تحلیل عملکرد ایران در المپیک پاریس ۲۰۲۴ و ضرورت برنامهریزی برای ۲۰۲۸
خبرگزاری علم و فناوری آنا، سی و سومین دوره مسابقات المپیک ۲۰۲۴ پاریس با حضور ورزشکارانی از بیش از ۲۰۰ کشور و رقابت برای ۳۲۹ مدال در ۳۲ رشته ورزشی به پایان رسید و مراسم اختتامیه در ورزشگاه استادوفرانس برگزار شده است. در این دوره از المپیک، ورزشکاران از سراسر جهان برای کسب ۳۲۹ مدال طلا در ۳۲ رشته ورزشی به مصاف یکدیگر رفتند. پس از این مسابقات مهیج، بازیهای پارالمپیک ۲۰۲۴ پاریس از ۶ شهریور در پاریس آغاز خواهد شد. در مراسم دیدار وزیر ورزش با المپینها، اعلام شد که کاروان المپیک جمهوری اسلامی ایران با نام «خادمالرضاء (ع)» به پاریس اعزام شده و این نام به یاد شهادت آیتالله سیدابراهیم رئیسی، شهید جمهور، انتخاب شده است. همچنین، شعار کاروان ایران«صلح برای کودکان» است که بهمنظور حمایت از صلح و آرامش برای کودکان در سراسر جهان مطرح شده است. در این دوره، ۱۱ سهمیه کاروان ایران به بانوان اختصاصیافته و ۱۲ دختر ایرانی راهی پاریس شدند. در همین حال، سرپرست کاروان ایران در بازیهای پارالمپیک اعلام کرد که نام کاروان«فرزندان ایران» و شعار آن «ایمان، ایثار و افتخار» خواهد بود.
نمادهای بازیهای المپیک، شامل پرچمها، نشانهها و حلقهها، سمبلهایی هستند که کمیته بینالمللی المپیک در هنگام تأسیس این بازیها از آنها استفاده کرده است. این نمادها نه تنها در هنگام برگزاری بازیها، بلکه در طول سال نیز مورد استفاده قرار میگیرند. پرچم المپیک با حلقههای پنجگانه، که هر کدام به رنگهای آبی، زرد، مشکی، سبز و قرمز میباشند، نمادی از پنج قاره جهان بوده که با زمینهای سفید در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. این حلقهها که در هم قفل شدهاند، نمایانگر همبستگی و پیوند ملتهای مختلف در این رقابتها هستند. جالب است بدانید که رنگهای حلقههای المپیک به گونهای انتخاب شدهاند که پرچم تمامی کشورهای دنیا حداقل یکی از این پنج رنگ را در خود دارند، نشاندهنده این است که همه کشورها میتوانند بهصورت عادلانه در این مسابقات شرکت کنند.
شعار المپیک، شامل سه لغت به زبان لاتین:«Citius, Altius, Fortius» است که به معنای«سریعتر، بالاتر، قویتر» است. این شعار توسط پیر دی کوبرتین (Pierre de Coubertin)، پایهگذار کمیته بینالمللی المپیک، در سال ۱۸۹۴ میلادی، پیشنهاد شد، و نمایانگر روح تلاش برای بهبود و پیشرفت در ورزش است. همچنین، یک شعار غیررسمی، اما مشهور نیز وجود دارد که میگوید:«مهم نیست که برنده شوی، مهم شرکت کردن است». مشعل المپیک یکی دیگر از نمادهای مهم این بازیها بوده، که چند ماه قبل از برگزاری المپیک، توسط بازتابکنندهای که نور خورشید را متمرکز میکند، در جایگاه باستانی المپیک در یونان روشن میشود. سپس این مشعل از یونان به سمت کشوری که میزبان بازیهاست، حمل میشود.
مشعل المپیک معمولاً توسط قهرمانان، رهبران، بازیگران مشهور و حتی مردم عادی حمل میشود. در برخی موارد، مشعل به روشهای غیرمعمول نیز حمل شده؛ ازجمله حمل در زیر آب در بازیهای سیدنی ۲۰۰۰ از بازیهای آتن تا به حال این مشعل از چندین قاره گرداندهاند. تاج زیتون که شاخهای از درخت زیتون است و به دور حلقهای پیچیده شده در بازیهای باستانی المپیک یونان به قهرمانان اعطا میشد. در سال ۲۰۰۴، سنت تاج زیتون تجدید شد و همراه با مدال طلا به قهرمانان اهدا شد.
درود نمادین المپیک نیز از سلام رومیها برگرفته شده؛ بازوی راست و دست راست بهصورت کشیده و به سمت بالا گرفته میشوند و کف دست به سمت بیرون یا پایین است. این درود شبیه به سلام هیتلری است؛ اما دستها به سمت بالاتر گرفته میشوند. یکی از موارد مشهور این نوع سلام دادن، ورود دو تیم فرانسه و کانادا در استادیوم برلین در سال ۱۹۳۶ بود که دستهایشان به این شکل به بالا گرفته شده بود. البته پس از جنگ جهانی دوم، این نوع سلام دادن به دلیل شباهت به نازیها ممنوع شد.
حضور ایران در المپیک نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. از نخستین حضور رسمی ایران در المپیک تابستانی ۱۹۴۸ تا المپیک تابستانی ۲۰۲۴، ورزشکاران ایرانی موفق به کسب ۸۸ مدال شامل ۲۷ طلا، ۲۹ نقره و ۳۲ برنز شدند. نخستین حضور یک ایرانی در بازیهای المپیک به دومین بازیها در پاریس بازمیگردد، جایی که فریدون ملکم در رشته اپه شرکت کرد و با شکست در دور اول حذف شد. اولین مدالآور ایرانی در المپیک، جعفر سلماسی بود که در المپیک ۱۹۴۸ لندن در وزنهبرداری مدال برنز گرفت. همچنین، امامعلی حبیبی اولین برنده مدال طلای ایران در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن در کشتی آزاد بود. نخستین زنان ایرانی که در المپیک مدال برنز و نقره کسب کردند، کیمیا علیزاده در المپیک ۲۰۱۶ ریو و ناهید کیانی در ۲۰۲۴ پاریس میباشند. ایران تاکنون مجموعاً ۱۹ بار در المپیک شرکت کرده است؛ یک بار در دوران قاجار، ۸ بار در دوران پهلوی و ۱۰ بار در دوران شکوهمند جمهوری اسلامی ایران است، که بهترین نتایج مربوط به المپیک ۲۰۱۲ لندن با رتبه ۱۲ جهان و ۷ مدال طلا و سپس المپیک ۲۰۲۴ پاریس با ۳ طلا و ۶ نقره بوده است.
المپیک ۲۰۲۴ پاریس با موفقیت کاروان ایالاتمتحده آمریکا به پایان رسید که با کسب ۴۰ مدال طلا، ۴۴ نقره و ۴۲ برنز و مجموع ۱۲۶ مدال، رتبه اول جدول مدالها را از آن خود کرد. چین با ۴۰ مدال طلا، ۲۷ نقره و ۲۴ برنز و مجموع ۹۱ مدال در جایگاه دوم قرار گرفت، و ژاپن با ۲۰ مدال طلا، ۱۲ نقره و ۱۳ برنز سوم شد. کاروان جمهوری اسلامی ایران نیز با کسب ۳ مدال طلا، ۵ نقره و ۳ برنز و مجموع ۱۲ مدال، در رده بیستویکم قرار گرفت. با وجود موفقیتهای نسبی در المپیک ۲۰۲۴ پاریس، ایران همچنان در رشتههای محدودی به مدال دست یافت که این موضوع بهعنوان نقطهضعف کاروان جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
در این دوره، مدالهای طلا و نقره ایران تنها به دو رشته کشتی و تکواندو محدود شد، در حالی که در المپیکهای قبلی، ایران در رشتههای بیشتری مدالآور بود. بهعنوان نمونه در المپیک ۲۰۲۰ توکیو، ایران علاوه بر کشتی و تکواندو در رشتههای تیراندازی و کاراته نیز مدال طلا کسب کرد. از سوی دیگر، در رشتههایی نظیر وزنهبرداری و تیراندازی که در دورههای قبلی موفقیتهایی برای ایران به همراه داشتند، این بار عملکرد قابل قبولی ثبت نگردید. فدراسیون دوچرخهسواری ایران، درباره عملکرد علی لبیب در المپیک پاریس اظهار داشت که رسیدن به خط پایان برای این رکابزن جوان با توجه به شرایط، هدفی واقعبینانه بود. وی به فاصله زیاد دوچرخهسواری آسیا و اروپا اشاره کرد و تأکید کرد که برای پیشرفت در این رشته باید برنامهریزی بلندمدتی صورت گیرد. وزنهبرداران ایرانی در پاریس حتی به رکوردهای نزدیک به مدال هم نرسیدند، و در تیراندازی نیز با وجود فینالیست شدن هانیه رستمیان، هیچ مدالی کسب نشد.
رضا علیپور، سنگنورد ایرانی که رکورددار جهانی در ماده سرعت بود، به دلیل اختلاف زمانی ناچیز، از رسیدن به فینال و کسب مدال بازماند. در کشتی آزاد، ایران با داشتن سه فینالیست که از مدعیان اصلی وزنهای خود بودند، نتوانست هیچ مدال طلایی کسب نمایند. امیرحسین زارع در وزن ۱۲۵ کیلوگرم مقابل گنو پتریاشویلی از گرجستان شکست خورد، و رحمان عموزاد در وزن ۶۵ کیلوگرم نیز با شکست در فینال مقابل کیوکا کوتارو از ژاپن، به مدال نقره بسنده کرد. حسن یزدانی، کاپیتان و کشتیگیر برجسته کشورمان در وزن ۸۶ کیلوگرم، به دلیل مصدومیت کهنه، در فینال به رمضانوف بلغاری باخت و به مدال نقره دست یافت. این نتایج در حالی رقم خورد که روسیه، یکی از قدرتهای بزرگ کشتی آزاد دنیا، در بازیهای المپیک تابستانی ۲۰۲۴ پاریس غایب بود. عملکرد کاروان ایران در شمشیربازی نیز با وجود نزدیک شدن به کسب مدال در بخش تیمی، به دلیل کاستیهای فنی و عدم حضور ملیپوشان در حد انتظار، به مدال منجر نشد. در مقابل، کشورهایی مانند برزیل، اوکراین و ازبکستان که در ردهبندی مدالها نزدیک به ایران بودند، توانستند در رشتههای متنوعتری مدال کسب کنند. برای مثال، برزیل در رشتههایی همچون ژیمناستیک، دوومیدانی و بوکس موفق به کسب مدال شد.
رهبر معظم انقلاب، حضرت آیتالله خامنهای، همواره به اهمیت نتایج ورزشی و نقش آنها در ارتقای جایگاه ملی تأکید داشتهاند. در این راستا، عملکرد کاروان ورزشی ایران در المپیک پاریس ۲۰۲۴ نشان میدهد که برای دستیابی به موفقیتهای بیشتر در مسابقات آتی، بهویژه در المپیک ۲۰۲۸ لسآنجلس، نیازمند برنامهریزی استراتژیک و جامعتری خواهد بود. این برنامهریزی باید نه تنها بر بهبود مهارتهای فنی و جسمانی ورزشکاران تمرکز کند؛ بلکه باید بر تربیت و پرورش نیروی انسانی متخصص در حوزههای مختلف ورزشی، ازجمله مربیان، پزشکان ورزشی و روانشناسان نیز تأکید ویژهای داشته باشد. در این مسیر، جهاد تبیین بهعنوان یک ابزار فرهنگی حیاتی میتواند نقشی کلیدی در کسب نتایج بهتر ایفا کند.
تبیین ارزشها و اهمیت رقابتهای ورزشی در جامعه، افزون بر افزایش انگیزه جوانان برای ورود به عرصههای ورزشی، میتواند مشارکت و حمایت گستردهتری از کاروانهای ورزشی کشور به دنبال داشته باشد. با توجه به تهاجمات فرهنگی و تبلیغات منفی علیه ارزشهای دینی و فرهنگی کشور، جهاد تبیین به مانند یک سپر فرهنگی میتواند عمل کند و با ارائه اطلاعات صحیح و تبیین نقش ورزش در تقویت هویت ملی، زمینهساز موفقیتهای بیشتری در صحنههای بینالمللی گردد. بنابراین، برای دستیابی به اهداف بلندمدت در میادین بینالمللی ضروری است که از ظرفیتهای فرهنگی و علمی کشور بهدرستی بهرهبرداری شود و جهاد تبیین بهعنوان یک رکن اساسی در کنار برنامهریزیهای ورزشی و فنی مورد توجه جدی قرار گیرد. این رویکرد میتواند تضمینکنندهٔ دستیابی به نتایج افتخارآفرین برای ملت ایران در عرصههای جهانی باشد.
از فرمایشات آن حضرت میتوان به این موارد اشاره کرد که ورزش قهرمانی و حضور در المپیک دو بُعد اساسی دارد که باید به آنها توجه کرد: یکی بُعد شخصی و دیگری بُعد اجتماعی. از نظر شخصی، ورزشکاران قهرمان نشان میدهند که دارای ویژگیهای برجستهای همچون ارادهٔ قوی و عزم راسخ هستند. بدون اراده، حتی ورزش کردن هم ممکن نیست؛ ورزشکاران برای رسیدن به مرحلهٔ قهرمانی، باید از سختیها و چالشهای جسمانی عبور کنند. همچنین، هوش و ذهن فعال نقش بسیار مهمی در دستیابی به قهرمانی دارد. هیچ قهرمانی تنها با قدرت بدنی به موفقیت نمیرسد؛ بلکه هوش و تیزبینی در تمامی ورزشها از کشتی و وزنهبرداری تا ورزشهای رزمی، کلید موفقیت است.
در بُعد اجتماعی، قهرمانان ورزشی نمایندهٔ توانمندیهای ملت خود در یک رشتهٔ خاص هستند و با موفقیت خود اعتمادبهنفس ملی را تقویت میکنند. علاوه بر این، ورزش قهرمانی محرک ورزش همگانی است؛ تشویق عمومی به ورزش و توجه به سلامت جامعه از نتایج برجستهٔ موفقیتهای ورزشی است. این تأثیرات اجتماعی بسیار مهم هستند، زیرا ورزش همگانی مانند غذا خوردن و تنفس از ضروریات زندگی است و باید به آن توجه شود. ورزش قهرمانی همچنین نمایانگر هویت و تشخص یک ملت است. حضور ورزشکاران با اخلاق انسانی و جوانمردانه، و همچنین زنان ورزشکار با حجاب در میادین بینالمللی، پیامآور ارزشهای والای ملت ما به جهانیان است. این امر خصوصاً در مقابل هجمههای فرهنگی و تبلیغاتی که سعی در کاهش معنویت دارند، بسیار حائز اهمیت است. چنین رفتارهایی از سوی ورزشکاران ما تأثیرات عمیقی در جامعه جهانی دارد و معنویت را در برابر تبلیغات منفی جهانی تقویت میکند. به همین دلایل است که باید قدر این قهرمانیها را دانست.
پس از انقلاب اسلامی، ایران در بسیاری از زمینهها پیشرفتهای چشمگیری داشته و در برخی از میادین جهانی به جایگاههای برجستهای دست یافته است. موفقیتهای ورزشکاران ما نه تنها در صحنهٔ ورزش، بلکه در میدانهای بینالمللی بهعنوان نمایندگان هویت و ارزشهای ملت، بسیار ارزشمند است. چنین دستاوردهایی نشان از عزم و ارادهٔ قوی و هویت متمایز ملت ما دارد. در نهایت، باید از دینداری و پایبندی به ارزشهای اسلامی که توسط ورزشکاران ما در میادین بینالمللی نشان داده میشود، قدردانی کرد. این اقدامات، پیام معنویت و ایمان را به جهانیان میرساند و به مقابله با تلاشهای وسیع برای کاهش معنویت در دنیای امروز میپردازد. این حضور معنوی در میدانهای ورزشی، نقشی حیاتی در تقویت ایمان و ارزشهای ملی ما دارد.
پس از گزارش سی و سومین دوره مسابقات المپیک تابستانی توسط کمیته ملی المپیک خطاب به حضرت آیتالله خامنهای، و ارائه گزارشی از دستاوردهای ورزشی اعضای کاروان ورزشی جمهوری اسلامی در المپیک و شاد کردن دل مردم ورزش دوست ایران، رهبر معظم انقلاب سپاسگزاری صمیمانه خود را از ورزشکاران خوش روحیه و با اراده کشورمان اعلام کردند.
در گزارش رئیس کمیته ملی المپیک در نامه خود در ارتباط با موفقیتهای کاروان ورزشی جمهوری اسلامی ایران تحت عنوان «خادم الرضاء (ع)» به برخی دستاوردهای ورزشی و فرهنگی ورزشکاران کشورمان ازجمله کسب بالاترین تعداد مدال در المپیک پاریس پس از المپیک لندن در سال ۱۳۹۱، حضور بیسابقه بانوان در کاروان ورزشی ایران و درخشش فوقالعاده این بانوان و کسب عناوین مهم در برخی رشتهها برای اولین بار در رقابتهای المپیک، اشاره کرده بود. در این راستا، وزیر ورزش و جوانان ایران نیز در گزارشی به رئیسجمهور بر لزوم ایجاد یک طرح جامع المپیک برای بازیهای ۲۰۲۸ تأکید کرد.
در همین حال، کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران، در مراسم تجلیل از المپینها که با حضور وزیر ورزش و خانوادههای ورزشکاران برگزار شد، از عملکرد کاروان جمهوری اسلامی ایران در پاریس تمجید کرد و تأکید کرد که ایران با شعار "صلح برای کودکان" در این دوره از بازیها شرکت کرده، و همچنین از حضور ۱۲ دختر ایرانی در این دوره از بازیها بهعنوان یک موفقیت یاد کرد و ابراز امیدواری کرد که نتایج بهتری نسبت به المپیکهای قبلی کسب شود. در حاشیه این دوره از بازیهای تابستانی، میتوان به حضور محمد بیرانوند بهعنوان جوانترین المپین تاریخ ورزش ایران و جوانترین تیرانداز این دوره از المپیک اشاره کرد، که با رئیس کمیته بینالمللی المپیک، توماس باخ، هم دیداری کوتاه در هنگام مسابقات داشت.
از دیگر حواشی این بازیها، کشور جمهوری آذربایجان از رفتار تبعیضآمیز یک خبرنگار فرانسوی در مراسم افتتاحیه نسبت به ورزشکاران آذربایجانی و ارمنستانی انتقاد کرد و آن را نقض اصول منشور المپیک دانست. این رویداد بازتابهای زیادی در رسانههای بینالمللی داشت و جمهوری آذربایجان از کمیته بینالمللی المپیک خواست تا موضع قاطعی در برابر سیاسی شدن ورزش اتخاذ کند.
در نهایت، از حواشیهای مهم این بازیها، ثبت رکوردهای جدید در المپیک پاریس ۲۰۲۴ بود، که نه تنها عرصهای برای نمایش توانمندیهای رشتههای مختلف ورزشی بود، بلکه صحنهای بود برای ثبت دستاوردهای بیسابقه در تاریخ ورزش است. این دوره از بازیها، لحظاتی به یادماندنی را برای کشورها و ورزشکاران به ارمغان آورد. رشته ورزشی شنا همیشه یکی از ورزشهایی بوده که شاهد رکوردشکنیهای بسیاری بوده است و این دوره نیز استثنایی نبود. گرچن والش و توری هاسک از ایالاتمتحده، هر دو ۲۱ ساله، با کسب مدال طلا در مسابقات امدادی مختلط ۴×۱۰۰ متر و ۴×۱۰۰ متر زنان، بار دیگر نشان دادند که آمریکا در این رشته بیرقیب است.
کیتی لدکی، شناگر ۲۷ ساله آمریکایی، بار دیگر درخشان ظاهر شد و با کسب چهار مدال در پاریس، مجموع مدالهای المپیک خود را به ۱۴ رساند. این دستاورد او را به پرافتخارترین زن آمریکایی در تاریخ المپیک بدل کرد و تنها پس از مایکل فلپس، بهعنوان دومین شناگر پرمدال این کشور شناخته شد. لدکی با ثبت رکورد جدید در مسابقه ۱۵۰۰ متر آزاد، مدال طلای این رشته را به دست آورد و در کنار آن، مدالهای طلا، نقره و برنز دیگری در رقابتهای ۸۰۰ متر آزاد، ۴×۲۰۰ متر امدادی و ۴۰۰ متر آزاد کسب کرد. در این دوره، جولین آلفرد از سنت لوسیا نیز با کسب اولین مدال طلای تاریخ کشورش در دوی ۱۰۰ متر، لحظهای تاریخی را رقم زد. او با زمان ۱۰.۷۲ ثانیه، شاکری ریچاردسون آمریکایی را پشت سر گذاشت و اولین مدال المپیک را برای کشورش به ارمغان آورد. همچنین، تئا لافوند ۳۰ ساله از دومینیکا، با پرشی به طول ۱۵.۰۲ متر، نخستین مدال طلای تاریخ کشورش را به دست آورد. لئون مارشان، شناگر جوان فرانسوی، درخشانتر از همیشه ظاهر شد و با ثبت رکوردهای جدید در رشتههای ۴۰۰ متر مختلط انفرادی، ۲۰۰ متر پروانه، ۲۰۰ متر قورباغه و ۲۰۰ متر مختلط انفرادی، چهار مدال طلا را به خانه برد. مارشان پیشتر در سال ۲۰۲۳ نیز موفق به شکستن رکورد جهانی مایکل فلپس در ۴۰۰ متر مختلط شده بود. از دیگر رکوردشکنان این دوره، میتوان به تیم امدادی ۴×۴۰۰ متر آمریکا اشاره کرد. این تیم با زمان ۳ دقیقه و ۷.۴۱ ثانیه، رکورد جهانی این رشته را در مرحله مقدماتی شکست و یک ثانیه سریعتر از رکورد پیشین ظاهر شد. در بخش تیراندازی، آدریانا روانو از گواتمالا با کسب اولین مدال طلای تاریخ کشورش در این رشته، نام خود را در تاریخ ثبت کرد. او با امتیاز ۴۵ از ۵۰، مدال طلا را به خانه برد.
آرماند موندو دوپلانتیس، جوان ۲۴ ساله سوئدی، با پرشی به ارتفاع ۶.۲۵ متر، رکورد جهانی خود را شکست و دومین مدال طلای المپیک خود را کسب کرد. در بخش موجسواری، گابریل مدینا از برزیل، با کسب امتیاز ۹.۹۰ در دور سوم رقابتهای مردان، رکورد جدیدی را به نام خود ثبت کرد و لحظهای بینظیر را رقم زد.
با نتایج کسب شده، ایالاتمتحده بهعنوان اولین کشور در تاریخ المپیک، مجموع مدالهایش را از ۳۰۰۰ فراتر برد. این المپیک نیز بهعنوان اولین المپیکی که برابری جنسیتی را بهطور کامل در ترکیب ورزشکاران خود رعایت کرده است، در تاریخ ثبت خواهد شد. در حالی که در المپیک ۱۹۲۴ پاریس تنها ۴.۴ درصد از ورزشکاران زن بودند، این دوره شاهد حضور برابر زنان و مردان در مسابقات بود. در پایان بازیهای المپیک ۲۰۲۴ پاریس، تونی استنگوئه، رئیس کمیته برگزاری این دوره از بازیها، اعلام کرد که فرانسه با موفقیت توانسته این رویداد بزرگ ورزشی را به انجام برساند و از اتحاد و انسجام کشور در طول بازیها ابراز خرسندی کرد. نتایج کاروان ایران در المپیک پاریس ۲۰۲۴ نشاندهنده ظرفیتهای بالقوه و نیز چالشهای پیش روی ورزش کشور است. برای دستیابی به موفقیتهای بیشتر در آینده، بهویژه در المپیک ۲۰۲۸ لسآنجلس، ضروری است که برنامهریزی جامع و استراتژیک انجام شود که شامل ارتقای مهارتهای فنی ورزشکاران، تربیت نیروی انسانی متخصص و بهرهگیری از ظرفیتهای فرهنگی و علمی باشد. جهاد تبیین بهعنوان یک ابزار فرهنگی کلیدی، میتواند نقش مؤثری در تقویت روحیه و هویت ملی ایفا کند و زمینهساز موفقیتهای بیشتری برای ورزشکاران ایرانی در عرصههای بینالمللی گردد.
* دانیال تارمست، استادیار گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند
انتهای پیام/