میرزا رضی آذربایجانی؛ خوشنویس دربار قاجار

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

میرزا رضی آذربایجانی، خوشنویس و مستوفی ایرانی قرن دوازدهم و سیزدهم هجری قمری است.

در «تذکره اختر» نام او را محمد رضی نوشته‌اند. بعد از وفات پدرش، در دولت کریم خان زند به منصب استیفای خاصه رسید و به اقتضای فضل و دانش خود، مناصب و مقام‌های عالی یافت. پس از درگذشت کریم خان زند و پایان سلسله زندیه و آغاز دوره قاجاریه، در دربار فتحعلی شاه قاجار (حکومت: 1211-1250ق) به کار مشغول شد و در شمار وزرای کبار دربار درآمد و خاقان مغفور او را به افتخار خنجر مرصع مفتخر ساخت.

خانواده میرزا رضی همه اهل فرهنگ و ادب بودند و در دستگاه سلطان مقام داشتند؛ از جمله میرزا رفیع و میرزا شفیع.

میرزا رضی خطوط نستعلیق و شکسته و نسخ را به نیکویی می‌نوشت و در شعر «بنده» تخلص می‌کرد. در نستعلیق‌نویسی مقامی بلند دارد و چنان خط را محکم می‌نوشت که مانند ندارد. از آثار به‌جامانده از او یک نسخه دیوان فتحعلی شاه است که در کتابخانه کاخ موزه گلستان نگه‌داری می‌شود. این اثر به قلم کتابت خوش نوشته شده و تاریخ آن سال 1295ق است.

میرزا رضی مردی کم‌حوصله و تندخو بوده و به شعر و شاعری کمتر رغبت داشته است. گاهی به امر شاه قصیده یا شعری به فارسی و ترکی و عربی می‌سرود. از تألیفات او می‌توان به زینة‌التواریخ که تاریخ مبسوطی است و به دستور فتحعلی شاه تدوین یافته، اشاره کرد.

در تاریخ وفاتش اختلاف است. در تهران درگذشت. پس از مرگ، جنازه او را به فرمان سلطان (فتحعلی شاه) به نجف بردند و در آنجا به خاک سپردند.

پسر او میرزا رضا وزیر وظایف، ملقب به محتشم‌الملک است. نوه میرزا رضی آذربایجانی که همنام وی نیز بود، نستعلیق را خوش می‌نوشت و در شکسته دستی قوی داشت. نام رضی و رضا در اجداد این خاندان مکرر است و نام خانوادگی اولاد و احفاد میرزا رضا وزیر وظایف، محتشم‌الملک و محتشمی است.

 انتهای پیام/4104/پ