه فناوری‌های نوین ضروری به نظر می‌رسد.
نکته مهم‌تر دیجیتال‌سازی و دولت الکترونیک است که دولت آینده باید توجه ویژه‌ای به این مقوله مهم داشته باشد و چند عامل را مدنظر قرار دهد، نخست توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در کشور، دوم ایجاد و گسترش خدمات دولت الکترونیک به‌منظور افزایش کارایی و کاهش فساد اداری و سوم تشویق به استفاده از فناوری‌های دیجیتال در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی.
آنا: پیشنهادتان به دولت چهاردهم برای حمایت از پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و بین‌المللی چیست؟
دعایی: تشویق به انجام پژوهش‌های بین‌رشته‌ای برای حل مسائل پیچیده و چندجانبه و تقویت همکاری‌های بین‌المللی با مراکز پژوهشی و دانشگاه‌های معتبر جهانی می‌تواند در این راستا گره‌گشا باشد.
موضوع مهم‌تر دیگر حفاظت از محیط زیست با استفاده از فناوری‌های نوین است، در این راستا توسعه و کاربرد فناوری‌های سبز و دوستدار محیط زیست و حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع طبیعی می‌تواند محیط زیست را از حالت سنتی به فناوری و نوآوری برساند.
از سویی دولت چهاردهم باید مخترعان را تشویق به مالکیت فکری و ثبت اختراع کند و تسهیل فرآیند ثبت اختراعات و حمایت از حقوق مالکیت فکری و ایجاد سیستم‌های حمایتی برای مخترعان و نوآوران در این زمینه کمک‌حال خواهد بود.
فناوری‌های نوظهور روز به روز در حال توسعه است و در این راستا سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، نانوفناوری و بیوتکنولوژی و تشویق به استفاده از این فناوری‌ها در صنایع مختلف برای افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری عامل پیشرفت‌های بعدی کشورمان در حوزه‌های فناوری و نوآوری خواهد بود.
افزایش همکاری بین صنعت و دانشگاه دیگر مطالبه مردم و دانشگاهیان از دولت آینده است، در این راستا ایجاد برنامه‌ها و پروژه‌های مشترک بین صنعت و دانشگاه برای انتقال دانش و فناوری و تشویق به استفاده از نتایج تحقیقات دانشگاهی در بخش‌های صنعتی و تجاری باید مدنظر رئیس جمهور آینده باشد؛ بنابراین اجرای این برنامه‌ها می‌تواند به تقویت زیرساخت‌های علمی و فناوری کشور کمک کند و زمینه‌ساز توسعه پایدار و افزایش توان رقابت‌پذیری ایران در عرصه بین‌المللی شود.
حمایت از نوآوری و استارت‌آپ‌ها و تقویت مهارت‌آموزی
آنا: سیر رشد علمی کشور را از ابتدای انقلاب تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید و در ادامه چه مؤلفه‌هایی باید مدنظر مسئولان قرار گیرد تا این رشد متوقف نشود؟
دعایی: تعداد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از چند دهه گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته و این توسعه نه‌تنها در مراکز استانها، بلکه در شهرهای کوچک‌تر نیز دیده می‌شود.
تعداد مقالات علمی منتشر شده توسط محققان ایرانی در مجلات بین‌المللی نیز رشد قابل توجهی داشته است. ایران در بسیاری از زمینه‌های علمی مانند مهندسی، پزشکی، نانوتکنولوژی و علوم پایه به جایگاه‌های بالای جهانی دست یافته و تعداد اختراعات و نوآوری‌های ثبت شده توسط پژوهشگران و مخترعان ایرانی به طور مستمر افزایش پیدا کرده است.
مؤلفه‌های اصلی ادامه رشد عبارتند از تقویت زیرساخت‌های تحقیق و توسعه (R&D)، حمایت از نوآوری و استارت‌آپ‌ها، تقویت آموزش عالی و مهارت‌آموزی، توسعه فناوری‌های بومی و انتقال فناوری، حمایت از پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و بین‌المللی، توسعه فناوری‌های نوظهور و افزایش همکاری بین صنعت و دانشگاه.
آنا: گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دعایی: ارزیابی گستره علمی در استان‌های ایران نشان می‌دهد که توسعه علمی و آموزشی در سطح کشور به طور نسبتاً نابرابری توزیع شده است، در حالی که استان‌های بزرگ‌تر و مرکزی نظیر تهران، اصفهان، فارس و خراسان‌رضوی به‌عنوان مراکز علمی برجسته شناخته می‌شوند و بسیاری از استان‌های کوچک‌تر و کمتر توسعه‌یافته هنوز با چالش‌هایی در این حوزه مواجه هستند.
توسعه علمی و آموزشی در سطح کشور نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است که بتواند تمامی استانها را به صورت عادلانه تحت پوشش قرار دهد. با توجه به اهمیت توسعه علمی در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور، اتخاذ سیاست‌ها و راهبردهای مناسب برای کاهش نابرابری‌های علمی بین استانها از اهمیت بالایی برخوردار است.
انتقاد از زمانبر بودن فرآیند ثبت پژوهش و اختراع
آنا: مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رئیس جمهور جدید چیست؟
دعایی: فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور مطالبات متعددی از رئیس جمهور جدید دارند که می توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد که نخستین آن افزایش حمایت‌های مالی و زیرساختی است؛ بسیاری از فعالان این حوزه بر ضرورت تأمین بودجه‌های کافی برای پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه فناوری تأکید دارند. این حمایت‌ها شامل ایجاد صندوق‌های مالی مخصوص تحقیقات علمی، افزایش بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، و تسهیل دسترسی به تسهیلات بانکی برای استارت‌آپ‌های فناوری است.
زمانبر بودن فرآیندها انتقاد جدی فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور است؛ چراکه بسیاری از پژوهشگران و فناوران از پیچیدگی و زمانبر بودن فرآیندهای اداری شکایت دارند و از رئیس جمهور جدید درخواست می‌کنیم مانع از پیچیدگی فرآیند ثبت پژوهش و اختراع شود.
تقویت ارتباط بین‌المللی سومین مطالبه از دولت آینده است، فعالان این حوزه بر اهمیت تقویت شبکه‌های علمی بین‌المللی و تسهیل بازگشت و همکاری نخبگان ایرانی مقیم خارج تأکید دارند و این امر می‌تواند به انتقال دانش و فناوری‌های جدید به داخل کشور کمک کند و موقعیت علمی ایران را در سطح جهانی ارتقا دهد.
آنا: ضعف و قوت‌های حوزه علم و فناوری کشور را چه می‌دانید؟
دعایی: از مهم‌ترین نقاط قوت حوزه علم و فناوری کشور می‌توان به نیروی انسانی متخصص و توانمند اشاره کرد. ایران دارای تعداد زیادی دانشمندان، محققان و متخصصان تحصیل‌کرده است که در سطح بین‌المللی به‌عنوان نیروهای برجسته شناخته می‌شوند.
براساس آمارهای موجود، ایران از نظر تعداد مقالات علمی و دانشمندان برجسته در رتبه‌های بالا قرار دارد. همچنین کشورمان در برخی حوزه‌های علمی و فناوری نوین مانند نانو تکنولوژی، بیوتکنولوژی، انرژی‌های تجدیدپذیر و هوش مصنوعی به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته و وجود مراکز تحقیقاتی متعدد، پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌های معتبر که به‌عنوان بسترهای اصلی تحقیقات و نوآوری عمل می‌کنند، از نقاط قوت مهم کشور محسوب می‌شود.
اما نقاط ضعف‌های متعددی نیز وجود دارد؛ یکی از مشکلات عمده، کمبود بودجه‌های تحقیقاتی و زیرساخت‌های لازم برای انجام تحقیقات پیشرفته است، این مشکل موجب می‌شود بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی با کُندی پیش بروند یا به طور کامل متوقف شوند.
یچیدگی و زمانبر بودن فرآیندهای اداری برای دریافت مجوزها و حمایت‌های مالی هم یکی دیگر از نقاط ضعف است و این مشکلات موجب می‌شود محققان و فناوران زمان زیادی را صرف امور اداری کنند که می‌تواند بر کارایی و پیشرفت آنها تأثیر منفی بگذارد.
یکی دیگر از نقاط ضعف اصلی، فقدان همکاری‌های مؤثر و گسترده بین دانشگاه‌ها و صنایع مختلف است و این موضوع موجب می‌شود نتایج تحقیقات علمی کمتر به مرحله تجاری‌سازی و بهره‌برداری برسد و بسیاری از ایده‌های نوآورانه بدون استفاده باقی بمانند، اما می‌توان مهم‌ترین چالش پیش روی این حوزه را مهاجرت نخبگان به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب توصیف کرد.
گفتگو: فاطمه روشنی
انتهای پیام/
