جوشش نوآوری در کشاورزی؛ از تولید جلبک‌ دارویی تا ایجاد مرکز کشت‌بافت گیاهی

خبرگزاری آنا؛ دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج سال گذشته را در حالی پشت سرگذاشت که راه‌اندازی سرای نوآوری محصولات کشاورزی و فراورده‌های ارگانیک در فضایی بالغ بر ۴۰۰ متر مربع و اختصاص ۱۰ هکتار مزرعه تحقیقاتی به این سرا، ایجاد مجتمع جامع آزمایشگاهی و تحقیقاتی و راه‌اندازی مرکز کشت بافت گیاهی بخشی از دستاوردها و فعالیت‌های این دانشگاه بوده است.

ایجاد و راه‌اندازی سرای نوآوری کشاورزی ارگانیک و سرای نوآوری فناوری مواد، گلخانه تولید محصولات میکروگرین و نانوایی نان کامل از موارد دیگر است که دهه فجر ۱۴۰۳ با حضور دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.

خبر‌های خوب علوم پزشکی برای البرز ۱۴۰۴ با ۷۵ درصد افزایش رشته

امسال هم دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج در ادامه فعالیت‌های علمی خود برنامه‌های متعدد و مهمی ازجمله ساخت گلخانه هوشمند از نوع شیشه‌ای، ساخت مرکز پرورش و تولید جلبک‌های خوراکی و دارویی و ایجاد کارخانه نوآوری کشاورزی را دردستور کار و یا در حال اجرا دارد.

خبرنگار آنا در گفت‌وگویی تفصیلی با حسین کلانتری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج، بخشی از فعالیت‌ها و دستاوردهای این دانشگاه در حوزه‌های فناوری، نوآوری، فناوری‌های نوین و... در سال گذشته و برنامه‌های دانشگاه در سال ۱۴۰۴ را جویا شده است که از نگاه مخاطبان می‌گذرد.

آنا: سال گذشته در حوزه‌ فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی چه فعالیت‌هایی در دانشگاه آزاد البرز صورت گرفته و برنامه‌ها برای سال ۱۴۰۴ در این حوزه‌ها چیست؟

کلانتری: ساخت گلخانه هوشمند تولید بذر هیبرید از مواردی است که توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در حال انجام است، در این گلخانه همه موارد کنترل اقلیم، تغذیه گیاه، نور، دما، pH خاک، میزان CO۲، رطوبت بستر کشت و ّسورتینگ و... توسط هوش مصنوعی کنترل و تنظیم خواهد شد.

ویژگی‌ها و اجزای اصلی یک گلخانه هوشمند را سیستم‌های کنترل خودکار، اینترنت اشیا (IoT) برای اتصال حسگرها، سیستم‌های کنترل و سایر دستگاه‌ها به یک شبکه و امکان جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و کنترل از راه دور، نرم‌افزار مدیریت و کنترل برای نمایش داده‌ها، تنظیم پارامترها و کنترل سیستم از طریق رابط کاربری گرافیکی و سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر برای تأمین انرژی مورد نیاز گلخانه از منابع پاک مانند انرژی خورشیدی و بادی شامل می‌شود.

از دستاورد‌های دیگر دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز راه‌اندازی سرای نوآوری محصولات کشاورزی و فراورده‌های ارگانیک در فضایی بالغ بر ۴۰۰ مترمربع متشکل از ۱۶ شرکت تولیدی، فنی و دانش‌بینان است. علاوه بر این، ۱۰ هکتار مزرعه تحقیقاتی هم به منظور مطالعات و تولیدات حوزه کشاورزی، دام، طیور و زنبورعسل به عنوان پشتیبان این سرا اختصاص داده شده است. 

سرای دیگری که با توجه به مزیت‌های استان البرز به عنوان یکی از قطب‌های صنعت کشور تعریف شده، سرای نوآوری نانو است. این سرا مجهز به دستگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته شده و در حال تولید و اجرای پروژه‌های مختلفی است. از این بین می‌توان به تولید قطعات پیشرفته، نانو مواد آرایشی و بهداشتی، ساخت سازه‌های فلزی خاص، سازه‌های هوشمند، و استخراج مواد نادر از پسماند‌های مختلف از قبیل استحصال لیتیوم از باتری‌های موبایل (درآینده نزدیک) است.

از دیگر اقدامات می‌توان به برگزاری رویداد‌های ترویجی و مسئله محور، همکاری با شتاب‌دهنده‌ها و ایجاد خانه‌های خلاق در سطح کلیه واحد‌ها و مراکز استان البرز برای دانشجویان و پژوهشگران اشاره کرد که در سایه آن می‌توانند ایده‌های نوآورانه خود را به محصولات تجاری تبدیل کنند. یکی از شاخص‌ترین رویداد‌هایی که با توجه به سیاست‌های کلان کشور برگزار گردید اولین رویداد ملی عصر امید هوش مصنوعی بود که با حضور بیش از ۳۰۰ شرکت فناور، دانش بنیان و خلاق در حوزه هوش مصنوعی، علوم داده و علوم شناختی و رونمایی از محصولات پیشرو و شاخص کشور صورت گرفت. 

ایجاد مجتمع جامع آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان در مساحتی بالغ بر ۵۰۰۰ مترمربع شامل آزمایشگاه‌های همکار غذا و دارو، همکار نظام مهندسی کشاورزی، همکار سازمان محیط زیست، همکار نظام مهندسی ساختمان است که در قالب ۱۷ مجموعه آزمایشگاهی دانشگاه در شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی ریاست جمهوری ثبت شده و فعالیت می‌کننند. 

راه‌اندازی مرکز کشت‌بافت گیاهی با تمرکز بر میوه‌های گرمسیری در مساحتی بالغ بر ۶۰۰ متر مربع از پروژه‌های شاخص ملی در حوزه کشاورزی بوده که با پیشتازی دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز در حال فعالیت است.

دانشگاه آزاد توانسته است مجوز مرکز استانداردسازی را نیز از سازمان ملی استاندارد دریافت کند که از طریق آن آموزش، ترویچ و تدوین استاندارد‌های حوزه‌های صنعتی، فنی، آزمایشگاهی و نظایر آن صورت می‌گیرد.

در سایه‌ این فعالیت‌ها دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز توانسته است در مسیر تجاری‌سازی فناوری‌ها و ارتقای سطح علمی در مقیاس ملی جزء واحد‌های سرآمد کشور قرار گیرد. تولید بیش از ۵۰ محصول فناورانه، خلاق و دانش‌بینان، حضور ۹ شرکت دانش‌بنیان، اجرای برنامه‌های توسعه و حمایتی برای اعضای هیات علمی و دانشجویان فناور، و اتصال بین نتیجه پژوهش‌های مراکز تحقیقاتی با مراکز رشد و سرا‌های نوآوری از جمله دیگر دستاورد‌های این دانشگاه است.

ایجاد مرکز فناوری نان کامل و مرکز فناوری کشت میکروگرین از دیگر دستاورد‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز در حوزه فناوری‌های نوین است.

آنا:‌ به عنوان دانشگاه حل مسئله تاکنون چه مشکلی از مشکلات منطقه در این راستا توسط دانشگاه آزاد البرز شناسایی و حل شده و چه برنامه و طرح‌هایی برای حل مسائل موجود در دستور کار دارید؟

کلانتری: دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در راستای همکاری با صنعت در حوزه فناوری و نوآوری، ارتباطات نزدیکی با شرکت‌های صنعتی و مراکز تحقیقاتی برقرار کرده است. این همکاری‌ها معمولاً به صورت پروژه‌های مشترک تحقیقاتی، توسعه فناوری‌های جدید و انتقال دانش فنی صورت گرفته است.

هم‌افزایی علم و صنعت؛ دانشگاه آزاد چگونه به تقویت اقتصاد منطقه‌ای کمک می‌کند؟

دانشگاه در همکاری با صنایع مختلف مانند مپنا هوایی، وزارت دفاع، شرکت معدنی چادرملو و شهرداری به توسعه محصولات فناورانه پرداخته است و برخی از محصولات نوآورانه از دل این همکاری‌ها به تولید رسیده‌اند. دانشگاه با ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های مشترک با صنعت، کمک کرده است تا فناوری‌ها به سرعت وارد بازار شوند. حضور شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی جهت مشارکت در رویداد‌ها و افزایش تعاملات با دانشگاه مؤید جذابیت و نتیجه تلاش‌های فراوانی است که در ارتباط دانشگاه با صنایع و سازمان‌ها صورت گرفته است.

علاوه بر تفاهم‌نامه‌های همکاری با صنایع، مجتمع آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان البرز در قالب آزمایشگاه‌های همکار غذا و دارو، همکار نظام مهندسی کشاورزی، همکار سازمان محیط زیست و همکار نظام مهندسی ساختمان به یک هاب قدرتمند در افزایش همکاری‌های نوآوری و فناورانه با صنعت منجر که از دل این همکاری‌ها برخی محصولات دانش‌بنیان و فناورانه ایجاد شده تاجایی‌که ایجاد کلکسیون میکروبی با همکاری مرکز ذخایز ژنتیک میکروارگانیسم‌ها و ایجاد بانک ژن، دستاورد‌های ناشی از این تعاملات است.

آنا: برنامه‌ها و اولویت‌های سال ۱۴۰۴ دانشگاه آزاد البرز را تشریح و بفرمایید اولویت اصلی دانشگاه چه خواهد بود؟

کلانتری: کارخانه‌های نوآوری بازیگران جدید اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی هستند که مفهوم جدیدی را از هم‌افزایی برای فعالان زیست‌بوم نوآوری با خود به همراه می‌آورند. کارخانه‌های نوآوری محل تجمع شرکت‌های نوپا یا همان استارت‌آپ‌ها هستند و خدمات مورد نیاز و مرتبط با آنها نیز به صورت متمرکز در کنار آنها فراهم می‌شود. قرار است در محیط کارخانه‌ها، نوآوری بجوشد و راهکار‌های جدید به رفع مسائل موجود و آینده ارائه شود.

کشاورزی نوآورانه یکی از راهکار‌های کلیدی برای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و سرمایه‌گذاران استفاده از منابع در این صنعت است. ایجاد کارخانه نوآوری کشاورزی به عنوان یک مرکز تخصصی، فضایی برای گردهمایی استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، پژوهشگران و سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد تا با بهره گیری از تکنولوژی‌های نوین، راه حل‌های خلاقانه برای چالش‌های این صنعت ارائه کنند. از برنامه‌های سال ۱۴۰۴ واحد دانشگاهی کرج، ایجاد کارخانه نوآوری کشاورزی (زیستا) دراستان البرز است، این مجموعه به عنوان یک مرکز تخصصی در ماهدشت در مساحتی حدود ۱۰ هکتار ایجاد خواهد شد.

آنا: چنانچه برنامه ویژه و خاصی در حال اجرا و یا در دستور کار دارید تشریح فرمایید.

کلانتری: ازپروژه‌های ویژه‌ای که توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج درحال اجراست، ساخت گلخانه هوشمند به مساحت پنج هکتار است. این گلخانه از نوع شیشه‌ای است و همه طراحی و ساخت آن توسط متخصصان واحد کرج در حال انجام است. این گلخانه‌ها از یک سازه فلزی (معمولا آلومینیومی) تشکیل شده است. سقف سازه گلخانه از چندین قسمت هشتی شکل با شیب ۲۲ درجه ساخته می‌شود. این گلخانه‌ها دارای ساختار محکمی هستند که می‌توانند وزن سنگین صفحات شیشه‌ای را تحمل کنند.

در این گلخانه‌ها ضخامت استاندارد شیشه ۴ میلی متر و حداکثر عرض ۱.۱۲۵ متر است و شیشه‌ها از چهار طرف بسته می‌شوند. استفاده از خرپاها، عرض ماژول‌ها را بین ۶.۴ تا ۱۲ متر افزایش می‌دهد. همچنین ستون‌ها می‌توانند ۳.۴ یا ۴.۵ متر از هم جدا شوند و ارتفاع پشته سقف می‌تواند به ۶.۵ متر برسد گلخانه ونلو در مناطق گرمسیری نیز می‌تواند برای کشت گیاهان مناسب باشد؛ اما باید به شرایط و نیاز‌های گیاهانی که قصد کشت آنها را دارید، توجه کنید. در مناطق گرمسیری، دما و رطوبت بالاست و برای کشت گیاهانی که به دمای پایینی نیاز دارند، ممکن است مناسب نباشد؛ اما برای کشت گیاهانی که می‌توانند در شرایط دمایی و رطوبتی بالا رشد کنند مانند بعضی از نوع سبزیجات و میوه‌های گرمسیری، این نوع گلخانه گزینه‌ی مناسبی است. 

از پروژه‌های دیگر که در دستور کار قرار دارد ساخت مرکز پرورش و تولید جلبک‌های خوراکی و دارویی است. پرورش جلبک به عنوان یک فعالیت سودآور با کمترین امکانات قابل انجام است. این صنعت به دلیل تنوع کاربرد‌های جلبک، ازجمله تولید مواد غذایی و آرایشی، تصفیه آب و تأمین مکمل‌های غذایی دام، می‌تواند جذاب باشد.

برخی از جلبک‌ها خواص منحصربه‌فردی دارند که آنها را به منابع با ارزش در صنعت تبدیل کرده است. در ایران، علاقه به این فعالیت به دلیل افزایش تقاضا و نیاز به تولید داخلی در حال رشد است. از موارد دیگر که مأموریت اصلی واحد دانشگاهی کرج بوده تولید بذر هیبرید است. 

ایجاد بانک میکروارگانیسم‌ها و بانک سلول‌های سرطانی هم با همکاری و اخذ مجوز‌های لازم از دستگا‌های ذی‌ربط است. تولید ریزغده گیاه سیب زمینی به عنوان بذر استاندارد عاری از ویروس از برنامه‌های دیگر واحد کرج است؛ چراکه با توجه به اهمیت این گیاه در سبد غذایی جامعه تولید بذر استاندارد و اصلاح شده کمک شایانی به امنیت غذایی کشور خواهد کرد. 

از ارتقای سطح علمی دانش‌آموزان تا مشارکت خانواده‌ در طرح‌های تربیتی

ایجاد ۵ سرای نوآوری جدید مطبق با مزیت‌های نسبی استان البرز شامل هوش مصنوعی، فناوری‌های نوین پزشکی، و مشاغل خانگی در واحد کرج، انرژی‌های نو در هشتگرد و قطعات خودرو در نظرآباد و ایجاد قطب تولید بازی‌های کامپیوتری ازدیگر پروژه‌های در دست اقدام دانشگاه است.

آنا: دستاورد‌های ویژه و شاخص دانشگاه در سال ۱۴۰۳ را تشریح کنید.

کلانتری: سال ۱۴۰۳ چندین پروژه در دانشگاه آزاد البرز افتتاح شد که از فعالیت‌های شاخص آن ساخت و راه اندازی مرکز تخصصی کشت‌بافت گیاهی است که به طور تخصصی در زمینه تولید گیاهان گرمسیری و پایه درختان میوه فعالیت خواهد کرد. این مرکز به مساحت ۵۰۰ متر مربع ساخته شده و سالانه بیش از یک میلیون نشای گیاهان مختلف تولید خواهد شد.

ایجاد و راه‌اندازی سرای نوآوری کشاورزی ارگانیک و سرای نوآوری فناوری مواد، گلخانه تولید محصولات میکروگرین و نانوایی نان کامل از موارد دیگر است که دهه فجر سال گذشته مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.