ضعف جدی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در روش‌شناسی تحقیق

گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ هشتمین جشنواره علمی، پژوهشی و فناوری فرهیختگان و مراسم تجلیل از برگزیدگان این جشنواره با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، اعضای هیئت رئیسه و مدیران دانشگاه عصر ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ به صورت مجازی در سالن شهید مطهری سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد و با معرفی برگزیدگان برتر به کار خود پایان داد.

در هشتمین جشنواره فرهیختگان ۲۲ استان و ۳۹ واحد دانشگاهی (استان‌های تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیشترین برگزیده) حضور پیدا کردند که پراکندگی خوبی بین برگزیدگان صورت گرفت و ۷۲۰ اثر به جشنواره ارسال شد؛ البته با حوزه‌های بررسی‌شده توسط سازمان مرکزی مانند مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد، سراهای نوآوری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، مدارس سما و... مجموع آثار و زیرساخت‌ها به‌حدود هزار و ۹۰۰ رسید و از هفت پژوهشگر برتر و یک فناور برتر دعوت شد تا به نمایندگی از طرف دیگر برگزیدگان در مراسم اختتامیه و تجلیل حضور پیدا کنند.

کمیته داوران سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با ترکیب بیش از ۳۰ نفر از اعضای هیئت‌ علمی و با همکاری معاونت‌های مربوط، مرحله نهایی بررسی منتخبان استان‌های دانشگاه در هشتمین جشنواره فرهیختگان را انجام دادند و افراد برتر در حوزه‌های مختلف (۷۱ برگزیده در ۲۷ محور پژوهشی و ۹ تقدیری) انتخاب شدند.

نادر سلیمانی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار از جمله پژوهشگرانی بود که در بخش مجله برتر جشنواره با مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» از مجله‌های قابل تقدیر هشتمین جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی شناخته شد.

بیشتر بخوانید:

تخمین حلالیت گازها در حلال برای طراحی فرآیند جذب با انرژی و هزینه کمتر

بودجه لازم به بخش پژوهش کشور تزریق شود

۵ پروتئین ناشناخته در پاسخ به تنش شوری پایه پسته شناسایی شد

خبرنگار آنا به همین مناسبت با عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار درباره مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» و وضعیت پژوهش و پژوهشگران کشور گفت‌وگو کرده است که مشروح این گپ و گفت در پی می‌آید:

آنا: دلایل انتخاب مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» به‌عنوان مجله‌های قابل تقدیر جشنواره فرهیختگان براساس چه شاخص‌ها و مؤلفه‌هایی بوده است؟

سلیمانی: در مرحله نخست باید به حساسیت‌ها و وسواس‌های سردبیر این نشریه و فرآیند داوری‌های واقع‌بینانه در انتخاب مقاله‌های مناسب و تخصصی در حوزه مدیریت آموزشی و حوزه‌های وابسته به مدیریت آموزشی اشاره کنم.

تمرکز مقاله‌ها در یک حوزه تخصصی و رعایت شاخص‌های فنی مقالات از حیث ساختار و محتوای مناسب، جدیدبودن عنوان مقالات، تکراری نبودن، مسئله‌محوری مقالات، جذابیت عنوان و رعایت یک الگوی واحد نوشتاری برای مقالات در شماره‌های نشریه و رعایت الگوی واحد برای ذکر منابع مورد استفاده در مقالات از دلایل احتمالی است که مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» را برتر جشنواره فرهیختگان کرد.

برای داشتن نگاه و طرحی نو در دانشگاه‌های مجری تحصیلات تکمیلی، نیازمند تحول در حوزه روش‌شناسی هستیم. مهم‌ترین مانع، بضاعت کم علمی دانشجویان در حوزه درسی به مفهوم عام و حوزه روش‌شناسی تحقیق به مفهوم خاص بوده و ضعف روش‌شناسی بسیار جدی است.علاوه بر این در مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» سعی داشتیم الزامات یک نشریه حرفه‌ای را رعایت کنیم؛ از جمله وب‌سایت، درج اطلاعات لازم در وب‌سایت برای نویسندگان مقالات و مخاطبان نشریه (مانند شرایط پذیرش، ساختار مقالات، درجه علمی نشریه و ... .)

دیگر عامل موفقیت مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» به مرتبه و شناسنامه علمی سردبیر و گروه دبیران و اعضای هیئت تحریریه برمی‌گردد که با مرتبه‌های علمی استادتمامی، دانشیاری و رزومه‌های علمی قوی با تخصص مدیریت آموزشی برمی‌گردد.

آنا: پذیرش یک مجله برتر در جشنواره فرهیختگان چه فرآیندی را طی می‌کند؟

سلیمانی: فرآیند انتخاب و پذیرش یک مجله پایبندی فعالان نشریه به طی‌کردن فرآیند علمی برای انتخاب مقالات به‌منظور ثبت و ارسال مقاله از طریق سامانه توسط نویسندگان، مطالعه اولیه سردبیر از حیث تناسب مقاله با سیاست‌های نشریه، ارسال مقاله‌های منتخب برای اعضای هیئت تحریریه و تعیین داوران، دریافت و تلفیق نظر داوران، ارسال نظر سردبیر، اعضای هیئت تحریریه و داوران برای نویسندگان به‌منظور انجام اصلاحات، مطالعه مجدد مقاله اصلاح شده و ارسال مجدد برای نویسندگان در صورت نیاز توسط سردبیر و دریافت مجدد مقاله اصلاح شده و تصمیم‌گیری درباره پذیرش یا عدم پذیرش است.

آنا: چه شاخص‌هایی سبب موفقیت مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» و کسب مقام شد؟

سلیمانی: نشریه‌داری یعنی راه‌اندازی یک نشریه علمی، مدیریت صحیح و مستمر که حقیقتاً عشق، علاقه، انگیزه، پشتکار و حوصله می‌خواهد، فعالان نشریه «رهبری و مدیریت آموزشی» دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار یعنی سردبیر و مدیر اجرایی این ویژگی‌ها را در رفتار علمی خود نشان می‌دهند و دغدغه‌مند هستند و همین ویژگی‌ها مجله را برتر و قابل تقدیر می‌کند.

آنا: فعالان نشریه در چه حوزه‌هایی دغدغه‌مند هستند؟

سلیمانی: انتخاب و گزینش مناسب و کم و کیف مقاله‌ها در هر شماره، رعایت توالی انتشار نشریه، برقراری ارتباط مستمر با اعضای تیم داوری مقالات، انجام هماهنگی‌ها با بخش واحد نشریات در مدیریت سامانه و قراردادن مقاله‌ها در موقع معین و تعریف شده در سامانه ازجمله دغدغه‌هاست.

به‌طور کلی تنوع مقالات شماره‌های نشریه «رهبری و مدیریت آموزشی» از حیث روش‌شناسی تحقیقات با رویکردهای سه‌گانه کمّی، کیفی و ترکیبی، جذابیت عنوان مقالات، ساختار علمی مناسب و پذیرفته شده، انتشار منظم شماره‌های نشریه، کیفیت صفحه‌بندی شماره‌ها، نمایه شدن شماره‌ها در پایگاه‌های معتبر داخل کشور، رعایت جنبه‌های حقوقی مربوط به نویسندگان، چاپ و نشر، داشتن تمام مجوزهای قانونی و حقوقی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه آزاد اسلامی و تعهد، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی حرفه‌ای فعالان نشریه به نویسندگان و سایر گروه‌های ذی‌ربط ازجمله شاخص‌های توفیق نشریه «رهبری و مدیریت آموزشی» در انتخاب به‌عنوان نشریه قابل تقدیر در جشنواره سال ۱۴۰۰ فرهیختگان بوده است.

آنا: مجله «رهبری و مدیریت آموزشی» پیش از این موفق به کسب رتبه برتر در جشنواره‌ای شده بود؟

سلیمانی: نشریه «رهبری و مدیریت آموزشی» دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار قبلاً موفق به دریافت رتبه علمی از دفتر ارزیابی نشریات علمی وزارت علوم شده و جزء لیست نشریات دارای اعتبار در سامانه معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم قرار دارد. اسفند سال گذشته نیز مجدداً گواهی تأییدیه ورود به فرآیند ارزیابی و رتبه‌بندی نشریات علمی کشور (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) را به دست آورد، امیدوارم رتبه «الف» را نیز از سوی کمیسیون ارزیابی نشریات وزارت علوم کسب کنیم.

آنا: موانع پیش روی پژوهشگران، پژوهش و تحقیقات در کشورمان را چه می‌دانید؟

سلیمانی: موانع پیش روی بخش نظام تحقیقات دانشجویی یعنی تحقیقاتی که دانشجویان تحصیلات تکمیلی انجام می‌دهند، نسبتاً زیاد است، در صورتی که برای داشتن نگاه و طرحی نو در دانشگاه‌های مجری تحصیلات تکمیلی، نیازمند تحول در حوزه روش‌شناسی هستیم. مهم‌ترین مانع، بضاعت کم علمی دانشجویان در حوزه درسی به مفهوم عام و حوزه روش‌شناسی تحقیق به مفهوم خاص بوده و ضعف روش‌شناسی بسیار جدی است.

بودجه ناکافی؛ مانع سیستماتیک سر راه پژوهش‌هاست

معمولاً دانشجویان تحصیلات تکمیلی با داشتن حداقل‌های لازم برای ورود به فعالیت‌های اصیل پژوهشی، وارد دوره‌های تحصیلی نمی‌شوند و انگیزه‌ای هم برای آموختن و کسب مهارت‌های پژوهشی بعد از ورود از خود نشان نمی‌دهند. جهت‌گیری هدف قاطبه دانشجویان در سطح دانشکده‌ها عمدتاً کسب نمره و امتیاز لازم (و کمتر جهت‌گیری یادگیری مهارت‌های پژوهشی) است.

ساختار برنامه‌های درسی هم یکی دیگر از موانع شمرده می‌شود که معطوف به انجام پژوهش‌های فردی یا گروهی دانشجویان و تمرکز روی درک مسائل واقعی جامعه نیست یا بسیار کم است.

در سطح گروه‌های آموزشی اشتغال دانشجویان و سندرم فرصت کم و حاکمیت فرهنگ علاقه به کوتاه کردن برنامه و کار بین آنان و کنشگران دانشگاهی عوامل دیگری هستند که دامنه انجام پژوهش‌های اصیل را به لحاظ کمّی و کیفی در جامعه محدود می‌کنند.

از دیگر موانع سیستماتیک سر راه پژوهش‌ها در کشور می‌توان بودجه ناکافی، ارتباط مستمر نداشتن بین دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی با مصرف‌کنندگان نتایج پژوهش‌ها و مهم‌تر از همه درک نکردن مسائل واقعی جامعه در جنبه‌های مختلف را نام برد.

آنا: آیا کشور در حوزه پژوهش جایگاه مناسبی دارد؟ بایدها و نبایدهای این حوزه چیست؟

سلیمانی: ارزیابی کشور در حوزه پژوهش محور یک مطالعه و تحقیق مستقل است و با جمع‌آوری شواهد و داده‌های کمّی، کیفی، تجزیه، تحلیل، دسته‌بندی و آمار و ارقام واقعی نمی‌توان قضاوت کرد؛ اما براساس شناخت، تجربه و برداشت‌های فردی و شخصی معتقدم هنوز نظام تحقیق و پژوهش در کشور جایگاه واقعی خود را کسب نکرده است؛ البته این به آن معنی نیست که با پژوهش بیگانه‌ایم، فرهنگ پژوهش نداشته و راه و رسم پژوهش را به‌درستی فرا نگرفته‌ایم.

آنا: به چه علت؟

سلیمانی: زیرا بودجه مکفی برای پژوهش‌ها در نظر گرفته نمی‌شود، در حالی که سیاست‌ها و برنامه‌ها باید از یک پشتوانه نظری و پژوهشی مستحکم برخوردار باشند و در این زمینه مسئله‌یابی شود، ارتباط بین تولیدکنندگان نتایج پژوهش‌ها و مصرف‌کنندگان هم ضعیف و غیرسیستماتیک است.

مطالعه کتاب و مجله به دانشجویان در انجام پژوهش کمک می‌کند و در عصر حاضر که حجم اطلاعات بسیار زیاد است، دانشجویان و جوانان باید به دانش کارشناسی در زندگی اهمیت داده و همواره در زندگی شخصی و سازمانی به انجام کارهای درست فکر کنند.فعالیت‌های نظارت و ارزیابی پژوهش‌ها چندان جدی گرفته نمی‌شود و حال چگونه و چه زمانی می‌خواهیم به جایگاه مناسبی در امر پژوهش دست یابیم؟ این کار در وهله نخست به آموزش درست پژوهش بین دانشجویان وابسته است.

پژوهش در کوتاه‌ترین بیان ممکن واجد سه عنصر اساسی مسئله، روش و نتایج است و در واقع چگونگی پژوهش‌های ما به ادراک درست‌مان از مسائل جامعه برمی‌گردد، چنانچه درک محقق از مسئله صحیح اتفاق بیفتد در انتخاب روش صحیح‌تر و مطمئن‌تر تصمیم خواهد گرفت؛ بنابراین برقراری ارتباط بسیار نزدیک محققان با جامعه و ورود آسان و بی‌هزینه به آنچه که در جامعه می‌گذرد و مشاهده و شناخت حدود و ثغور مسائل از شروط اساسی انجام پژوهش‌های خوب به شمار می‌رود.

آنا: آیا در عرصه پژوهش و فناوری جایگاه خوبی در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای به دست آورده‌ایم؟

سلیمانی: پاسخ دادن به این پرسش مستلزم دراختیارداشتن طیف وسیعی از اطلاعات مربوط به نظام تولید علم و مقاله‌های اصیل در هر کدام از شاخه‌های علمی است که بتوان جایگاه علمی کشور را در مقیاس منطقه‌ای یا بین‌المللی ارزیابی و قضاوت کرد.

تولیدات علمی که در قالب اختراعات، اکتشافات، نوآوری‌ها، گزارش‌های مکتوب علمی، رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها و مقالات علمی معمولاً به نمایش گذاشته می‌شوند باید بر حسب آثار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها در جامعه ارزیابی شوند، اینکه تا چه حد این تولیدات علمی به بهبود نظام اقتصادی، تولید و ارزش‌های افزوده در سطح کشور منجر شده‌اند. به عبارت ساده‌تر با سنجش آثار علم در جامعه باید این قضاوت را انجام داد.

با نگاه صرفاً کمّی و افزایش تعداد مقالات که به‌عنوان شاخص تولید علم و تحقیق در کشور در نظر گرفته می‌شود، موافق نیستم.

آنا: توصیه‌های شما برای موفقیت جوانان، دانشجویان و پژوهشگران چیست؟

سلیمانی: جوانان و دانشجویان در وهله نخست در ارتباطاتشان صادق، صریح و رک، منظم و دارای حساسیت‌های علمی مسائل مرتبط با جامعه بوده و آن را درک کنند و به دور از تعصبات و یک‌سونگری‌ها، پژوهش‌های اصیل و قابل اتکا انجام دهند؛ چراکه نگرش و خوشبختی‌ها در گرو سطح آگاهی‌هاست.

مطالعه کتاب و مجله به دانشجویان در انجام پژوهش کمک می‌کند و در عصر حاضر که حجم اطلاعات بسیار زیاد است، دانشجویان و جوانان باید به دانش کارشناسی در زندگی اهمیت داده و همواره در زندگی شخصی و سازمانی به انجام کارهای درست فکر کنند.

جوانان و دانشجویان باید به این فکر کنند که چگونه می‌توانند واجد آثار مثبت در جامعه شوند، بیشتر گوش دهند و کمتر صحبت کنند.

انتهای پیام/۴۰۷۸/۴۰۶۲/