فیلم «خواب تلخ» کارگردان «آشغال‌های دوست داشتنی» بعد از 12 سال رفع توقیف شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، در ابتدای این نشست امیر پوریا ضمن ارائه توضیحات مختصری درباره فیلم و با بیان این که فرض می‌کنیم 12 سال قبل است، از امیریوسفی خواست درباره اتفاقاتی که در این مدت رخ داده توضیح دهد.

امیریوسفی در ابتدای سخنان خود ضمن بیان اینکه چند سالی از آخرین نشست مطبوعاتی من گذشته است، گفت: «خوشحالم که «عمو عزرائیل» (یکی از شخصیت‌های فیلم) به من اجازه داد تا زنده بمانم و چنین روزی را ببینم. همچنین از اهالی مطبوعات تشکر می‌کنم که برای ۱۲ سال اجازه ندادند شمع «خواب تلخ» خاموش شود و این کمک مطبوعات بسیار تاثیرگذار بوده است.»

وی ضمن کنایه به گذشت این 12 سال و بیان اینکه پس باید بگویم «محسن امیریوسفی هستم، 32 ساله.»، توضیح داد: «اولین کار من در حوزه سینما ساخت مستندی با همین موضوع و با نام «دست‌های سنگی» در سال ۱۳۷۸ بود. فیلم مستندی که در سال ۷۸ کار کردم خوب جواب داد و باعث شد فیلم سینمایی «خواب تلخ» را بسازم. در آن زمان کمتر به کاراکتر مرده شور در سینما توجه می‌شد. «خواب تلخ» را عجولانه برای جشنواره فجر سال 82 آماده کردم و هیات داوران هم عجولانه آن را رد کردند و ما تصمیم گرفتیم تا کار را در جشنواره‌های بین‌المللی نمایش دهیم. اولین نمایش بین‌المللی «خواب تلخ» در جشنواره فیلم کن بود که با استقبال مخاطبان همراه بود.»

وی ادامه داد: «مخاطبان جشنواره فیلم کن با دیدن فیلم در سالن‌ها می‌خندیدند و این مساله برایم خیلی جالب بود زیرا کاملاً برخلاف قاعده سینمای ایران که هیچ‌گاه به فیلم‌ها نمی‌خندند، آنها می خندیدند. در واقع خنده تماشاگران برای من تبدیل به یک فانتزی شد و بعد از آن نقدها و جوایز قابل توجهی از این جشنواره دریافت کردم.»

این کارگردان بیان کرد: «سال ۸۳ علیرضا رضاداد دبیر جشنواره فجر بود و از من دعوت کرد تا این فیلم را در بخش خارج از مسابقه جشنواره فیلم فجر نمایش دهم. این دعوت یکی از نکات مثبت مدیریت رضاداد در ۱۲ سال پیش بوده است. فیلم در جشنواره به نمایش درآمد و به شدت مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفت اما 12 سال اجازه اکران نگرفت. به هر حال خوشبختانه امسال بعد از گذشت ۱۲ سال منتظر نمایش عمومی این فیلم در سینماهای کشور هستم.»

وی افزود: «در سال ۷۶ ما نسلی از سینماگران بودیم که با فیلم کوتاه کار خود را آغاز کرده و بعد وارد سینمای حرفه‌ای شده بودیم؛ افرادی مثل وحید موسائیان، مجید برزگر، شهرام مکری و علیرضا امینی. با توجه به اینکه در آن دوران دست کارگردان در تولید فیلم کوتاه باز بود، ۷۰۰ فیلم کوتاه خوب ساخته شد؛ هرچند در آن زمان بحث ممیزی برای تولید فیلم‌های کوتاه وجود نداشت و همه چیز بر اساس اعتماد دوطرفه بین مدیریت سینما و فیلمسازان ساخته می‌شد و همین مساله موجب موفقیت و رشد سینمای فیلم کوتاه شده بود، چیزی که امروز کمتر دیده می‌شود.»

امیریوسفی تاکید کرد: ««خواب تلخ» اولین کار سینمایی من بود که برای دریافت پروانه ساخت آن زحمات زیادی کشیدم. کاش این فیلم همان 12 سال پیش به نمایش در می آمد چه مورد توجه قرار می‌گرفت، چه نمی‌گرفت، اما به هر حال الان خوشحالم که «خواب تلخ» بعد از ۱۲ سال اجازه اکران پیدا کرده و این نشان می‌دهد که این فیلم همچنان زنده است.»

دیالوگ‌های نابازیگر را از زبان خودش نوشتم

کارگردان «آشغال‌های دوست داشتنی» در ادامه در پاسخ به پرسش امیر پوریا در مورد اینکه کار با نابازیگر با وجود داشتن فیلمنامه چقدر مشکل بود؟ با بیان اینکه از واژه نابازیگر اصلا خوشم نمی‌آید اما مجبورم از آن استفاده کنم، گفت: «این را باید بگویم که در سینمای ایران فیلم‌های درخشانی با حضور نابازیگران ساخته شده است. این یک گنج برای سینما است که بعضی از افراد می‌توانند به عنوان یک نابازیگر بازی بسیار عالی داشته باشند و در واقع این مساله با فیلم‌های عباس کیارستمی به دنیا معرفی شد.»

وی ادامه داد: «من برای «خواب تلخ» فیلمنامه داشتم و در کنار آن از نابازیگر استفاده کردم. اساسا معتقد نیستم برای نابازیگر نباید از فیلمنامه استفاده کرد و نابازیگر هرچه که بخواهد، جلوی دوربین بگوید. مساله جالب اینجاست که هیچ‌کس متوجه نشد که نابازیگر من در «خواب تلخ» فیلمنامه داشت و دیالوگ‌هایش را بر اساس فیلمنامه می‌گفت. البته دیالوگ‌های «آقا اسفندیار» از زبان خود او بیرون کشیده و نوشته شد. باید اعتراف کنم که آشنایی با یک نابازیگر برای نگارش یک فیلمنامه بسیار خوب است و همیشه این مساله را دنبال می‌کنم.»

امیریوسفی درباره تیتراژ متفاوت «خواب تلخ» نیز توضیح داد: «برای من تیتراژ همیشه قسمت عصبی‌کننده فیلم بوده است، زیرا مخاطب هیچ گاه علاقه‌ای به بخش تیتراژ ندارد و به محض شروع تیتراژ سالن را ترک می‌کند. به همین دلیل می‌خواستم تیتراژی بسازم که برای همه جذاب باشد و خوشبختانه همه فیلم‌های من تا امروز تیتراژ جذاب و متناسب با موضوع فیلم داشته‌اند. البته در این میان نباید فراموش کرد که برخی از تیتراژهای گل درشت به فیلم‌ها ضربه می زنند و نباید از آنها استفاده کرد.»

سینمای تجاری و دولتی در ایران علیه سینمای مستقل با یکدیگر به توافق رسیده‌اند

کارگردان «آتشکار» در ادامه در رابطه با سینمای مستقل عنوان کرد: «یک کارگردان مستقل همیشه دونده مسابقه دو استقامت است، نه سرعت. حوزه سینمای دولتی بودجه مشخصی دارد و سینمای ایران همیشه با مشکل محدودیت اکران به خصوص در حوزه سینمای مستقل مواجه بوده و متاسفانه این سینما همیشه دچار اجحاف شده است. به عنوان مثال من ۱۲ سال صبر کردم تا «خواب تلخ» اکران شود، اما در چنین شرایطی و طی گذشت این سال‌ها هیچ‌گاه به دنبال مظلوم‌نمایی نبودم و فکر می‌کنم که ایستادگی برای سینمای مستقل لازم است.»

وی ادامه داد: «نباید فراموش کرد که سینمای مستقل شامل یک نفر نیست و همه باید در کنار هم برای سینمای مستقل ایستادگی کنند. هیچ کس در سینمای مستقل از دیگری جدا نیست، همه در کنار هم هستند. متاسفانه سینمای تجاری و دولتی در ایران علیه سینمای مستقل با یکدیگر به توافق رسیده‌اند و همیشه چوب لای چرخ سینمای مستقل گذاشته‌اند که در نهایت این چوب لای چرخ کل سینمای ایران رفته است. من معتقدم خیلی احمقانه است که نوعی از سینمای تجربی از سینمای کشور حذف شود. ما باید به این نتیجه برسیم که هرچند با یکدیگر اختلاف نظر داریم، اما همه در کنار هم و در یک مسیر حرکت می‌کنیم که اگر هر یک از ما صدمه‌ای ببینیم، همه دچار مشکل خواهیم شد.»

امیریوسفی بیان کرد: «در آن زمان برای «خواب تلخ» و فیلم‌هایی از این دست از اصطلاح فیلم خاص و مخاطب خاص استفاده می‌شد که من معتقد بودم چنین اصطلاحی در آینده تبدیل به یک چماق برای این سینما خواهد شد. هر فیلم خاصی که بخواهد برای اکران سینما بگیرد به دلیل خاص بودن همیشه محروم می‌شود و سالن‌های کمتری به او اختصاص داده می‌شود، البته خوشبختانه الان با ایجاد گروه هنر و تجربه شرایطی فراهم شده تا فیلم‌های خاص هم فرصت نمایش عمومی داشته باشند.»

سینمای مستقل یعنی یک سینمای مستقل از نگاه سینمای تجاری

وی ادامه داد: «دولت قبلی نام سینمای مستقل را به حراج گذاشت و این روزها همه تبدیل به فیلمساز مستقل شده‌اند. گاهی تهیه‌کننده بخش خصوصی می‌گوید که من یک تهیه‌کننده مستقل هستم چرا که پول تولید فیلم را خودم پرداخت می‌کنم! و من همیشه دوست دارم به او بگویم که سینمای مستقل یعنی یک نگاه مستقل از سینمای تجاری، نه اینکه پول مستقل. متاسفانه کلمه مستقل با کلمه خصوصی در سینمای ایران اشتباه شده و در حقیقت به یغما رفته است. باید به این مساله توجه کرد که مهم هزینه تولید فیلم نیست، بلمه مهم این است که فیلم مستقل وقتی دیده می‌شود، داد بزند که یک فیلم از سینمای مستقل است.»

امیریوسفی در ادامه این نشست در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در مورد فیلم جدیدش با عنوان «پیرمرد خلیج فارس» توضیح داد: «از یک سال گذشته درگیر این فیلم بودم زیرا هزینه‌هایش از مقدار متعارف در سینمای ایران بالاتر است و تقبل هزینه‌های ساخت آن در توان بخش خصوصی نیست. امیدوارم شرایطی فراهم شود که بودجه لازم برای ساخت این اثر فراهم شود. علاوه بر آن ۸ فیلمنامه آماده دیگر هم برای ساخت دارم که شرایط مناسب برای ساخت هر کدام که فراهم شود، می‌توانم امسال آن فیلم را جلوی دوربین ببرم.»

ثبت نام مجدد «آشغال‌های دوست داشتنی» برای فجر امسال

این کارگردان در مورد فیلم سینمایی «آشغال‌های دوست داشتنی» با اشاره به اینکه دوسال است این فیلم برای نمایش حاضر است، توضیح داد: «حرف‌های زیادی درباره این فیلم از سوی بسیاری از افراد زده شده، اما من ترجیح می‌دهم که همچنان در این باره صحبت نکنم. فقط می‌توانم بگویم یک سال و نیم از عمرم را برای دریافت پروانه ساخت این فیلم گذاشتم، ۱۶ بار آن را بازنویسی کامل کردم، برایش تا پای سکته مغزی رفتم، اما باز هم سکوت می‌کنم، شاید این فیلم هم روزی رنگ پرده سینما را به خود ببیند. البته این نوید را باید بدهم که هفته گذشته برای سومین بار «آشغال‌های دوست داشتنی» را برای حضور در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر ثبت نام کردم که امیدوارم آن را قبول کنند.»

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اینکه بسیاری از افراد معتقد بودند که «خواب تلخ» یا نباید ساخته شود و یا هیچ گاه اکران عمومی نمی‌شود، بیان کرد: «من همیشه سر حرف خودم بودم و این لاف آبادانی به من خیلی کمک کرد. علاقه به دیده شدن و علاقه به تماشاگر همیشه در فیلم‌های من وجود داشته و این مساله در «خواب تلخ» هم وجود دارد.»

توقیف اتفاقی ناخوشایند برای یک فیلم است، اما در سینمای ایران تبدیل به ژست شده است

امیریوسفی با اشاره به استفاده از کلمه توقیف بیان کرد: «کلمه توقیف یک اتفاق ناخوشایند برای یک فیلم است اما این مساله در سینمای ایران تبدیل به یک ژست شده است. از نظر من این مساله اصلاً ژست نیست و معتقدم که خانه سینما باید هرچه سریع‌تر شورای صیانت از پروانه ساخت را ایجاد کند تا بتوان از فیلم‌های سینمایی که پروانه ساخت دریافت کرده‌اند، دفاع کرد. بعضی از فیلمسازان به محض اینکه اکران فیلمشان دو روز به تعویق می‌افتد، ادعا می‌کنند که فیلم آنها توقیف شده است، اما نباید فراموش کرد که فرق زیادی بین توقیف فیلم و حرف‌های خاله زنکی وجود دارد. من حتی بعد از گذشت ۱۲ سال از کلمه توقیف در پوستر فیلم «خواب تلخ» استفاده نکردم.»

وی در پایان اظهار کرد: «یکی از مهمترین محاسن فیلم «خواب تلخ» این است که به دلیل نبود چهره‌های سینمایی، انگار همین دیروز ساخته شده و مرور زمان هیچ تاثیری در فیلم نداشته است. حتی کیفیت تصویر و صدای فیلم به قدری خوب است که انگار تازه ساخته شده است. امیدوارم بعد از ۱۲ سال صبر اکرانی در شأن این فیلم سینمایی داشته باشیم.»

کارگردان فیلم «خواب تلخ» در پایان به عنوان سورپرایز برای اهالی رسانه تیزر جدید فیلم را به نمایش گذاشت که مورد توجه ویژه حضار قرار گرفت.

این فیلم که تا کنون 10 جایزه بین‌المللی دریافت کرده پس از 12 سال، از روز سه‌شنبه 3 آذرماه در گروه هنر و تجربه به نمایش در می‌آید.