تاریخچه «صحن گوهرشاد» یکی از دل‌انگیزترین نقاط حرم امام رضا (ع)/ شاهکاری از معماری ایرانی اسلامی در ایوان مقصوره +تصاویر

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، فرا رسیدن ایام نوروز برای بسیاری از ایرانیان فرصتی برای مسافرت و گردش را فراهم می‌کند. سفرهایی که شمار بالایی از آن به مشهد الرضا علیه السلام منتهی شده و شوق زیارت امام هشتم رنج پیمایش راه طولانی را بر مسافران کم می‌کند.

امسال اما آخرین عید نوروز قرن چهاردهم هجری شمسی همزمان با شیوع ویروس منحوس کرونا در سراسر دنیا و به ویژه ایران شده و همین موضوع سبب ساز قرنطینه خانگی و کاهش چشمگیر مسافرت‌ها تا نزدیک صفر شده است. بر همین اساس گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا تصمیم دارد هر روز صبح به معرفی گوشه‌ای از بهشت آستان مقدس رئوف اهل بیت حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف تحیه و ثنا بپردازد و روح مخاطب را بدین وسیله به سمت قبله هفتم روانه کند. با ما در پرونده «باز هم زائرتان نیستم از دور سلام» همراه باشید، تا در نخستین شماره این پرونده سری بزنیم به صحن گوهرشاد و بیشتر با آن آشنا شویم.

صحن گوهرشاد از جمله صحن‌های قدیمی حرم امام رضا علیه السلام به شمار می‌آید. این صحن از قسمت شمال به راهروی منتهی به مضجع شریف حضرت رضا علیه السلام و از سمت جنوب به ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد منتهی می‌شود. قسمت شرقی صحن در همسایگی رواق بزرگ امام خمینی ره قرار داشته و قسمت غربی نیز در جوار بسط شیخ بهایی واقع شده است.

نمای زیبایی از گنبد طلایی حضرت رضا در بخش جنوبی صحن، حوض بزرگ به همراه چندین سقا خانه کوچک و البته مناره‌های زیبای مسجد با کاشی‌کاری‌های جذاب این صحن قدیمی را به یکی از دوست داشتنی‌ترین نقاط حرم رضوی تبدیل کرده تا جایی که شعرای مختلف از آن در اشعار خود یاد کرده‌اند.

جزئیاتی از مسجد جامع گوهرشاد و ایوان مقصوره

مسجد جامع گوهرشاد كه در جنوب صحن گوهرشاد واقع شده است، از بناهای باشكوه عهد تیموری در اوایل قرن نهم هجری است. این مسجد جلیل القدر، 2 هزار و 855 مترمربع وسعت، 6هزار و 48 مترمربع زیربنا، 4 ایوان و 7 شبستان دارد.

این مسجد در سال 821 هجری قمری، به دستور بانو گوهرشاد، همسر شاهرخ میرزای تیموری، بنا شده كه در تزئین آن، دستان پرتوان فرزند هنرمندش، بایسنقرمیرزا، شاهكارهایی استثنایی خلق کرده است.

ایوان مقصورۀ این مسجد، 500 مترمربع مساحت و 37 متر طول و 5/25 متر ارتفاع دارد. در دو طرف ایوان، دو مناره به ارتفاع 43 متر از كف مسجد ساخته شده است. گنبد رفیع و فیروزه‌ای رنگ مسجد گوهرشاد بر فراز ایوان مقصوره، بر عظمت این بنا افزوده است. ارتفاع این گنبد با دو پوشش، 41 متر و فضای خالی بین دو پوشش آن، 10متر است. این بنای عظیم تاریخی، نمونه‌ای كامل و برجسته از هنر ایرانی است كه تمام ویژگی‌های ِ معماری سنتی ایرانی و اسلامی را دارد.

مسجد گوهرشاد را معمار معروف ایرانی، قوام‌الدین شیرازی ساخته و در پایان كتیبۀ بایسنقری ایوان مقصوره، خودش را چنین معرفی كرده است: «عمل العبد الضعیف الفقیر المحتاج بعنایة الملك الرحمن قوام‌الدینبن زینالدین شیرازی الطیان».

كتیبۀ اطراف ایوان مقصوره مسجد جامع گوهرشاد حاوی نوشته‌هایی به خط ثلث است. در قسمت انتهایی این کتیبه بایسنقرمیرزا، نام خود و تاریخ اتمام ساخت مسجد را ْاینگونه نگاشته است: «کتبه راجیا الی الله بایسنقر بن شاهرخ بن تیمور گورکانی سال821 قمری».

مسجد دل انگیز گوهرشاد در دل خود شبستان‌های مختلفی هم دارد که برخلاف اطلاع عموم نام‌های متفاوتی دارند. این شبستان‌ها به نامهای گرم، تبریزی، نهاوندی، نجفآبادی، میالنی، سبزواری و علوی است.

منبر معروف امام زمان (عج) در ایوان مقصوره

در داخل ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد و در نزدیکی محراب آن، منبر بزرگ، قدیمی و چوبی قرار دارد که مدتی است در محفظه‌ای از شیشه نگهداری می‌شود. این منبر توجه اکثر زائران را به خود جلب می‌کند ولی بسیاری از مردم آگاهی از تاریخچه آن نداسته و صرفا اسم آن که مربوط به حضرت صاحب العصر و الزمان عج الله فرجه است را شنیده‌اند.

استاد محمد نجار خراسانی، منبت‌کار معروف دوره فتحعلی‌شاه قاجار، این منبر نفیس را از چوب گردو و گلابی و با شیوه منبت کاری ساخته است. نکته جالب توجه این منبر این است که ساخت بدون به‌كار رفتن میخ و یا هر فلز دیگری انجام شده است.

منبر زیبای ایوان مقصوره در چهارده پله ساخته شده به نام چهارده معصوم و سازنده با این نیت منبر را ساخته است كه امام زمان بعد از ظهور خود، بر فراز آن برای مردم خطبه بخوانند. علت معروف شدن این منبر به منبر امام زمان نیز همین است.

انتهای پیام/4139/