در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا مطرح شد؛
هوش مصنوعی و آموزش: فرصت یا تهدید برای دانشجویان؟+ فیلم
محقق پسا دکتری دانشگاه تهران گفت: برخی از دانشگاه‌های برتر ایران نسبت به مقاله نویسی مکرر انتقاد دارند، در صورتی که باید گفت با این کار به سوی جایگاهی برتر در نظام علمی دنیا قدم بر می‌داریم.
علی موسوی، محقق پسادکتری دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره علت استفاده برخی از دانشجویان و دانش‌آموزان از ابزارهای هوش مصنوعی مانند چت جی‌پی‌تی و جمینای به جای انجام تحقیقات حضوری و پژوهش‌های مستقل، اظهار کرد: ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی طراحی شده‌اند و قابلیت تشخیص درصد محتوای تولید شده توسط این ابزارها در متون وجود دارد. با این حال، ضروری است که استادان، اعضای هیئت علمی، و محققان پسادکتری ارزیابی‌های شفاف و دقیقی درباره میزان اعتماد به خروجی‌ها و داده‌های تولید شده توسط هوش مصنوعی ارائه دهند تا از تنبلی و راحت‌طلبی دانشجویان جلوگیری شود.
وی افزود: دانشجو باید در مسیر علمی صحیح حرکت کند و تمام مراحل تدوین مقالات علمی را به‌طور دقیق انجام دهد. ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند تنها به‌عنوان مکملی برای پاسخگویی به پرسش‌های ذهنی دانشجو و هدایت روند علمی مورد استفاده قرار گیرند، اما نمی‌توان به‌طور کامل به خروجی‌های علمی این ابزارها اعتماد کرد. جامعه دانشگاهی باید دانش و مهارت لازم برای انجام هرگونه تحقیق و پژوهش را در خود تقویت کند.
مقالات علمی؛ عامل اعتبار دانشگاه‌های ایرانی در سطح جهان
موسوی در پاسخ به پرسشی درباره میزان پژوهش‌محوری تحقیقات دانشگاهی (شامل مقاله، پایان‌نامه و رساله) اظهار کرد: دانشگاه‌های سطح یک کشور نگاه انتقادی به مقاله‌محوری پایان‌نامه‌ها دارند و می‌پرسند چرا مقالات علمی از اهمیت بالایی برخوردارند؟ باید گفت که مقالات علمی منتشرشده در مجلات معتبر، نقش موثری در بهبود دیپلماسی علمی کشور ایفا می‌کنند. بخش قابل توجهی از رتبه‌بندی‌هایی که دانشگاه‌های ایران، مانند دانشگاه تهران، شریف و امیرکبیر به دست می‌آورند، مدیون خروجی مقالات ISI است که اعتبار علمی دانشگاه‌های کشور را در سطح جهان افزایش می‌دهد.
ضرورت بهره‌برداری بهینه از خروجی‌های دانشگاهی
این محقق پسادکتری دانشگاه تهران اضافه کرد: یکی از چالش‌های موجود، عدم بهره‌برداری مطلوب از خروجی‌های دانشگاهی و عدم اعتماد به فارغ‌التحصیلان دانشگاه است که امری اشتباه است. در بسیاری از حوزه‌های تحقیقاتی، به‌ویژه رشته‌های میان‌رشته‌ای، ایران در مرزهای دانش حرکت می‌کند. حدود یک تا دو درصد از مقالات علمی منتشر شده در پایگاه Web of Science توسط محققان ایرانی نگارش می‌شود، که این آمار نشان‌دهنده جایگاه قابل توجه کشور در تولید علم است.
وی تاکید کرد: هرچند ارتقای اعضای هیئت علمی نباید صرفاً براساس تعداد مقالات باشد و لازم است به جنبه‌های دیگری نیز توجه شود، اما نمی‌توان نقش مقالات ISI را در افزایش سطح آگاهی علمی دانشجویان، ارتقای جایگاه علمی دانشگاه‌ها، و بهبود مسیر علمی کشور نادیده گرفت. از این رو، لازم است تدابیری برای بهره‌برداری مطلوب از خروجی‌های دانشگاهی اندیشیده شود تا این ظرفیت‌ها به‌صورت بهینه در جهت توسعه علمی و عملی کشور به‌کار گرفته شوند.
وی اظهار کرد: دانشجویان با همکاری پژوهشگران و محققان پسادکتری می‌توانند در راستای فرهنگ‌سازی استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT و Gemini، دوره‌های آموزشی دقیقی برگزار کنند. هدف از این دوره‌ها، آشنایی دانشجویان با قابلیت‌ها و محدودیت‌های هوش مصنوعی و تعیین انتظارات واقعی از این فناوری است.
افزایش مهاجرت نخبگان؛ نتیجه نبود امنیت شغلی برای دانشجویان
این محقق پسادکتری دانشگاه تهران درباره چالش خروج نخبگان و راهکارهای حفظ استعدادهای برتر در ایران گفت: عوامل مهاجرت نخبگان عمدتاً درونی است. وقتی می‌گوییم دانشجو بودن شغل محسوب نمی‌شود، به این معناست که مشکلات اقتصادی و رفاهی دانشجویان به درستی حل نشده است. دانشجویی که با معضلات اقتصادی، رفاهی، و نبود امنیت شغلی مواجه است، به ناچار به فکر مهاجرت دائمی می‌افتد. هیچ جوانی تمایل ندارد کشور خود را ترک کند، مگر آن‌که شرایط موجود او را مجبور به این تصمیم کند.
وی تاکید کرد: اگر به آینده شغلی دانشجویان توجه نکنیم و امنیت شغلی، اقتصادی، و رفاهی برای آنان فراهم نشود، روند مهاجرت نخبگان همچنان ادامه خواهد یافت. این مساله نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری‌های کلان در راستای حفظ و ارتقای شرایط دانشجویان و نخبگان است.
بهینه‌سازی فرصت‌های مطالعاتی با تأمین مالی مناسب
موسوی با اشاره به اهمیت استفاده صحیح از فرصت‌های مطالعاتی گفت: مشکل مهاجرت اینجاست که برای تربیت دانشجو در مقاطع مختلف هزینه می‌کنیم و وقتی او به سطح دکترا و پسادکترا می‌رسد، آماده و متخصص به کشورهای خارجی تحویل داده می‌شود. ما مشکلی با ارتباطات بین‌المللی و رفت‌وآمد علمی نداریم، اما چالش اصلی این است که از فرصت‌های مطالعاتی به درستی بهره‌برداری نمی‌کنیم.
وی افزود: معمولاً مأموریت‌هایی تعریف می‌شود و دانشجوی دکترا برای ۶ تا ۹ ماه با بودجه محدودی از وزارت علوم به کشورهای خارجی می‌رود و پس از انجام تحقیقات علمی بازمی‌گردد. این فرصت‌ها زمانی مفید خواهند بود که تأمین مالی مناسبی برای دانشجویان انجام شود و مأموریت‌های علمی با اهداف مشخص تعریف شوند.
موسوی تاکید کرد: کشورهای پیشرفته مانند ژاپن به‌خوبی از فرصت‌های مطالعاتی بهره می‌برند. این فرصت‌ها نه تنها تهدیدی برای کشور نیستند، بلکه می‌توانند بسیار مفید باشند. اما وقتی هزینه‌های فرصت مطالعاتی به قدری کم است که دانشجو نمی‌تواند حتی یک ماه در کشور مقصد دوام بیاورد، بهره‌برداری مناسب از این بستر غیرممکن می‌شود. اگر تأمین مالی کافی صورت گیرد و پروژه‌های هدفمند و مشخصی برای دانشجویان تعریف شود، فرصت‌های مطالعاتی می‌توانند به تقویت دانش و ارتقای جایگاه علمی کشور کمک کنند.
یک محقق پسا دکتری در گفت‌وگوی تفصیلی به آنا پاسخ داد؛
نقش میان‌رشته‌ای‌ها در توسعه کشور چیست؟/ انجمن‌های علمی پل ارتباطی بین صنعت و دانشگاه قرار بگیرند+ فیلم موسوی در پایان اظهار کرد: مهم‌ترین چالش در مسئله مهاجرت نخبگان، فراهم نکردن زمینه‌های اقتصادی و رفاهی برای آنان است. اگر این موارد تأمین نشود، نمی‌توان از توانایی‌های بالقوه یک دانشجوی دکتری به‌طور کامل بهره برد. بسیاری از دانشجویان دکتری پس از سال اول تحصیل یا پس از دفاع از آزمون جامع و پروپوزال، به‌دلیل فشارهای مالی وارد بازار کار می‌شوند و غالباً مشاغلی نامرتبط با حوزه تخصصی خود انتخاب می‌کنند.
وی افزود: اگر بتوانیم امنیت شغلی و رفاهی مناسبی برای دانشجویان دکتری ایجاد کنیم و از اشتغال در مشاغل نامرتبط جلوگیری کنیم، نه‌تنها می‌توان از پتانسیل کامل این دانشجویان بهره‌برداری کرد، بلکه کیفیت پژوهش‌های علمی نیز به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
انتهای پیام/
