تکرارِ طنز «1984» با روی کار آمدن ترامپ
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، ادبیات طنز در جهان، یکی از ژانرهای شناخته شده است و نویسندگان سرشناسی در این ژانر توانسته‌اند دست به خلق آثاری بزنند؛ آثاری که برخی از آن‌ها با وجود گذشت دهه‌ها، همچنان زنده و پرمخاطب‌اند. مانند دو رمان «قلعه حیوانات» و «1984» نوشته جورج ارول که اولی حکایت طغیان حیوانات یک مزرعه علیه مزرعه‌دار، تشکیل حکومت و ایجاد دیکتاتوری بوده و دومی آیینه‌ای تمام‌قد در برابر حکومت‌های توتالیتر –تمامیت‌خواه- است.
ظهور ترامپ و پرفروش شدن 1984
چنانکه گفته شد این دو رمان بعد از نزدیک به 70 سال از زمان نوشته شدن، همچنان مخاطبان فراوانی دارند و جالب آنکه وقوع برخی وقایع سیاسی در جهان در مقاطع مختلف، منجر به پرفروش شدن آن‌ها در برخی کشورها می‌شود؛ آنچنانکه اخبار حاکی از آن است رمان «1984» به دلیل روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و مشابهت اظهارات اطرافیان رئیس‌جمهوری جدید این کشور، پرفروش شده است. تا جایی که مدیر تبلیغات انتشارات پنگوئن آمریکا از دستور تجدید چاپ ۷۵ هزار نسخه جدید از این کتاب خبر داده است.
از جوک‌های صلح‌آمیز تا طنز‌ِ سیاسی
حسین یعقوبی، نویسنده و مترجم ادبیات طنز در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، درباره رویکرد آثار ادبی مشهور طنز در جهان توضیح داد: «دو رویکرد عمده از سوی طنزنویسان جهان دنبال شده است: یکی رویکرد اجتماعی و دیگری رویکرد فلسفی. در رویکرد اجتماعی طنزنویس سعی می‌کند در مورد مسائل و ناهنجاری‌های جامعه، چه در بُعد فردی چه در بُعد جمعی بنویسد که در این میان طنزنویسان بسته به دیدگاه و جهان‌بینی‌شان به نقد سیستم یا فرد می‌پردازند.»
وی درباره تقابل طنز و سیاست گفت: «در حکومت‌های استبدادی، شاید شوخ‌طبعی و نفی خشونت و عبوسی اجتماعی تا حدی پیش برود که در تحولات و برآمدهای معطوف به گشایش‌‌ها هم مایه‌هایی از طنز و هجو به کار بیاید و مانع بروز خشونت و برخوردهای سخت شود. کم نیستند محققانی در آلمان که خصلت صلح‌آمیزِ اعتراضات و تظاهرات در کشورهای اروپای شرقی و به خصوص در آلمان شرقی را از جمله با رواج پدیده شوخ‌طبعی و جوک‌گویی در این نظام‌ها مرتبط می‌دانند. آن‌ها به شعارهای طنز‌آمیزی اشاره می‌کنند که با الهام‌گیری از محتویات همین جوک‌ها در جریان تظاهرات‌های وسیع منتهی به فروپاشی دیوار برلین بر روی پارچه‌نوشته‌ها نقش بست یا به سخنرانی‌های عمومی مخالفان راه یافت.»
قدرت قلم جورج اورول در 1984
این نویسنده، محوریت قرار گرفتن درد مشترک جوامع جهانی در برخی آثار مانند آثار جورج اورول را دلیل استقبال جهانی از آن‌ها خواند و اظهار داشت: «ما بحثی تحت عنوان محلی‌های طنز و یا جهانی‌های طنز داریم. محلی‌های طنز آثاری هستند که به شدت وابسته به زبان و مسائل قومی‌اند و جهانی‌های طنز آثاری که به مضامین آشنا و مشترک جهانی می پردازند.»
وی اختصاصا درباره دو رمان مطرح جوروج اورول گفت: «این‌که چرا طنز سیاسی اورول بر خلاف اکثر قریب به اتفاق طنزهای سیاسی، ماندگار و همیشه خواندنی است، دلایل مختلفی دارد که قدرت نویسندگی اورول و ساختار منسجم این دو اثر، به‌عنوان نوشته‌هایی ادبی و نه صرفا مطالبی انتقادی از جمله مهم ترین این دلایل هستند.»
یعقوبی خاطر نشان کرد: « البته کتاب‌های دیگری هم هستند که رویکرد طنز سیاسی دارند و به لحاظ ساختار و قدرت نویسندگی در سطح آثار اورول هستند، اما این آثار در ایران توفیق چندانی نداشته‌اند؛ آثاری مثل «جزیره پنگوئن‌ها» نوشته آناتول فرانس، «دنیای قشنگ نو» اثر آلدوس هاکسلی و یا «سرزمین گربه» نوشته شیائو لین.»
در حوزه طنز دچار فقریم
نویسنده آثاری همچون «امشب نه شهرزاد» و «اژدهای دگراندیش» درباره وضعیت طنز در آثار ادبی ایران گفت: «به طور کلی در حوزه داستان کوتاه و بلند، در طنز به شدت دچار فقر اثر تولیدی هستیم. منظورم اثر تولیدی خوب است که ماندگار شود. در بیست سال اخیر عمده آثار طنز مکتوب گرایش‌های سیاسی روز و تاریخ مصرف‌دار داشته و با وجود این که شاهد ظهور و حضور تعداد زیادی طنزنویس مطبوعاتی بوده‌ایم اما متاسفانه حتی یک اثر ماندگار در همان حوزه طنز سیاسی نیز در دو دهه اخیر مشاهده نشده است.»
وی در پاسخ به این سوال که این فقر را به دلیل نبود استعداد می‌دانید یا عدم مطالبه بازار، توضیح داد: «علت این مسئله را می‌توان از یک سو علاقه نویسندگان به کسب شهرت سریع و از سوی دیگر فقدان علاقه در مخاطبان دانست. یک طنزنویس مطبوعاتی با نوشتن یک ستون طنز در یکی از روزنامه‌های معروف، ظرف یکی دو ماه می‌تواند به شهرت برسد. این را مقایسه کنید با نویسنده‌ای که در حوزه کتاب و داستان فعالیت می‌کند.»
سیاست از طنز چه می‌خواهد؟
یعقوبی همچنین درباره نقش رویکردهای حاکمانه و رویه ممیزی در حیطه انتشار آثار طنز گفت: «دیدگاه سیستم به طنز، همان دیدگاهی است که نسبت به فرهنگ و هنر دارد: طنز یا باید جنبه پروپاگاندا داشته باشد یا مردم را سرگرم کند. »
وی درباره اتهام به سیاه‌نمایی و رویکردی که از این منظر، مانعِ انتشار آثار طنز است، ادامه داد: «سیاه نمایی صرفا بازی با کلمات است. در جامعه ما ظرفیت انتقاد وجود ندارد. این ویژگی از فرد به جامعه و از جامعه به سیستم منتقل می شود یا بالعکس. البته همانطور که گفتم مهم‌ترین دلیل ضعف طنز در آثار داخلی را نبود مخاطب می‌دانم چراکه همان اندک مخاطب کتاب نیز اکثرا به خواندن آثار ترجمه گرایش دارند.»
در آستانه انتشار
مترجم «خرمگس و زن‌ستیز» و «هرج و مرج محض» درباره وضعیت آخرین کتاب‌های خود توضیح داد: «آخرین کتاب من «وقتی که شهر خفته است» هفته پیش منتشر شد. در حال حاضر کتاب «لبخند با مغز اضافه» را در نوبت چاپ دارم. انتشارات سوره مهر قرار بود سال گذشته این کتاب را منتشر کند اما به تعویق افتاد و حالا ظاهرا با تغییرمدیریت قرار است به زودی منتشر شود.»
وی افزود: «رمان طنز «تهران دنیا تمام وقت» نیز کتاب دیگری است که قرار شده نشر چشمه آن را برای نمایشگاه کتاب منتشر کند. این رمان در حقیقت نظیره‌نویسی بر آثار جاسوسی و پلیسی با اشاراتی به موضوعات روز و مضمون مرکز گسترش روزافزون توهم در جامعه است.»
یعقوبی درباره این رمان اضافه کرد: «رمان «تهران دنیا تمام‌وقت» در ادامه دو رمان قبلی من نوشته شده است: مضمون مرکزی «امشب نه شهرزاد» خاطرات بود و رمان «تخت بخواب» با مضمون تخیلات سروکار داشت. این یکی هم به توهمات ذهنی مختلف آدم‌ها می پردازد؛ توهماتی که می تواند اتفاقات ساده را طوری به هم مرتبط کند که تبدیل به توطئه‌ای برای نابودی دنیا بشوند.»
این نویسنده و مترجم همچنین درباره کتاب «چگونه بر جهان حکومت کنیم: راهنمای دیکتاتورهای بلند پرواز» نیز توضیح داد: «این کتاب، ترجمه اثری از دانیل پاسکوری است که از طرف انتشارات مروارید به وزارت فرهنگ و ارشاد فرستاده شده و منتظر اخذ مجوز است. «چگونه بر جهان حکومت کنیم...» یک نسخه مدرن و امروزی از «شهریار» ماکیاولی است و درباره راهکارهای مناسب و موثر تشنگان قدرت و دیکتاتورهای بالقوه برای کسب قدرت و فریفتن عوام نوشته شده است.»
انتهای پیام/
