اولین اجلاس نوآوری آسیا و اقیانوسیه بر محور افزایش تلاش‌ها و هم‌افزایی کشورهای منطقه برای «استفاده از علم و فناوری و نوآوری در توسعه فراگیر و پایدار» تشکیل شده است.
این اجلاس به دعوت مشترک معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری اسلامی ایران و کمیسیون اقتصادی-اجتماعی آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل یا اسکاپ برگزار شد.
موضوع محوری این اجلاس حاضر «استارت‌آپ‌های فناوری در مسیر توسعه پایدار» تعیین شده است؛ این موضوع برای کشور کشور ما، موضوعی فوق‌العاده جذاب و مهم است؛ هر چند ممکن است ایران را با منابع زیرزمینی سرشار مثلاً دارا بودن بیشترین منابع نفت و گاز در دنیا بشناسند، اما در واقع این توصیف اکنون فقط بخش کوچکی از منابع و توانمندی‌های اقتصادی و اجتماعی کشور را نشان می‌دهد. در سالیان اخیر توجه دولت‌ها به توسعه نیروی انسانی به عنوان منبع اصلی حرکت اقتصادی بوده است.
ایران در سه دهه اخیر سه موج مهم را در توسعه علمی و فناوری پشت سر نهاده است. موج اول با محوریت توسعه علمی و آموزش‌های دانشگاهی و تحصیلات تکمیلی طی شد و نتیجه آن در تعداد فراوان دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، داشتن نزدیک به 5 میلیون دانشجو و قرار گرفتن ایران در میان چند کشور اول دنیا با بیشترین تعداد فارغ‌التحصیل مهندسی آشکار شد. در موج دوم، شکل‌گیری مراکز رشد و پارک‌های فناوری و سرمایه‌گذاری دولت در فناوری‌های جدید و تشویق به تحقیقات و تولید علم مورد توجه قرار گرفت که نتیجه آن در رشد علمی خیره‌کننده ایران آشکار شد؛ ایران در سال 2011 بیشترین رشد علمی دنیا را تجربه کرد و اکنون نیز در غرب آسیا جایگاه اول و در دنیا جایگاه 15 را داراست.
اکنون موج سوم تحولات علمی و فناوری ایران با محوریت نوآوری و توجه به نقش زیست‌بوم توسعه نوآوری در کشور در جریان است و تلاش می‌شود نگرشی یکپارچه به نقش نهادها و بازیگران مختلف علمی، فناوری، اقتصادی، قانونی، سیاسی و اجتماعی شکل بگیرد. شرکت‌های نوپا امروزه اکوسیستم نوآوری کشور را بسیار پویا و پرتحرک کرده‌اند، برخی از موفق‌ترین این استارت‌آپ‌ها جای خالی بازیگران جهانی همچون یوتیوب، آمازون و اوبر در ایران را پر کرده‌اند و اکنون به شرکت‌های توانمندی تبدیل شده‌اند که در جستجوی حضور در بازار منطقه هستند. تعداد زیاد مراکز نوآوری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، شرکت‌های هایتک و شرکت‌های خلاق که فراتر از حوزه‌های اقتصادی در شهرهای بزرگ، به حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی در شهرهای متوسط و کوچک نیز در حال تسری است، نمودهایی از فراگیر شدن نوآوری در ایران است. این مهم فقط محدود به حوزه ICT نبوده است، بلکه در حوزه‌های بیوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، نانوتکنولوژی، هوافضا و سایر حوزه‌های مهم فناوری‌ها هم استارت‌آپ‌های مهمی توسعه یافته‌اند. حمایت از بیش از 4 هزار و 300 شرکت دانش‌بنیان داخلی و رشد پی در پی رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری نشانه‌هایی از موفقیت در این مسیر است.
همه می‌دانیم که امروزه از فناوری و نوآوری انتظار می‌رود موتور محرک تلاش‌ها برای «توسعه فراگیر و پایدار» جوامع بشری باشند؛ لذا لازم است با نگاهی فراگیر به نوآوری، مسائل پیش رو را دوباره صورت‌بندی کرده و در طراحی راه‌حل‌های جدید علاوه بر فناوری‌های نوین، از ظرفیت‌های متنوع و توزیع شده نهادهای اجتماعی و بومی کشورها نیز استفاده مؤثر کنیم. در نوآوری فراگیر، نیاز عموم مردم از طبقات مختلف خصوصاً طبقات کمتر برخوردار در کانون توجه است و به‌جای نگرش تک‌بُعدی به پیشرفت افراد و جوامع و تقسیم‌بندی آنها به پیشتاز و عقب‌مانده، تنوع جوامع و تفاوت‌های منطقه‌ای و فرهنگی مد نظر قرار می‌گیرد تا راه‌حل‌های خلاقانه بومی و مبتنی بر واقعیت‌ها و بافت جوامع طراحی شود.
دولت‌ها در این مسیر جدید نوآوری، مسئولیتی بسیار مهم به‌عهده دارند؛ این مسئولیت فراتر از حمایت از «تولید علم و تحقیق و توسعه»، و حتی فراتر از «تقویت و تسهیل پیوند میان بازیگران فعلی و ایجاد محیط توانمندساز برای آنها» است. بلکه دولت‌ها موظف هستند «اهداف متنوع اجتماعی و زیست‌محیطی» را نیز به‌طور هم‌زمان و منسجم، در سرلوحه برنامه‌های خود برای تقویت زیست‌بوم نوآوری قرار دهند.
دولت‌ها می‌توانند برای ارتقای نوآوری‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، ابزارهای سیاستی نظیر چارچوب‌های قانونی و تنظیم‌گری مانند استانداردهای حفظ حقوق مصرف‌کننده، ابزارهای اقتصادی مانند دسترسی شرکت‌ها به تأمین مالی ریسک‌پذیر برای نوآوری، ابزارهای مالی مانند معافیت‌های مالیاتی مربوط به پذیرش نوآوری‌های دوست‌دار محیط زیست، حمایت از طرف تقاضا و بازارسازی برای نوآوری، آموزش و تربیت نیروی انسانی و استراتژی‌های منطقه‌ای و شبکه‌سازی از طریق ایجاد خوشه‌های صنعتی و پارک‌های علم و فناوری را به‌کار گیرند.
گروه آخر ابزارها یعنی شبکه‌سازی ضامن هم‌افزایی تلاش‌ها خصوصاً در میان کشورهای منطقه برای حرکت جمعی به سمت نوآوری فراگیر است.
استارت‌آپ‌ها به‌عنوان بازیگران جدید و اثرگذار در فراگیر شدن نوآوری و یافتن راه‌های خلاقانه استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی برای پاسخ به نیازهای موجود، نیاز به شبکه‌سازی با یکدیگر و همچنین هم‌افزایی با نهادهای اجتماعی و اقتصادی دارند و دولت‌ها باید در این جهت از آنها پشتیبانی کنند. ایران پس از تجربه موفق چند ساله در شناسایی و حمایت از شرکت‌های مبتنی بر فناوری جدید، اکنون شناسایی و حمایت از شرکت‌های خلاق و صنایع فرهنگی را در دستور کار قرار داده است. صنایع خلاق توان به‌کارگیری ظرفیت‌های انسانی و فرهنگی را حتی در شهرهای کوچک‌تری که دسترسی به فناوری جدید و امکانات گسترده وجود ندارد با استفاده از خلاقیت افراد بومی امکان‌پذیر کرده است. این موضوع فرصت بزرگی برای کشورهای در حال توسعه که غالباً ذخایر غنی فرهنگی دارند، فراهم کرده است.
تصمیم به تأسیس شبکه استارت‌آپ‌های فناوری آسیا و اقیانوسیه در اجلاس امروز، نویدبخش ایجاد مسیرهای همکاری میان کشورهای منطقه برای فعال کردن ظرفیت‌های جدید در نوآوری است. این شبکه باید بتواند دو دسته فعالیت‌ها را تسهیل کند.
اول، کمک به همتایابی میان استارت‌آپ‌های منطقه از طریق تهیه و انتشار نمایه (پروفایل) شرکت‌ها و پروپوزال‌های همکاری و کمک به سازماندهی جلسات رو در رو و پشتیبانی و ارائه اطلاعات مورد نیاز طرفین برای همکاری.
دوم، فعالیت‌های توانمندساز برای معرفی شبکه و خدمات آن در قالب تعامل با کمیسیون اقتصادی اجتماعی آسیا - اقیانوسیه و سایر نهادهای مربوطه سازمان ملل، راه‌اندازی وب‌سایت و بستر ارتباطی مورد نیاز و شبکه‌سازی و تقویت ارتباطات فعالان شبکه در قالب شرکت در نشست‌های سالانه و برنامه‌های تبادل تجربه و آموزشی.
نهادها و آژانس‌های دولتی و خصوصی تسهیلگر و واسطه فناوری و نوآوری که ارتباطات گسترده با استارت‌آپ‌ها در مناطق مختلف کشورهای آسیایی و اقیانوسیه دارند، می‌توانند به فعالیت این شبکه کمک مهمی بکنند.
در سال‌های اخیر ابتکارات فناوری و نوآوری متعددی با نقش‌آفرینی ایران در میان کشورهای آسیایی، کشورهای مسلمان و یا کشورهای در حال توسعه آغاز شده است. شبکه انتقال و تبادل فناوری (TTEN) میان هشت کشور در حال توسعه و جایزه علم و فناوری مصطفی به عنوان نماد عالی علم و فناوری برای دانشمندان مسلمان دو نمونه از این اقدامات هستند. همچنین ایران در مجامع منطقه‌ای مهم دیگری نیز مشارکت داشته است که برگزاری اجلاس نوآوری آسیا و اقیانوسیه (APIF) از آخرین نمونه‌های آن است. ایران برای ایفای نقش در حوزه علم و فناوری در میان کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه مصمم است و بر این باور است که همکاری‌های تنگاتنگ منطقه‌ای تنها راه حرکت به سمت حل مسائل مشترک منطقه و در عین حال ممانعت از یک‌جانبه‌گرایی و انحصارطلبی برخی قدرت‌هاست.
امیدوارم این اجلاس و گفتگوها و بازدیدهای متنوعی که در آن تعبیه شده است، فرصت خوبی برای به اشتراک گذاری تجربیات و ایده‌های ارزشمند شرکت‌کنندگان باشد و سرآغاز همکاری‌های منسجم‌تر کشورهای آسیا و اقیانوسیه برای اهرم کردن نوآوری فراگیر در توسعه پایدار باشد.
انتهای پیام/
