در گفت‌وگو با آنا تشریح شد
10 شاخصه و ویژگی در معرفی اقتصاد دانش‌بنیان/ وظایف اداره کل اقتصاد دانش‌بنیان هر دانشگاه چیست؟
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن علاوه بر تعریف اقتصاد دانش‌بنیان، شاخصه‌ها و ویژگی‌های آن را تشریح کرد و به بیان مهمترین وظایف اداره کل اقتصاد دانش‌بنیان در واحدهای دانشگاهی پرداخت.
دکتر سیدفرزاد هاشمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا در تعریف اقتصاد دانش‌بنیان و اینکه با چه شاخصه‌هایی معرفی می‌شود، اظهار کرد: «اقتصاد و دانش هر کدام برای خودش تعریفی دارد؛ به طور خلاصه اگر اقتصاد علم بهینه‌یابی منابع و دانش مجموعه‌ای از داشته‌های علمی باشد، باید حد فاصلی مشترک یافت شود که این دو تعریف را به هم پیوند دهد، بنابراین دانشی که بتواند تجاری و منبع تامین سود قرار گیرد، می‌تواند اشتراک این دو مفهوم به معنی اقتصاد دانش‌بنیان باشد.»
وی ویژگی‌های اقتصاد دانش‌بنیان را اینگونه بیان و تشریح کرد: «زنجیره‌ای متوالی از دانش که نوآوری را به گونه‌ای رقم بزند که به رفاه مردم منجر شود، می‌تواند کاربرد صحیح از نظام دانش و محل اصلی آن یعنی دانشگاه در راستای ایجاد و تولید محصولات نوآورانه باشد و ویژگی محصولات نوآورانه با سایر محصولات و کالاها در فرایند تولید آن و نیز تمایز آن با موارد مشابه خود است. به طور مثال سال‌هاست جلیقه ضدگلوله تولید می‌شود اما با وزنی سنگین و موادی سخت، همین جلیقه امروزه با تکنولوژی نانو از الیافی نرم و سبک تهیه می‌شود و حتی می‌تواند مثل یک پیراهن معمولی باشد که قطعا هم تقاضای بیشتری برای پلیس یک کشور دارد و هم حمل و پوشیدن آن سهل‌تر است.»
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان واحد رودهن با بیان اینکه از این گونه موارد زیاد است، اما شاخص‌های کلان آن می‌تواند در قالب صادرات high tech خود را نشان دهد، ادامه داد: «برخی کشورهای دنیا تقریبا یک دهه است صادراتی با عنوان صادرات high tech دارند، یعنی صادراتی که مواد خام و اولیه نیست و کالاهایی است که صدور آن به دلیل نوآوری‌های تکنولوژیک است. در کشور ویتنام در سال 2015 سی درصد صادرات، صادرات تکنولوژی‌بر است در صورتی که این نسبت در ایران حدود صفر است.»
هاشمی با توجه به دومین ویژگی اقتصادهای دانش‌بنیان گفت: «دومین ویژگی سهم تولید کالاهای غیراولیه مثل نفت و یا مواد خام از کل تولید ناخالص داخلی است، این نسبت در کشورهای پیشرفته حداکثر به 10 درصد می‌رسد در حالی که در کشور ما این نسبت حدود 80درصد است.»
این مسئول ادامه داد: «سومین ویژگی این نوع از اقتصاد بهره وری بالای عوامل تولید است؛ نیروی کار پربازده رکن اصلی تولیدهایی است که با ابهت خود را در تابع تولید نشان می‌دهد. تحقیقات مختلف موکد آن است که عوامل تولید در کشورهای پیشرفته بهره وری بالاتری نسبت به کشورهای کمتر توسعه یافته دارد، متوسط بهره وری در کشورهای جهان اول حدود 5 ساعت کاری است که در کشورهای جهان سوم به زحمت این عدد به 2 ساعت می‌رسد.»
وی چهارمین ویژگی اقتصاد دانش‌بنیان را مقاومت در برابر نوسانات اقتصادی در جهان دانست و افزود: «به طور مثال اگر رکورد جهانی حاکم شود، چنین اقتصادی کمتر این تاثیر را می پذیرد چراکه تولیدات نوآورانه همواره بازار خودش را دارد. این مثال در مورد کشورهای شرق آسیا کاملا مصداق دارد. ویژگی پنجم، استقلال سیاسی است؛ چون اقتصاد غیرتاثیرپذیر، روش سیاسی خود را دارد. درگیر زد و بندهای سیاسی مطرح دینی و جذب قطب خاصی نمی‌شود مثل کشور ژاپن.
این مسئول با بیان اینکه ششمین ویژگی این اقتصاد، مدیریت پویا و بموقع است، اظهار کرد: «منظور از این مدل مدیریت آن است که جلوتر از اتفاقات اقتصادی حرکت، مدل‌سازی و الگوی مصرف را خود تعیین کنیم به طوری که تولیدات آتی جایگاه خود را در آینده بیابند. برخی به این مدیریت زمان آینده یا آینده‌پژوهی می‌گویند.»
هاشمی هفتمین شاخص را تعداد اختراعات ثبت شده دانست و با بیان اینکه ایالات متحده آمریکا در صدر این جدول است به آنــا گفت: «هشتمین شاخص عدم نوسان متغیرهای کلان در اقتصاد مثل نرخ ارز، بهره، رشد اقتصادی، تورم و نرخ بیکاری است. معمولا کشورهای پیشتاز واریانس بالایی در سال های متوالی در این شاخص‌ها ندارند. در حالی که در کشورهای کمتر توسعه یافته در این متغیرها نوسان بیشتری دارند و تصمیم گیری در حوزه سرمایه گذاری و تجارت را با مخاطره همراه می‌کند.»
وی افزود: «نهمین شاخص شاخص کیفیت زندگی است که مشخصاً مبین میزان رفاه مردم است این شاخص در سال 2015برای ایران75 از 180کشور بوده است . یعنی میزان رفاه مردم ایران از ترکیه با رتبه 69 و لبنان با رتبه 65 کمتر بوده و البته از تعدادی از کشورها هم بالاتر است. دهمین شاخص نرخ فراینده تولید و مصرف در راستای کالاهای رایانه ای و به طور مشخص اتوماسیون اداری و جستجوهای ضروری است، البته این شاخص ملاحظاتی دارد و باید با دقت به کار گرفته شود.»
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان واحد رودهن با بیان اینکه شاخص‌های دیگری هم وجود دارد ولی در رتبه‌ها اهمیت کمتر هستند، گفت: «مثلا شاخص فرار مغزها که امروزه در کشورهای کمتر توسعه یافته به عنوان یک معضل مطرح است، دقیقا از این مسئله کشورهای صنعتی حداکثر بهره مندی را اخذ کرده اند به طوری که در کشورهای شمال قاره آمریکا نرخ مهاجرت افراد تحصیل کرده بسیار بیشتر از کشورهای دیگر است که به اذعان سیاستمداران کانادایی و آمریکایی بخش عمده ای از توسعه این کشورها مرهون عملکرد مناسب همین مهاجران در حوزه‌های آموزشی پژوهشی و سیستم مدیرت بهره‌وری است.»
اداره امور اقتصاد دانش‌بنیان هر دانشگاه در تلاش برای شناسایی شرکت های نوآور و شرکت هایی است که برای دانشگاه مثمر و سودآور باشند. یعنی دانشگاه می تواند با این شرکت ها بر سر سهم سود تفاهم کند و مجوز فعالیت آنها را صادر کند
هاشمی در پاسخ به سوال آنــا که چرا اکنون دانشگاه‌ها متولی این امر هستند؟ گفت: « این انتخاب هوشمندانه است که دانشگاه متولی این مسئله یعنی اقتصاد دانش‌بنیان باشد چراکه دانشگاه منبع تولیدات علمی است بنابراین خواستگاه نوآوری‌ها باید دانشگاه باشد. به همین منظور از سال گذشته این حرکت علمی در دانشگاه آزاد اسلامی تسریع شد و دانشگاه ها در چارت تشکیلاتی خود موظف شدند که این حوزه را راه‌اندازی کنند. البته بسته به اندازه دانشگاه چارت سازمانی آن هم متفاوت است؛ در همین راستا سال گذشته در دانشگاه آزاد اسلامی رودهن این اداره کل شکل گرفت و از خرداد امسال عملا فعال شد.»
وی مهمترین وظایف اداره کل اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه را به سه بخش کلی تقسیم و تشریح کرد: «اداره برنامه و بودجه که متولی تولید و پایش برنامه های کلان و نیز تفضیلی دانشگاه است. هر چقدر برنامه ها قوی تر و مبتنی بر واقعیت باشد، نتایج بهتر و واقعی‌تر است؛ تجربه نشان می‌دهد برنامه ای که بدون توجه به واقعیت ها و بصورت آرمانی نوشته می شود، باعث سرخوردگی کارکنان و متولیان امر می شود، چراکه واقعیت برنامه از اهداف فاصله معنی دار و شکاف غیرقابل توجیهی دارد. بر عکس برنامه دقیق و واقعی جایگاه درست را معرفی و میزان تلاش آینده را مشخص می‌کند.»
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان واحد رودهن در این راستا ادامه داد: «اداره امور اقتصاد دانش‌بنیان بخش دیگر است؛ این اداره در تلاش برای شناسایی شرکت های نوآور و شرکت هایی است که برای دانشگاه مثمر و سودآور باشند. یعنی دانشگاه می تواند با این شرکت ها بر سر سهم سود تفاهم کند و مجوز فعالیت آنها را صادر کند و طبیعی است که شرکت هایی که مدعی ابداعات و سود ویژه هستند باید مجوز Bisiness plan(طرح کسب و کار ) مناسبی را برای ارائه داشته باشند.»
هاشمی در مورد بخش سوم اظهار کرد: «مهمترین هدف اداره توانمندسازی و آموزش های تخصصی و کاربردی، افزایش بهره وری کارکنان است که افزون بر تشکیل کلاس های ضمن خدمت در جستجوی منابع در آمدی خارج از دانشگاه با وزارتخانه ها، نهادها و سازمان های خارج از دانشگاه می تواند تفاهم‌نامه هایی را منعقد کند که استادان دانشگاه برای آموزش آن سازمان مورد استفاده قرار گیرد و علاوه بر ارتقای فرهنگ بهره وری کل کشور منشأ سود برای دانشگاه هم هست.
هاشمی اقدامات این اداره کل را از بدو تاسیس تاکنون اینگونه اعلام کرد که از ابتدای آغاز به کار این مجموعه یعنی حدود 5 ماه در هر بخش سعی شده اقداماتی در راستای افزایش بهره وری انجام شود. در بخش مربوط به آموزش های انسانی و توانمند سازی رویکردمان قبلا کاملا داخلی و البته برای اساتید و کارکنان مفید بود اما کافی نبود چراکه منجر به درآمدزایی برای دانشگاه نمی‌شد؛ در همین راستا اکنون مذاکراتی با رئیسان سازمان ها و ادارات و شهرداری در شهرستان های رودهن و دماوند داشته ایم که آموزش های توانمندسازی و منابع انسانی آن ادارات در اختیار دانشگاه قرار گیرد که پاسخ های خوبی از این مجموعه ها داشته ایم و در حال اجرایی کردن آن هستیم.
وی ادامه داد: «سعی کرده ایم برای استادان و کارکنان کارگاه هایی با موضو عاتی جدید و به روز انتخاب شود که تکراری نباشد و سبب دانش افزایی مجموعه در راستای بهره وری سازمانی شود، مثل مقاله نویسی به شیوه نوین، چگونگی نوشتن یک طرح کسب و کار، اقتصاد دانش‌بنیان در دانشگاه، اقتصاد مقاومتی، ارزیابی مقالات و سمینارهای بی اعتبار و مدیریت استراتژیک که عمدتا موضوعات روز است. در همین راستا سعی شد بازخورد کارگاه ها پایش شود فرم های نظرسنجی که درجه کیفیت کارگاه را مشخص می کرد، طراحی و بازخوردها را دائما رصد می کنیم تا در آینده بتوانیم خدمات آموزشی کارگاهی بهتری ارائه کنیم.»
سعی کرده ایم برای استادان و کارکنان کارگاه هایی با موضو عاتی جدید و به روز انتخاب شود که تکراری نباشد و سبب دانش افزایی مجموعه در راستای بهره وری سازمانی شود
هاشمی با بیان اینکه در بخش مربوط به برنامه و بودجه اتفاقاتی خوبی رقم خورد، افزود: «این حوزه از سال ها پیش باید در دانشگاه آزاد اسلامی راه اندازی می شد چراکه اگر این اتفاق می‌افتاد امروز و دانشگاه در مواجهه با مشکلات بودجه آمادگی بیشتری داشت. اینکه نرخ رشد جمعیت از سال ها پیش رو به کاهش گذاشته است ولی برنامه ریزی برای آن نشده و بناها و زیرساخت های امروز دانشگاه آزاد اسلامی مربوط به دوره رونق و افزایش دائم تقاضا برای ورود به دانشگاه است در حالی تعداد کارمندان و حتی استادان برای جمعیت بالای دانشجویی پیش بینی شده و اکنون با کاهش دانشجویان متقاضی که ریشه در کاهش نرخ رشد جمعیت در سال های قبل دارد، تعادل بین نسبت تعداد کارمندان، استادان و دانشجویان به هم ریخته و بودجه دانشگاه را نامتعادل کرده است. البته دانشگاه ها میزان دارایی زیادی دارند که آن هم باید با برنامه متوازن شود.»
وی خاطرنشان کرد: « همه این مشکلات مربوط به عدم برنامه ریزی بلندمدت در حداقل 10 سال گذشته است؛ در برخی موارد دانشگاه های نزدیک، خود رقیب همدیگر برای جذب دانشجو آن هم در یک رشته شده اند. امسال اتفاق خوبی رقم خورد و دانشگاه ها برنامه 5 ساله خود را موظف شدند به معاونت برنامه ریزی اقتصاد دانش‌بنیان در سازمان مرکزی ارائه کنند. در همین راستا تلاش های دکتر شجاع «رئیس واحد رودهن» قابل تامل است چراکه وی با سابقه خوبی که در نظام دانشگاه آزاد اسلامی داشته به دقت برنامه را دنبال می‌کرد و به ریز وارد جزئیات هم می شد و با راهنمایی های ایشان برنامه واقع بینانه تری ارائه شد.»
وی یادآور شد: «برنامه استراتژیک یک برنامه 5 ساله است که اهداف دانشگاه را با جزئیات در افق برنامه که معمولا پنج سال است مشخص می کند و دانشگاه و عوامل آن یعنی استادان و کارمندانش موظف می شوند که در راستای برنامه حرکت کنند. از این رو بودجه دانشگاه نیز قابل بحث است، بودجه واقعی معمولا با بودجه پیش بینی شده یکساله نباید در تعارض باشد. هدف اصلی این است که واریانس آن کم شود که توسط اداره برنامه و بودجه کارشناسی و در نهایت ارائه می‌شود.»
طرح (دانش‌بنیان) گلخانه واحد رودهن با تولید گل‌های شاخه بریده بویژه رز در زمینی به وسعت نیم هکتار از سازمان نظام مهندسی ایران مجوز نهایی گرفته و در حال مطالعات برای شروع کار و تولید گل های زینتی گلخانه ای هستیم و به زودی به بهره برداری می‌رسد
هاشمی افزود: «عملکرد هر مجموعه معاونت نیز در همین راستا تبین می شود به طوری که اگر مجموعه معاونت ها برنامه منسجمی داشته باشند به صورت خودکار می توانند خودپایشی داشته باشند و عملکرد هر معاونت توسط همان معاونت قابل سنجش است و گزارش عملکرد توسط هر معاونت و هر شش ماهه به معاونت برنامه ریزی و امور اقتصاد دانش بنیان سازمان مرکزی دانشگاه گزارش می‌شود. بدیهی است که هر چقدر اهداف برنامه منطبق بر عملکرد باشد، مطلوب‌تر نیز خواهد بود.»
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان واحد رودهن خاطرنشان کرد: «اداره مهمی که دقیقاً معطوف به اقتصاد دانش‌بنیان است و به همین نام هم هست، مسئولیت ارزیابی برنامه های کسب و کار و سرمایه گذاری با شرکت هایی را دارد که با دانشگاه می خواهند محصول مشترک تولید کنند. این بخش بهترین قسمت است که می تواند برای دانشگاه منشأ درآمد باشد و منتج از یک نوآوری و ایده است، ایده ای که جدید و مورد تقاضا و نیاز جامعه باشد و اکنون در این قسمت فعالیت های خوبی انجام و یا در حال انجام است.»
وی با توجه به طرح‌های دانش‌بنیان اداره متبوع خود به آنــا گفت: «طرح کسب و کار(CHP) نیروگاه برق و حرارت همزمان مراحل پایانی خود را می گذراند و مورد قبول و شورای سرمایه گذاری و اقتصاد دانش‌بنیان سازمان مرکزی قرار گرفته و منتظر پاسخ نهایی و مجوز تاسیس آن هستیم. طرح گلخانه با تولید گل‌های شاخه بریده بویژه رز در زمینی به وسعت نیم هکتار از سازمان نظام مهندسی ایران مجوز نهایی گرفته و در حال مطالعات برای شروع کار و تولید گل های زینتی گلخانه ای هستیم و به زودی به بهره برداری می‌رسد.»
هاشمی یادآور شد: «طرح‌های دیگری نیز وجود دارد که آماده برای سرمایه گذاری هستند و برای چهار طرح با BP مشخص شورای استان و سازمان مرکزی مکاتبه کرده ایم تا مجوز سرمایه گذاری را به دانشگاه بدهند. مرکز رشد دانشگاه آزاد رودهن نیز اکنون با 12 شرکت همکاری فعال دارد که به نظر می رسد 50 درصد این شرکت ها در مرحله پسارشد باشد و به زودی وارد بحث سرمایه گذاری و مشارکت با دانشگاه خواهند شد.»
مدیرکل برنامه ریزی و امور اقتصادی دانش‌بنیان واحد رودهن ابراز امیدواری کرد این مجموعه که با حداقل نیروهای مورد نیاز با توجه به وظایف سنگین این حوزه دارد، بتواند الگوی خوبی برای کوچک سازی سازمان و بهره‌وری نیروهایش در راستای اهداف کلان دانشگاه آزاد اسلامی باشد.
انتهای پیام/
