اتلاف آب در بخش کشاورزی کشور 6 برابر استاندارد جهانی است/ راهکارهای مهار بحران کم‌آبی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم ارائه راهکارهای علمی و پرداختن به مسائل و مشکلات جامعه از سوی دانشگاهیان و اهمیت مسأله بحران آب، خبرنگار خبرگزاری آنا در گفت‌وگو با سیدمصطفی حسینی مزینانی عضو هیأت علمی و معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری به بررسی این موضوع پرداخته است.

متن این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

* اهمیت آب به عنوان مایع حیات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

-مقوله آب از دو جنبه ایدئولوژیک(تقدسی) و استراتژیک (اقتصادی، اجتماعی و سیاسی) قابل بررسی است. همانطور که می‌دانیم آب یکی از ضروری‌ترین نیازهای انسان محسوب می‌شود. در قرآن کریم ۶۳ بار به آن اشاره شده و در بسیاری از آیات، مضمون احیای زمین توسط آب، وابستگی رشد و نمو گیاهان و جانداران به آب و آب به عنوان نشانه‌ای برای تحقق معاد و قدرت باری‌تعالی، آورده شده است.

بنابراین آب از لحاظ ایدئولوژیکی دارای جایگاه ویژه‌ای در اعتقادات برخوردار است، اگر از منظر فقهی نیز به آب ب‍پردازیم، آب هم مطهر و پ‍اکیزه است و هم پاک‌کننده و تطهیرکننده. احکام آب یکی از احکام مهم شرعی است که توسط دین مبین اسلام به ما تعلیم داده شده و حتی در نحوه، موقعیت و زمان نوشیدن آب نیز دستوراتی آموزش داده شده است.

*از جایگاه استراتژیک چطور؟

-در نگاه به مقوله آب از منظر استراتژیک باید به وضعیت آن در جهان و ایران بپردازیم. منابع آب شیرین در جهان اندک و محدود هستند و با وجود اینکه ۷۰ درصد کره زمین را آب فرا گرفته است، تنها ۳ درصد از این میزان به آب شیرین اختصاص دارد و مابقی آب‌ها، آب شور است. از این ۳ درصد آب شرین، ۷۷ درصد آن شامل یخ‌های قطبی، ۲۲ درصد شامل سفره‌های زیرزمینی، 0.35 درصد دریاچه‌های آب شیرین، 0.01 درصد رودخانه‌ها و مابقی که حدود 0.04 درصد می‌شود را بخار آب موجود در هوا تشکیل می‌دهد.

بنابراین می‌بینیم که منابع آب شیرین بسیار کم و محدود هستند و از طرفی این منابع به طور مساوی بین کشورها توزیع نشده است. طبق آمارهای گرفته شده بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت کره خاکی به آب پاکیزه دسترسی ندارند و حدود سه میلیارد نفر دیگر حداقل یک ماه در سال با چالش کم‌آبی مواجه هستند و به آب شیرین دسترسی ندارند. در ایران نیز به غیر از کلان‌شهر تهران، شهرهای بزرگی چون سائوپائولو(برزیل)، بنگلور(هندوستان)، پکن(چین)، قاهره (مصر)، جاکارتا(اندونزی) و استانبول(ترکیه) ۷ شهر بزرگ جهان هستند که با بحران کم‌آبی مواجه هستند.

*آیا در ایران با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستیم؟

-کشور ما به دلیل اینکه از لحاظ جغرافیایی در اقلیمی گرم و خشک قرار گرفته، سهم بسیار اندکی از منابع آب شیرین جهان را در اختیار دارد. یکی از دلایل بحران آبی کشور، مصرف بی‌رویه آب است. به عنوان مثال مصرف سرانه آب تهران در سال حدود ۳۵۰ مترمکعب بوده که بسیار بیشتر از میزان سرانه دنیا است.

متوسط بارندگی در دنیا ۸۰۰ میلی‌متر است، اما متوسط بارندگی سالیانه در ایران ۲۵۰ میلی‌متر است و متأسفانه بعضی از استان‌های کشور مانند استان‌های یزد، خراسان جنوبی و کرمان با میزان بارندگی کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در سال مواجه هستند. بحران آبی ممکن است در آینده بسیاری از تعامل‌های سیاسی ما با کشورهای همسایه را تحت‌الشعاع قرار دهد و از آنجایی که برخی از منابع آبی ما با کشورهای همسایه مشترک است، احتمال تنش‌های آبی دور از انتظار نخواهد بود.

*دلایل اصلی بحران آبی ایران چیست؟

-یکی از دلایل عمده بحران، فرهنگ و الگوی مصرف مردم است. حدود ۲۷ میلیارد مترمکعب آبی که صرف مصارف کشاورزی می‌شود، هدر می‌رود که این میزان ۶ برابر استاندارد جهانی است. در یک تقسیم‌بندی کلی بحران آب به ۲ دسته تقسیم می‌شود: بحران آب بلندمدت و بحران آب کوتاه‌مدت.

از فاکتورهای بلندمدت بحران آب می‌توان افزایش جمعیت، Global warming(گرم شدن جهانی کره زمین که آن هم ناشی از فعالیت‌های انسانی از قبیل افزایش گازهای گلخانه‌ای که در اثر دود اگزوز اتومبیل‌ها، آلایندگی صنایع و... به وجود می‌آید)، استفاده بیشتر از منابع آب، بالا رفتن سطح رفاهی مردم (طبیعتاً رفاه‌طلبی و توسعه تجمل‌گرایی و افزایش بهداشت از عوامل افزایش مصرف آب خواهند بود) و استفاده از سموم دفع آفات در کشاورزی و نیز مصرف مواد شیمیایی در صنایع به ویژه صنایع بزرگ را نام برد.

بحران آب به صورت کوتاه‌مدت شامل ۲ دسته عوامل طبیعی مانند سیل و زلزله و عوامل غیرطبیعی مانند فرسودگی سیستم‌های انتقال آب، ریزش چاه‌ها و فرونشست زمین به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع و ساختمان‌سازی بی‌رویه می‌شود.

*چه راهکارهای کوتاه‌ و بلندمدتی برای مقابله با بحران آب پیشنهاد می‌کنید؟

-در راهکارهای کوتاه‌مدت می‌توان بازسازی شبکه‌های آب‌رسانی و شبکه‌های انتقال و توزیع آب، تفکیک آب شرب از غیرشرب، پیش‌بینی حوادث غیرمترقبه و مواردی از این دست را نام برد. برای مثال و در مقوله بازسازی شبکه‌های آب‌رسانی متأسفانه آبی که با صرف هزینه‌های زیاد تصفیه و در مدار مصرف قرار می‌گیرد، به عنوان آب آشامیدنی، شست‌وشو و استحمام و آبیاری باغچه‌های منازل مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از ضروری‌ترین راه‌های کوتاه‌مدت، تفکیک آب آشامیدنی با غیرآشامیدنی است؛ در مقوله پیش‌بینی حوادث غیرمترقبه باید مواردی مانند احداث مترو، ایجاد تونل و بازسازی زیرساخت‌ها مورد توجه قرار بگیرد.

البته مهم‌ترین راهکار مؤثر، فرهنگ‌سازی و انجام فعالیت‌های فرهنگی است. برای مثال اخیراً در تابلوهای تبلیغاتی شهر به این موضوع پرداخته شده، اما این مقدار کافی نیست. این مسأله باید به تبلیغات چهره به چهره تبدیل شود. باید آموزش و پرورش و آموزش عالی و همه سازمان‌های متولی، برنامه‌های جامعی را تدوین و اجرا کنند.

در مقوله راهکارهای بلندمدت مقابله با بحران آب نیز می‌توان تدوین و ارائه الگوی مصرف آب، سازماندهی مدیریت کارآمد تولید و بهره‌برداری از منابع، حفاظت و بهره‌برداری مؤثر از آب در تولیدات کشاورزی و مقوله آب مجازی را مورد توجه قرار داد.

انتهای پیام/