تمام مشکلات انسان از ظاهربینی است/ عقل، چشم باطن است

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، غلامحسین ابراهیمی‌دینانی، عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران و چهره ماندگار فلسفه مهمان برنامه «معرفت» که از شبکه ۴ سیما پخش می‌شود، شد و گفت: ما ظاهر جهان را می‌بینیم. لیل و نهار، سردی و گرمی، شجر و هجر، اینها ظاهر عالم است. هر موجودی در این عالم باطن دارد. کل این عالم باطن دارد اما ما با چشم باطن عالم را نمی بینیم. باطن را با چشم باطن باید دید.

وی با اشاره به یکی از آیه‌های قرآن گفت: «علم الیقین و عین الیقین» یعنی یقین علمی و یقین عینی. یک کلمه دیگر هم هست که در جایی دیگر به کار رفته است، حق الیقین به معنای یقین علمی، یقین عینی، یقین حقی. علم یقین یعنی با علم می‌دانیم ۲+۲ مساوی است با چهار، یک وقت هم هست که شما از پشت دیوار دودی می‌بینید، به آن‌جا می‌روید تا دود را به چشم ببینید؛ این همان عین الیقین محسوب می‌شود اما زمانی هم هست که یک هیزم را در آتش می‌گذارید، بعد از مدتی گداخته می‌شود و آتش می‌گیرد؛ این حق الیقین است که در درون آتش چیزی گداخته می‌شود.

ابراهیمی‌دینانی ادامه داد: زمانی انسان از آثار به حقیقت پی می‌برد که مفهوم آن علم الیقین است. یک زمان حقیقت را با چشم عقل می‌بیند که عین الیقین می‌شود و یک وقت هم خود انسان حقیقت یا فانی در حقیقت می‌شود که مفهوم حق الیقین جاری می‌شود.

چهره ماندگار فلسفه افزود: تمام مشکلات از ظاهربینی است. وقتی می‌گوییم فردای قیامت، این فردا را فردای تقویمی محاسبه می‌کنیم. فردایی که فردای باطن است، نه فردای تقویمی. منشاء اشکال این است که ما انسان شناسی خوبی نداریم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: انسان را مثل همه موجودات دیگر یک موجود می‌دانیم اما این اشتباه است. انسان هم مثل دریا، صحرا و مثل هر موجود دیگر یک موجود است با این تفاوت که انسان یک شی در میان اشیاء دیگر نیست. کوه تا جایی که امتداد کوه هست، امتداد دارد، در حد امتداد خودش فضا را اشغال کرده است. از انسان فضا را خیلی بیشتر اشغال کرده، اما انسان جهان را زیر نظر دارد. انسان جهان را می فهمد و بر آن اشراف دارد.

دینانی تاکید کرد: انسان در میان موجودات نیست بلکه بدنش در میان موجودات است و چون احاطه دارد و می‌فهمد، پس بر باطن عالم، ملک و ملکوت احاطه دارد. بعد از حق تعالی، انسان کامل احاطه دارد. چون بر همه چیز احاطه دارد، با این احاطه علمی و عقلی آگاهانه وحدت عالم را حفظ می کند. انسان با آگاهی و احاطه ای که بر عالم دارد به حفظ وحدت عالم کمک می کند.

عضو انجمن حکمت و فلسفه با بیان اینکه چشم باطن، چشم عقل است، گفت: عقل دارای مراتب است. همه انسان ها عقل دارند. عقل خودش حرف می زند. عالم تجربی که در آزمایشگاه کار می کند، عاقل است. با تجربه دارد می بیند ولی فرمول های شیمیایی را می بیند و باطن هستی را نمی بیند. علم فقط یک موجود را از یک جهت می بیند. از همه جوانب نمی تواند ببیند. گزینشی عمل می کند. وحدت سراسری عالم هستی را نمی تواند ببیند. عقل دارای مراتب است. علم الیقین، عین الیقین، حق الیقین و همینطور می رود تا مادامی که کلیات و نظام کلی عالم را در یک نظام معقول ببیند.

وی با اشاره به یکی از اشعار مولوی گفت: بهشت ۸ درب و جهنم ۷ درب دارد. ما که هنوز به آخرت نرفته ایم اما این درب ها در این عالم هم نمونه دارند. ۷ درب دوزخ در ۵ حس انسان است به علاوه قوه خیال و توهم. ۵ تا حس با خیال و وهم ۷ تا می شوند. اگر این ۵ نیروی ادراک زیر سیطره عقل قرار نگیرند، خیال و وهم هم با عقل سروکار نداشته باشند و بدون عقل کار کنند، سرانجام بشر را به جهنم خواهند برد. اما اگر عقل بیاید و اینها را هدایت کند، خودش هم بر اینها اضافه شود، ۸ تا می شوند، آن وقت این ۸ تا ما را به بهشت می برند.

منبع: مهر