اختران سپهر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
«ابن‌فلّوس»؛ فقیه ریاضیدان
ابوطاهر اسماعیل بن ابراهیم ماردینی ملقب به «ابن‌فلّوس»، ریاضیدان، فقیه و محدث ایرانی‌الاصل قرن ششم هجری است.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.
با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.
برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.
ابوطاهر اسماعیل بن ابراهیم ماردینی، ملقب به «ابن‌فلّوس»، ریاضیدان، فقیه و محدث ایرانی‌الاصل قرن ششم هجری است.
پدربزرگش، غازی بن محمد که اهل شیراز بود، به موصل مهاجرت کرد و قاضی شهر الرُّها شد. پسرش ابراهیم نیز در دمشق نیابت قضا داشت.
ابن فلوس در 544ق/1149م در ماردین به دنیا آمد. وی در دمشق مشغول به تحصیل شد و چون حنفی بود، فقه آن مذهب را فرا گرفت. علم حدیث را نزد اصحاب ابوطاهر سلفی و یوسف بن معالی البزار (متوفی 592ق) و هبة‌الله بن محمد شیرازی (متوفی 578ق) آموخت. در مصر نیز به فراگیری علوم قرآن و حدیث پرداخت و مهارت فراوانی در این علوم کسب کرد. او با علم طب، منطق و به‌ویژه ریاضیات نیز آشنایی خوبی داشت اما درباره استادانش در این علوم اطلاعی در دست نیست.
ابن فلوس از مدرسان مدرسه فخریه و مدرسه عزالدین بود، اما مهم‌ترین شغل علمی او تدریس در طرخانیه دمشق و نظارت بر آن بود. درست در همین زمان سلطان ایوبی دمشق، الملک المعظم عیسی از او خواست تا شراب خرما و انار را حلال اعلام کند؛ اما ابن فلوس از این کار سر باز زد و سلطان هم او را از مدرسه اخراج کرد. از آن زمان به بعد،ابن فلوس خانه نشین شد و تا هنگام مرگ زندگی را با تدریس و افتاء (فتوا دادن) سپری کرد.
درباره تاریخ مرگ او روایت‌های گوناگونی در دست است و سال‌های 629، 630، 637 و حتی 650 هجری را زمان درگذشت او دانسته‌اند. درباره شاگردان ابن فلوس اطلاع چندانی در دست نیست. احتمالاً زین‌الدین ابن‌العتال یکی از مشهورترین شاگردان او بود که پس از اخراج ابن فلوس از مدرسه طرخانیه، سلطان الملک المعظم او را به جای استادش منصوب کرد.
اکثر آثار ابن فلوس درباره ریاضیات است که تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
1. ارشاد الحُسّاب الی المفتوح من علم الحساب، این کتاب یک مقدمه و پنج باب دارد و در مکه نوشته شده است و نسخه‌ای از آن در دارالکتب قاهره نگه‌داری می‌شود؛
2. اعداد الاسرار فی اسرار الاعداد، که بر اساس نامه نیقوماخس به فیثاغورس درباره حساب نوشته شده است. نسخه‌هایی از این کتاب در قاهره، برلین و ایاصوفیه نگه‌داری می‌شود؛
3. التفاحة فی اعمال المساحة؛
4. حل عقد الاشکال فی مساحة الاَشکال، در یک مقدمه و دو باب که نسخه‌ای از آن در دارالکتب قاهره نگه‌داری می‌شود؛
5. مختصر، در علم حساب هوایی، که نوعی محاسبه ذهنی است که روش‌ها و قوانین مخصوصی دارد؛
انتهای پیام/4104/
انتهای پیام/
