آصفی هروی؛ غزلسرایی از هرات

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

آصفی هروی (قُهِستانی) شاعر سده نهم و دهم هجری قمری است.

در 853ق در هرات متولد شد. برخی مورخان لقب او را «کمال‌الدین» و برخی دیگر «مقیم‌الدین» گفته‌اند. پدرش نعیم‌الدین نعمت‌الله قهستانی، وزیر سلطان ابوسعید گورکان بود. در دوره تیموری به وزیران لقب «آصف» داده می‌شد.

آصفی هروی هم به سبب مقام پدرش «آصفی» تخلص می‌کرده است. آصفی در هرات تربیت یافت و در همان شهر فنون ادب را آموخت. در هرات در سایه عنایت سلطان حسین بایقرا و در خدمت امیر علیشیر نوایی و سلطان بدیع‌الزمان میرزا بود؛ البته به بدیع‌الزمان میرزا التفات بیشتری داشت. آصفی شاگرد عبدالرحمان جامی بود و نزد او مقام و منزلت بالایی داشت؛ چنان‌که جامی در مجالس شعر، اشعار آصفی را به مثابه حسن ختام مجلس استماع می‌کرد.

آصفی بیشتر عمر خود را در هرات گذراند و فقط دو سفر به مکه و بلخ کرد. او سرانجام در هرات درگذشتو پیکر وی را در گازرگاه هرات به خاک سپردند. در مورد تاریخ وفات او اختلاف است. احتمالاً بین 920 تا 928ق درگذشته که به استناد برخی شواهد تاریخ دقیق‌تر آن 923ق است.

آصفی مردی وارسته و آراسته بود و به علت اینکه پدرش وزیر بود، در طرز رفتار و اخلاقش دقت بسیار می‌کرد. از آصفی دیوان شعری در دست است حاوی غزل، رباعی و قصیده. اشعار آصفی غالباً دارای الفاظ و مضامین و نکته‌های باریک است. در اشعارش از شاعران معاصر و قبل از خود، از جمله خیام، سعدی، حافظ، امیرخسرو دهلوی، جامی، فغانی و هلالی تأثیر گرفته و گاه نیز به استقبال آنها رفته است. مضمون‌سازی، باریک‌بینی و بیش از همه صنعت تلمیح از ویژگی‌های شعر اوست و این نشانه آغاز «سبک هندی» است که در روزگار شاعر هنوز رواج نیافته بود.

شهرت آصفی به غزل‌های اوست. دولتشاه سمرقندی شعر او را «خیال‌پرور و ایهام‌اندیش» می‌خواند. رباعیات آصفی متأثر از تفکر خیام است. او منظومه‌ای نیز به طرز مخزن‌الاسرار سروده است. برخی از اشعار آصفی یا مصراع‌هایی از آن امروزه به صورت ضرب‌المثل درآمده است؛ از جمله «رسیده بود بلایی ولی به خیر گذشت» یا «سالی که نکوست از بهارش پیداست».

دیوان آصفی شامل 2460 بیت، تاکنون دو بار به چاپ رسیده است. یک بار به کوشش فکری سلجوقی در هرات در 1337ش و بار دیگر به کوشش هادی ارفع کرمانشاهی در تهران در 1342ش.

 انتهای پیام/4104/