لزوم آشنایی کامل کارشناسان پژوهش دانشگاه با حوزه علوم عملی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا- مجتبی آزادیان؛ جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۰ به ایستگاه هشتم خود رسید و از آنجایی که حوزه علمی، پژوهشی و فناوری برای این دانشگاه از اهمیتی خاص و ویژه‌ برخوردار بوده و تاکنون هفت دوره از این جشنواره به مناسبت هفته پژوهش و فناوری برگزار شده است، برگزاری هشتمین دوره به‌دلیل شرایط کرونایی کشور به‌تعویق افتاد و تصمیم گرفته شد هفتم اردیبهشت‌ ۱۴۰۰ به‌صورت مجازی و حضوری محدود از برگزیدگان برگزار شود تا تداخلی با دوره نهم هم نداشته باشد.

جشنواره هشتم اما تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل داشت و با افزایش دوبرابری مجموع جوایز نقدی به‌منظور افزایش‌ انگیزه برای تلاش و فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه اعضای هیئت‌ علمی دانشگاه همراه بود و شورای سیاستگذاری جشنواره با افزایش جایزه نقدی پژوهشگران برتر به میزان ۲۵۰ درصد و فناور برتر به میزان ۳۰۰ درصد موافقت کرد تا جایی که جوایز پژوهشگران برتر از ۱۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۲۵ میلیون تومان و فناور برتر از ۵ میلیون به ۱۵ میلیون تومان افزایش پیدا کرد و جوایز نقدی سایر برگزیدگان نیز رشد خوبی داشت.

از دیگر تفاوت‌های این جشنواره با دوره‌های قبل اضافه‌شدن هیئت‌های اندیشه‌ورز استانی و مجلات به برگزیدگان دوره هشتم جشنواره به پیشنهاد معاونت موضوعی علوم انسانی و هنر و دیگری تجلیل از آزمایشگاه‌هایی که استاندارد ISO ۱۷۰۲۵ را دریافت کرده بودند، بود.

در هشتمین جشنواره فرهیختگان ۲۲ استان و ۳۹ واحد دانشگاهی (استان‌های تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیشترین برگزیده) حضور پیدا کردند که پراکندگی خوبی بین برگزیدگان صورت گرفت و ۷۲۰ اثر به جشنواره ارسال شد؛ البته با حوزه‌های بررسی‌شده توسط سازمان مرکزی مانند مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد، سراهای نوآوری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، مدارس سما و... مجموع آثار و زیرساخت‌ها به‌حدود هزار و ۹۰۰ رسید و از هفت پژوهشگر برتر و یک فناور برتر دعوت شد تا به نمایندگی از طرف دیگر برگزیدگان در مراسم اختتامیه و تجلیل حضور پیدا کنند.

کمیته داوران سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با ترکیب بیش از ۳۰ نفر از اعضای هیئت‌ علمی و با همکاری معاونت‌های مربوط، مرحله نهایی بررسی منتخبان استان‌های دانشگاه در هشتمین جشنواره فرهیختگان را انجام دادند و افراد برتر در حوزه‌های مختلف (۷۱ برگزیده در ۲۷ محور پژوهشی و ۹ تقدیری) انتخاب شدند.

تحقیقات اعضای هیئت‌ علمی اعم از طرح‌های پژوهشی، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها -که به فناوری خاص رسیده است-، کتاب، اختراع، اکتشاف، نوآوری، عضویت در مجلات علمی، عضویت در هیئت تحریریه نشریات علمی، میزان ارجاعات به مقالات فرد و... از شاخص‌های انتخاب برگزیدگان این جشنواره بود که در حوزه پژوهشگر برتر مورد بررسی قرار گرفت.

در حوزه زیرساخت‌ها؛ مراکز تحقیقاتی، آیین‌نامه ارزیابی و رتبه‌بندی مراکز و در حوزه مراکز رشد، آیین‌نامه ارزیابی و رتبه‌بندی و در حوزه سرای نوآوری، زیرساخت توسعه فناوری در سرای نوآوری، شرکت‌های مستقر در سرا، فضای اختصاصی، میزان تعامل سرای نوآوری با مؤسسات خدمات توسعه فناوری، تعداد نمایشگاه‌های برگزارشده، تعداد افراد درگیر و تعداد سمینارها مدنظر قرار گرفت.

هشتمین جشنواره علمی، پژوهشی و فناوری فرهیختگان و مراسم تجلیل از برگزیدگان این جشنواره با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، اعضای هیئت رئیسه و مدیران دانشگاه عصر ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ به صورت مجازی در سالن شهید مطهری سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد و با معرفی برگزیدگان برتر به کار خود پایان داد.

شهاب شهرکی از برگزیدگان جشنواره هشتم فرهیختگان است که موفق به کسب رتبه کارشناس برتر پژوهش این جشنواره شد و خبرنگار آنا به همین مناسبت با وی گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را می‌خوانید.

آنا: لطفا خودتان را معرفی و مسئولیت‌هایی را که تاکنون در دانشگاه داشته‌اید، تشریح کنید.

شهرکی: کارشناس ارشد زیست‌شناسی هستم و تقریباً ۲۷ سال است که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد مشغول به کار هستم. چند سال نخست خدمت، کارشناس پژوهش بودم، سپس مسئولیت‌هایی مانند مسئول آزمایشگاه‌ها را برعهده داشتم، کارهای تدریس و پژوهشی هم انجام می‌دادم و علاوه‌بر راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها، ارسال یا تعمیرات دستگاه‌ها، خرید یا انتخاب دستگاه‌ها و ... هم جزء وظایفم بوده است.

آنا: یک کارشناس پژوهشی باید دارای چه شاخص‌ها، ویژگی‌ها، اطلاعات و دانشی باشد که موجب رشد و توسعه بخش پژوهش دانشگاه شود؟

شهرکی: مهم‌ترین ویژگی که یک کارشناس پژوهشی باید داشته باشد، این است که با حوزه علوم عملی به‌ویژه کارهای دستگاهی آشنایی کامل داشته باشد؛ چراکه بخش کارشناسی به‌ویژه در بخش آزمایشگاه‌ها نیاز به اطلاعاتی دارد که کارشناس باید بیشترین اطلاعات را در مورد کارکرد و عملکرد دستگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها داشته باشد.

ویژگی بعدی کارشناس پژوهش، این است که باید سعه صدر و تحمل بالایی داشته باشد، به‌ویژه با شرایط کنونی که معمولاً‌ دستگاه‌ها خیلی کم یا گران‌قیمت هستند و کار با مسئولان به‌ویژه در مورد خرید دستگاه‌ها مقداری سخت و مشکل است، باید تحمل زیادی داشته تا بتوان کار را پیش برد.

ویژگی دیگر اینکه کارشناس پژوهش باید با همه به‌ویژه استادان و دانشجویان تعامل داشته باشد؛ چراکه رابط بین استادان، دانشگاه و دانشجویان هستند. معمولاً دروس عملی که ارائه می‌شوند یا آزمایشگاه‌هایی که قرار است ایجاد شوند، کارشناس پژوهش باید در تمام زمینه کاری یا علومی که در ارتباط با آن آزمایشگاه‌ها و دروس است، اطلاعات داشته باشد تا بتواند کار را پیش ببرد.

در بخش آزمایشگاه‌ها به‌ویژه در حوزه پژوهش، بیشترین اطلاعات مربوط به عملکرد و ویژگی هر دستگاه است؛ چراکه معمولاً یک آزمایشگاه مناسب هرچه‌قدر از دستگاه‌ها و سخت‌افزارهای مهم‌تری برخوردار باشد، آن آزمایشگاه کارایی بیشتری پیدا می‌کند. تقریباً تمام آزمایشگاه‌هایی که از علوم پایه تا علوم فنی، مهندسی و کشاورزی داریم، بیشترین حجم دستگاه‌ها، دستگاه‌هایی هستند که معمولاً گران‌قیمت و خارجی هستند و یا کم وارد می‌شوند و باید در حوزه نگهداری، راه‌اندازی و حتی استفاده بهینه از آنها اطلاعات کافی داشته باشیم.

آنا: دلایل انتخاب جنابعالی به‌عنوان کارشناس پژوهشی در جشنواره فرهیختگان براساس چه شاخص‌ها و مؤلفه‌هایی بوده است؟

شهرکی: علاوه‌بر اینکه سابقه چند سال تدریس داشته‌ام، هشت مورد مقاله یا فعالیت‌های پژوهشی داشتم که بیشترشان در مجله‌های معتبر یا در سمینارهای معتبر ارائه شدند. از طرفی دوره‌های آموزشی که گذرانده‌ام در ارتباط با دستگاه‌های خیلی مهم در بخش آنالیز تجزیه‌ای و دستگاه‌هایی است که مانند دستگاه HPC، JC، جذب اتمی، اسپکتروفوتومتری یا دستگاه‌های الکتروکاردیوگرافی و نظایر آنهاست که در این زمینه دوره‌های ویژه دیده‌ام و مسلط به کار با این دستگاه‌ها هستم.

آنا: موانع پیش روی پژوهشگران و در مجموع فعالیت پژوهشی در کشورمان از نظر شما چیست؟

شهرکی: بیشترین مسئله‌ای که به‌ویژه در شرایط کنونی مانع پیشرفت حوزه پژوهش است، سوءمدیریت و نبود شناخت در پژوهشگران است. پژوهشگران معمولاً فعالیت پژوهشی‌ای که انجام می‌دهند، نخست، انتظار دارند از لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری با آنان همکاری شود، دوم اینکه به صنعت معرفی شوند؛ چراکه وقتی یک کار پژوهشی به نتیجه می‌رسد، اگر مورد اقبال صنعت قرار نگیرد، کار مطالعاتی‌شده درنهایت در کارهای کتابخانه‌ای مانده و خاک می‌خورد؛ اما اگر طرح و برنامه‌ای ایجاد و به صنعت معرفی شود، موجب می‌شود که هم آن کار پژوهشی نمود پیدا کرده و به تولید انبوه برسد و هم پژوهشگر دلگرم شده و کارهای بعدی خود را با دلگرمی بیشتری انجام دهد.

آنا: از نظر شما کشورمان در حوزه پژوهش و فناوری در سطح ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای جایگاه مناسبی دارد؟

شهرکی: معمولاً در حوزه پژوهش و فناوری در سطح دانشگاهی یا منطقه‌ای جایگاه خوبی داشته‌ایم؛ اما فشارها، تحریم‌ها و سوءمدیریت‌ها این پژوهش‌ها را کمرنگ‌تر کرد و موجب شد پژوهش و کارهای پژوهشی عقب افتاده یا تقریباً کنار گذاشته شوند. معمولاً بیشترین نیاز کار پژوهشی بودجه است. وقتی که در تنگنا قرار بگیریم، مجبور می‌شوند از سروته هر کار پژوهشی بزنند یا خلاصه‌اش کنند یا به یک شکلی آن را اقتصادی‌تر کنند و این موجب می‌شود که کار خیلی پیش نرود.

از طرفی با تمام این شرایط از نظر پژوهش در مسیر خوبی هستیم. اگر سوءمدیریت‌ها برطرف و همکاری شود و پژوهشگران را به‌نحوی به صنعت معرفی کنند و رابطه آنها را به صنعت بشناساند، موجب می‌شود تا جایگاه بهتری پیدا کنیم و در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به‌خوبی بدرخشیم. پژوهشگرانی داریم که واقعاً‌ ایده‌ها و طرح‌های خیلی خوبی دارند؛ اما با توجه به شرایطی که اکنون داریم، یا دلسرد می‌شوند یا در زمینه‌های بودجه‌ای کم می‌آورند؛ بنابراین سعی می‌کنند طرح‌های کوچک و به‌صرفه‌تر را انتخاب کرده و سراغ طرح‌های هزینه‌بر نروند.

در نتیجه این موانع سبب می‌شود تا در زمینه پژوهشی پیشرفت زیادی نکنیم؛ اما در کل در مقایسه با خیلی از کشورهای منطقه یا حتی بین‌المللی، پژوهشگرانی داریم که حرف اول را می‌زنند، حرفی برای گفتن دارند و اگر جایگاه و موقعیت آن پیش بیاید، می‌توانند کارهای پژوهشی شاخص و ارزنده‌ای انجام دهند.

آنا: توصیه‌های شما برای موفقیت جوانان، دانشجویان و پژوهشگران چیست؟

شهرکی: توصیه‌ام این است که جوانان، دانشجویان و پژوهشگران دلسرد نشوند؛ چراکه کار پژوهشی نیاز به صبر و حوصله خاصی دارد. پژوهشگر باید سعه صدر و حوصله زیادی در مورد عملیات پژوهشی داشته باشد؛ چراکه گاهی اوقات عملیات پژوهشی جواب نمی‌دهد؛ اما خودِ نتیجه‌ندادن جواب است، یعنی اینکه ما مسیری را رفته‌ایم، ‌این کار را انجام داده‌ایم؛ اما به جواب نرسیده‌ایم.

از طرف دیگر جوانان، دانشجویان و پژوهشگران باید پشتکار زیادی داشته باشند. کسی که می‌خواهد کار پژوهشی انجام دهد، باید آنقدر پشتکار داشته باشد و آنقدر آزمون و خطا انجام دهد تا به نتیجه و موفقیتی خوب دست پیدا کند. در زمینه ساخت واکسن کرونا، خانمی که واکسن کرونا را از روی DNAهای آن طراحی کرده بود، بیشتر از ۲۰۰ بار کارهای آزمون و خطا انجام داده بود، مرتباً با شکست مواجه شده بود؛ اما دوباره شروع کرده و اینقدر کار را انجام داده تا نتیجه گرفته بود؛ بنابراین کار پژوهشی یعنی تکرار کنی و انجام دهی تا به نتیجه برسی. از طرفی پژوهشگر باید بتواند خودش را معرفی و به شکلی با مسئولان، صنعت و تولیدکننده ارتباط برقرار کند تا بتواند از کار پژوهشی‌اش نتیجه بگیرد.

آنا: و سخن پایانی ...

شهرکی: توصیه‌ام این است که کارهای پژوهشی که بیشتر اوقات مهجور باقی مانده‌اند، توسط رسانه‌های سعی و بصری و نوشتاری و برخط معرفی شوند، بعضی از پژوهشگران خیلی گمنام هستند و در گوشه آزمایشگاه‌های خود کار می‌کنند و هیچگاه شناخته نمی‌شوند و گاهی اوقات ممکن است بتوانند در جشنواره‌ای مانند فرهیختگان حضور یابند و انتخاب شوند؛ اما بیشتر پژوهشگران همچنان گمنام باقی می‌مانند. اگر به‌شکلی یک پژوهشکده، خبرگزاری یا مؤسسه بتواند کار پژوهشی آنان را مطرح کند، تأثیر زیادی بر افزایش انگیره پژوهشگران می‌گذارد. توجه داشته باشیم که گاهی اوقات ارتباط بین پژوهشگر، مؤسسه پژوهشی، صنعتگر و رابط آن می‌تواند خبرنگار و خبرگزاری‌ها باشد.

انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/