نگرانی جامعه دانشگاهی اروپا از نظامی‌سازی یک برنامه علمی
به گزارش خبرگزاری آنا، برنامه هورایزن اروپا (Horizon Europe)، بزرگترین برنامه تحقیق و نوآوری اتحادیه اروپا است که با هدف تقویت رهبری علمی و فناوری اروپا و حل چالش‌های بزرگ جهانی طراحی شده است. این برنامه از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ اجرا می‌شود و دارای بودجه‌ای بالغ بر ۹۵.۵ میلیارد یورو است.
هدف اصلی هورایزن اروپا، حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی و نوآورانه است که بتوانند به حل مشکلات مهم بشری مثل تغییرات اقلیمی، سلامت عمومی، انرژی پاک، امنیت غذایی و تحول دیجیتال کمک کنند. این برنامه به‌عنوان یک ابزار انسجام‌بخش، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان علمی اروپا و حتی خارج از آن را در قالب همکاری‌های بین‌المللی در کنار هم جمع می‌کند.
وضعیت حقوقی فعلی
طبق قانون حاکم بر هورایزن اروپا (Regulation (EU) 2021/695)، این برنامه تنها می‌تواند به حمایت از فعالیت‌های غیرنظامی بپردازد. بنابراین، اختصاص بودجه این برنامه به پروژه‌های نظامی بدون اصلاح قانونی، از نظر جامعه علمی اروپا غیرقابل قبول است.
نظامی‌سازی هورایزن: تصمیمی جنجالی
طبق اعلام کمیسر دفاع اروپا، آندروس کوبیلیوس، کمیسیون اروپا قصد دارد قانون حاکم بر برنامه هورایزن اروپا (Regulation (EU) 2021/695) را اصلاح کند تا بتواند از بودجه این برنامه برای حمایت از فناوری‌های «دومنظوره» — یعنی آن‌هایی که کاربردهای غیرنظامی و نظامی دارند — استفاده کند. این حرکت، با وجود اینکه تحت عنوان افزایش قابلیت رقابت و امنیت ارائه شده، با مخالفت‌های زیادی از سوی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی اروپا مواجه شده است.
واکنش لیگ دانشگاه‌های تحقیقاتی اروپا (LERU)
پروفسور کورت دِکِتلاَر، دبیرکل لیگ دانشگاه‌های تحقیقاتی اروپا (LERU)، در گفت‌وگو با University World News هشدار داد که این تصمیم می‌تواند منجر به تضعیف اهداف اصلی هورایزن اروپا شود. او تأکید کرد که برنامه هورایزن از نظر قانونی فقط برای فعالیت‌های غیرنظامی طراحی شده و هرگونه اختصاص بودجه به فعالیت‌های نظامی بدون اصلاح قانونی، غیرقانونی است.
دکِتلاَر همچنین اشاره کرد که این تصمیم در حالی گرفته می‌شود که اتحادیه اروپا صندوق جداگانه دفاعی دارد و اختصاص بودجه هورایزن به این حوزه، تنها نشانه‌ای از تمایل کمیسیون به دزدی از بودجه علمی است تا در راستای اولویت‌های سیاسی خود عمل کند.
واکنش دانشگاه‌های تحقیقاتی اروپا
پروفسور یان بالموُسکی، دبیرکل انجمن دانشگاه‌های تحقیقاتی اروپا، نیز اظهار کرد که تعیین مرز مشخص بین تحقیقات غیرنظامی و نظامی دشوار است، اما افزود که اعطای امتیازهای اضافی به پروژه‌های دومنظوره در چارچوب هورایزن، نقض اصل اولیه این برنامه محسوب می‌شود.
او تأکید کرد: هورایزن یک برنامه غیرنظامی است که در اولویت قرار دارد تا مشکلات مشترک اروپایی و جهانی ما را حل کند و این تمرکز باید حفظ شود.
نگرانی از ضربه به بودجه علم و تحقیق
انتقاد عمده دیگر متخصصان علمی این است که با این تغییر، بودجه هورایزن اروپا که حدود ۹۵ میلیارد یورو (حدود ۱۰۸ میلیارد دلار) برآورد شده، ممکن است از مسیر اهداف علمی و اجتماعی خود منحرف شود. این برنامه قرار بود از طریق شورای نوآوری اروپا (EIC) به حمایت از استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های کوچک و متوسط و توسعه فناوری‌های انقلابی کمک کند، اما اکنون نگرانی‌ها از سوءاستفاده از این منابع برای اهداف نظامی وجود دارد.
مخالفت پارلمان اروپا
در همین راستا، کمیته بودجه پارلمان اروپا نیز اخیراً پیشنهاد ادغام برنامه‌های تحقیقاتی آینده در صندوق رقابت‌پذیری اروپا را رد کرده و خواهان یک برنامه مستقل تحقیق و نوآوری پس از سال ۲۰۲۸ شده است. این موضوع نشان می‌دهد که اختلاف دیدگاه بین کمیسیون اروپا و نهادهای نظارتی و علمی ادامه دارد.
چالش‌های پیش روی علم مستقل
این تغییر سیاست علاوه بر اینکه می‌تواند منجر به کاهش منابع مالی اختصاص یافته به تحقیقات پایه و کاربردی غیرنظامی شود، می‌تواند اعتماد جامعه علمی نسبت به استقلال و شفافیت برنامه‌های تحقیقاتی اروپا را نیز به شدت تضعیف کند.
تمایل به حفظ یک برنامه مستقل
در نهایت، انجمن دانشگاه های تحقیقاتی اروپا و سایر گروه‌های دانشگاهی خواهان یک برنامه تحقیق و نوآوری مستقل با بودجه مصون هستند. آنها معتقدند: هر بار که یک اولویت سیاسی جدید ظاهر می‌شود، نباید از بودجه علم و تحقیق به عنوان یک منبع اضطراری استفاده کرد.»
این اتفاق می‌تواند الگویی نامطلوب برای آینده تحقیقات اروپا باشد، به‌ویژه اگر بودجه علمی به‌صورت مستمر در خدمت اهداف نظامی و سیاسی قرار گیرد.
بر این اساس تلاش کمیسیون اروپا برای نظامی‌سازی برنامه هورایزن اروپا واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی جامعه دانشگاهی و علمی اروپا به همراه داشته است. این گروه‌ها نگرانند که این تصمیم نه تنها اهداف اصلی برنامه را تضعیف می‌کند، بلکه استقلال علم و تحقیق اروپا را نیز به خطر می‌اندازد. بنابراین، حفظ یک برنامه تحقیقاتی مستقل با بودجه مصون، یکی از اولویت‌های اصلی جامعه علمی اروپا در سال‌های آینده خواهد بود.
انتهای پیام/
