از مدرسه تا دانشگاه؛ راهکارهای نو برای اصلاح سیستم آموزشی ایران
به گزارش خبرنگار آنا، سیستم آموزشی کشور با وجود سال‌ها تلاش و اصلاحات، همچنان با شکاف‌های عمیقی بین مراحل مختلف تحصیلی روبهرو است. دانش‌آموزان بعد از سال‌ها تحصیل در مدرسه، اغلب بدون آمادگی لازم وارد دانشگاه می‌شوند و معلمان نیز گاه دور از دستاورد‌های روز علمی و آموزشی فعالیت می‌کنند. در این میان، سؤال اصلی این است، چگونه می‌توان این فاصله را پُر کرد و یک زنجیره آموزشی منسجم و پویا ایجاد کرد؟
با توجه به اینکه مقدمات برگزاری نهمین نشست نمایندگان شورای عالی آموزش و پرورش به منظور تقویت تعامل حوزه سیاستگذاری و اجرا در تحقق سیاست‌های ملی تعلیم و تربیت در سال ۱۴۰۴ در حال انجام است با سیده رقیه فرجودی معاون آموزش ابتدایی استان گیلان و نماینده این شورا در آن استان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که با هم می‌خوانیم.
آنا: الگوی پیشنهادی شما برای ایجاد ارتباط و تعامل موثر با شورای عالی آموزش و پرورش بیان بفرمایید؟
فرجودی: برای ایجاد ارتباط و تعامل مؤثر با شورای عالی آموزش و پرورش، پیشنهاد می‌شود که یک پلتفرم تعامل آنلاین راه اندازی شود که در آن معلمان، مدیران و کارشناسان بتوانند نظرات و پیشنهادات خود را به شورای عالی منتقل کنند. برگزاری جلسات دوره‌ای و کارگاه‌های آموزشی مشترک نیز می‌تواند به ارتقای تعاملات کمک کند. همچنین، استفاده از نظرسنجی‌های منظم برای جمع آوری بازخورد‌های جامعه آموزشی به شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم آموزشی کمک خواهد کرد.
آنا: راهکارهای خود را برای نظارت بهتر و موثرتر بر اجرای مصوبات شورای عالی بیان کنید؟
فرجودی: برای نظارت بهتر براجرای مصوبات شورای عالی، می‌توان سیستم‌های کنترل کیفیت را با استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی توسعه داد. ایجاد کمیته‌های نظارت محلی که شامل معلمان و کارشناسان حوزه آموزش باشد، می‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین، تدوین گزارش‌های دوره‌ای از نتایج اجرای مصوبات و ارائه آن به شورای عالی می‌تواند شفافیت و پاسخگویی را افزایش دهد.
آنا: چه راهکاری برای اصلاح فرآیند بین مدرسه و دانشگاه پیشنهاد می‌کنید؟
فرجودی: برای اصلاح فرآیند بین مدرسه و دانشگاه، می‌توان برگزاری دوره‌های مشاوره‌ای و کارگاهی توسط دانشگاه‌ها برای دانش آموزان را پیشنهاد داد تا آنها با نیاز‌های علمی و مهارتی آینده خود آشنا شوند. همچنین، حذف تدریس محض و تغییر کیفیت آزمون‌های ورودی به دانشگاه، به گونه‌ای که بر روی توانمندی‌های واقعی دانش آموزان تأکید کند، می‌تواند به کاهش فشار‌های کنکور و کمک به ارتقاء کیفیت آموزشی کمک کند.
آنا: برای افزایش سطح علمی، آموزشی و پژوهشی معلمان چه کار باید کرد؟
فرجودی: برای افزایش سطح علمی، آموزشی و پژوهشی معلمان، برگزاری دوره‌های آموزش مداوم و فرصت‌های علمی به عنوان معیار اصلی انتخاب معلمان می‌تواند مؤثر باشد. تدوین و تصویب آئین نامه فرصت‌های مطالعاتی برای معلمان امکان تبادل تجربیات و یادگیری از دیگر پژوهشگران را فراهم می‌کند و انگیزه آنان را برای به روز رسانی مهارت‌ها و دانششان افزایش می‌دهد.
آنا: وضعیت کلی استان از لحاظ نیروی انسانی، آموزشی، تربیتی، سند تحول بنیادین، دوره‌های آموزشی و ... بیان فرمایید؟
فرجودی: وضعیت کلی استان از لحاظ نیروی انسانی آموزشی معمولاً به میزان بالای نیروی انسانی در مقاطع مختلف بستگی دارد و متأسفانه ممکن است با کمبود معلم در برخی مناطق مواجه باشیم. همچنین، برنامه‌های دوره‌ای برای ارتقاء کیفی درآمدن معلمان براساس سند تحول بنیادین نیاز به توجه ویژه دارند. دوره‌های آموزشی معلمان باید به روز و متناسب با نیاز‌های آموزشی و تربیتی جامعه طراحی شوند تا بتوانند در بهبود کیفیت نظام آموزشی اثرگذار باشند.
آنا: مهمترین راهکار شما برای تقویت و ارتقای مدارس دولتی بیان فرمایید؟
فرجودی: مهمترین راهکار برای تقویت و ارتقای مدارس دولتی، افزایش سرمایه گذاری در این مدارس و بهبود زیرساخت‌ها و تجهیزات آموزشی است. ایجاد برنامه‌های آموزشی متنوع و فعال برای دانش آموزان که شامل فعالیت‌های فوق برنامه باشد، می‌تواند جذابیت مدارس دولتی را افزایش دهد. علاوه بر این، همکاری با نهاد‌های محلی و جامعه برای جذب حمایت مالی و علمی از آنها نیز تأثیر مثبتی خواهد داشت.
آنا: برای اینکه مدرسه به کانون تربیتی محله تبدیل شود چه کار‌هایی باید انجام شود؟
فرجودی: برای تبدیل مدرسه به کانون تربیتی محله، می‌توان رویداد‌های فرهنگی، هنری و ورزشی را با مشارکت خانواده‌ها و جامعه محلی برگزار کرد. ایجاد انجمن‌های والدین و مربیان که هدف اصلی آنها برقراری ارتباط مؤثر با دانش آموزان و ایجاد حس تعلق به مدرسه نیز ضروری است. در بعضی از استان ها، چنین طرح‌هایی آغاز شده و نتایج مثبتی را به همراه داشته است.
آنا: به نظر شما مهمترین مانع اجرای سند تحول بنیادین چیست؟
فرجودی: مهمترین مانع اجرای سند تحول بنیادین، عدم هم سویی میان برنامه‌های آموزشی و منابع انسانی موجود در نظام تعلیم و تربیت است. همچنین، نبود حمایت حقوقی و مالی از سوی نهاد‌های دولتی و عدم مشارکت جامعه برای بهبود شرایط و تأمین منابع از دیگر دلایل عدم ایجاد موانع در اجرای این سند است.
آنا: نقش و کارکرد گروه‌های آموزشی چیست؟ شما چه پیشنهادی برای پویایی و تحرک بیشتر گروه‌های آموزشی دارید؟
فرجودی: گروه‌های آموزشی به عنوان یک بستر برای تبادل تجربیات و نوآوری در تدریس و یادگیری عمل می‌کنند. برای افزایش پویایی این گروه‌ها، پیشنهاد می‌شود که جلسات منظم با محتوای آموزشی جذاب و مفید برگزار شود و الگو‌های موفق تدریس معرفی و مورد بحث قرار گیرد. همچنین، استفاده ازکارگاه‌ها و بازدید‌های علمی برای انگیزه بخشی و تشویق به خلاقیت در آموزش می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد.
آنا: از آئین نامه اجرایی مدرسه به عنوان منشور مدیریت مدرسه نام می‌برند ... شما چه راهکاری برای اجرای کامل این آئین نامه دارید؟
فرجودی: برای اجرای کامل آئین نامه اجرایی مدرسه، باید ابتدا دوره‌های آموزشی برای مدیران و معلمان برگزار شود تا آشنایی کافی با مفاد آن به وجود آید. همچنین، نظارت مستمر بر نحوه اجرای آئین نامه و ارائه گزارش‌های شفاف به مسئولان بالاتر می‌تواند به اصلاح و بهبود فرآیند کمک کند. مهمترین منابع برای اجرای این آئین نامه، کمبود منابع مالی و عدم تمایل برخی از مدیران به تغییر روش‌های نادرست است.
آنا: شما چند سال در مدرسه تدریس کرده‌اید؟ از نظر شما مهمترین موانع ارتباطی میان معلمان و دانش آموزان و اولیاء آنان چیست؟
فرجودی: در این زمینه، اگر فرض کنیم چند سال در سیستم آموزشی فعالیت کرده‌اید، می‌توانید بگویید که مهمترین موانع ارتباطی، عدم شناخت کافی از نیاز‌ها و توانایی‌های دانش آموزان و همچنین عدم آگاهی والدین از روند‌های آموزشی و تربیتی است. برقراری ارتقاط موثر و سیستماتیک میان معلمان و اولیاء می‌تواند در رفع این موانع موثر باشد.
آنا: کاربردی‌ترین مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش کدام است؟
فرجودی: کاربردی‌ترین مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، آن دسته از مصوباتی هستند که به بهبود کیفیت آموزش و پرورش و شفاف سازی قوانین و مقررات مربوط به نظام آموزش می‌پردازند. مهمترین موانع اجرای این مصوبات در استان شما می‌تواند شامل کمبود منابع مالی، عدم همکاری مطلوب میان نهاد‌ها و کمبود نیروی متخصص باشد.
آنا: علت کاهش انگیزه معلمان را در چه می‌دانید؟ برای افزایش انگیزه آنان چه پیشنهادی دارید؟
فرجودی: کاهش انگیزه معلمان غالباً ناشی از عدم توجه به نیاز‌های آنان، عدم حمایت مالی و عدم اعتبار شغلی مناسب است. برای افزایش انگیزه آنان، باید فرصت‌های آموزشی و پژوهشی بیشتری برای ارتقاء سطح علمی و حرفه‌ای آنها فراهم شود. همچنین، دریافت بازخورد مثبت و تشویق آنان به خاطر تلاش هایشان می‌تواند به عنوان یک محرک عمل کند.
آنا: اگر شما وزیر آموزش و پرورش بودید چه برنامه مهمی را در اولویت کاری خود قرار می‌دادید؟
فرجودی: اگر وزیر آموزش و پرورش بودم، اولویت کاری من ایجاد برنامه‌ای جامع برای ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش و توسعه مهارت‌های معلمان می‌بود. این برنامه شامل بازنگری در محتوای درسی، تدوین آموزش‌های نظری و عملی، و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب برای اجرای فناوری نوین در مدارس می‌باشد.
آنا: چه انتظاراتی از دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش دارید؟
فرجودی: انتظارات من از دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش شامل برقراری ارتباط موثر با معلمان و کارشناسان حوزه آموزش، ایجاد فضای گفت‌و‌گو برای تبادل دیدگاه‌ها و نظرات و ارائه گزارش‌های منظم درباره وضعیت اجرای مصوبات است. همچنین توجه به مسائل و چالش‌های محلی و طراحی برنامه‌ها و سیاست‌ها براساس نیاز‌های واقعی مدارس می‌تواند از دیگر انتظارات باشد.
آنا: لطفا آموزش و پرورش ایران با آموزش و پرورش کشور‌های پیشرفته را مقایسه کنید؟
نقاط قوت آموزش و پرورش ایران
دسترسی نسبتاً گسترده به آموزش
فرجودی: در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای افزایش دسترسی به آموزش در سراسر کشور انجام شده، به ویژه در مناطق محروم. معلمان و کادر آموزشی زیادی در ایران با وجود مشکلات، با تعهد و دلسوزی به کار خود ادامه می‌دهند. برنامه‌هایی برای تلفیق فرهنگ و ارزش‌های ایرانی-اسلامی در محتوای آموزشی وجود دارد. پیشرفت در برخی رشته‌های خاص: در بعضی از رشته‌های مهندسی و علوم پایه، فارغ‌التحصیلان ایرانی در سطح بین‌المللی بسیار قوی درخشیدند.
نقاط ضعف آموزش و پرورش ایران
کیفیت پایین آموزش
متاسفانه، کیفیت آموزش در بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها پایین است و دانش‌آموزان و دانشجویان مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار را کسب نمی‌کنند. روش‌های تدریس بیشتر مبتنی بر حافظه‌محوری و انتقال دانش به صورت یک‌طرفه است و کمتر به تفکر انتقادی، خلاقیت و حل مسئله توجه می‌شود. بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها با کمبود امکانات آموزشی، آزمایشگاهی و کارگاهی مواجه هستند. شکاف عمیقی بین کیفیت آموزش در مدارس دولتی و غیردولتی، مناطق برخوردار و محروم. سیستم کنکور باعث شده که دانش‌آموزان به جای یادگیری عمیق، به دنبال تست‌زنی و حفظ مطالب باشند و این موضوع لطمه زیادی به کیفیت آموزش می‌زند.
بودجه ناکافی
بودجه آموزش و پرورش در ایران نسبت به کشور‌های پیشرفته بسیار پایین است و این موضوع تاثیر منفی زیادی بر کیفیت آموزش دارد. محتوای آموزشی در بسیاری از رشته‌ها با نیاز‌های بازار کار همخوانی ندارد و این باعث بیکاری فارغ‌التحصیلان می‌شود.
ضعف در آموزش زبان فارسی به عنوان مهمترین ابزار معرفی یک کشور به سایر کشور‌ها
دانش‌آموزان و دانشجویان ما بدون توجه به تسلط کامل بر زبان مادری خود یعنی فارسی که مهمترین عامل معرفی فرهنگ و تمدن آنها به سایر کشورهاست، انگیزه‌ای ندارند در حالی که در یادگیری زبان‌های خارجی، به ویژه زبان انگلیسی، بیشتر اصرار می‌ورزند.
در کشور‌های پیشرفته، آموزش و پرورش به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در نظر گرفته می‌شود و بودجه قابل توجهی به آن اختصاص داده می‌شود. سیستم آموزشی در این کشور‌ها بیشتر بر پرورش تفکر انتقادی، خلاقیت، حل مسئله و مهارت‌های عملی تاکید دارد و دانش‌آموزان و دانشجویان را برای ورود به بازار کار آماده می‌کند. همچنین، در این کشور‌ها نابرابری آموزشی کمتر است و همه افراد به فرصت‌های برابر آموزشی دسترسی دارند.
آنا: برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش در ایران، چه کار‌هایی می‌توان انجام داد؟
فرجودی: افزایش بودجه آموزش و پرورش، بهبود کیفیت آموزش معلمان و کادر آموزشی، تغییر روش‌های تدریس و تاکید بر تفکر انتقادی و خلاقیت، توسعه امکانات و تجهیزات آموزشی، کاهش نابرابری آموزشی، اصلاح سیستم کنکور، تطبیق محتوای آموزشی با نیاز‌های بازار کار و تقویت آموزش زبان‌فارسی و یک زبان خارجی جهت تعامل با دنیا از جمله اقداماتی است که برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش باید در دستور کار قرار گیرد.
با توجه به تغییرات سریع دنیای آموزش و پژوهش، لزوم بازنگری در ساختار فعلی آموزشی کشور بیش از پیش احساس می‌شود. اصلاح فرآیند انتقال از مدرسه به دانشگاه و همراهی مداوم معلمان با دستاورد‌های علمی-آموزشی، تنها راه دستیابی به یک سیستم آموزشی قوی، منسجم و مؤثر است. در غیر این صورت، تمامی تلاش‌ها تنها به اصلاحات سطحی و موقتی ختم خواهد شد.
انتهای پیام/
