تمرکز دولت جدید بر دانش، فناوری، علم و آموزش باشد

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، نزدیک به سه دهه از شکل‌گیری مفهوم نظام‌های ملی نوآوری می‌گذرد؛ این نظام مبتنی بر سیاست‌ها، تعاملات و رفتار‌های متقابل بین سه‌گانه صنعت، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و دولت است که منجر به توسعه، خلق، انتقال، اصلاح و انتشار فناوری‌های جدید می‌شود.

در این نظام نقش هریک از سازمان‌ها مانند دانشگاه ها، پارک‌های فناوری، مراکز تحقیق و توسعه، مراکز صنعتی و موسسات پژوهشی و در فرآیند‌های نوآوری و رابطه تعاملی آنها در مقایس کلان و کشوری پرداخته می‌شود. امروزه این نوع نظام در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه به طور گسترده مورد توجه سیاستگذران و محققان حوزه علم، فناوری و نوآوری قرار گرفته است.

علی معصومی، عضو هیئت مدیره و دبیر انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران در گفت‌وگویی رسانه‌ای با اشاره به اینکه تمرکز دولت جدید باید بر بحث علم و فناوری و آموزش باشد گفت: اکنون فعالیت‌های زیادی در وزارتخانه ها، نهادها، سازمان‌های مختلف، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در راستای نظام ملی نوآوری ایران (منظور نظامی است که دانش را تبدیل به فناوری و فناوری را تبدیل به ثروت می‌کند) انجام می‌شود، اما برآیند همه آنها بهره وری لازم را ندارد یعنی بر اساس منابعی که صرف می‌کنیم و ساختار، سازمان و تشکیلاتی که برای انجام این کار‌ها اختصاص داده ایم، هم افزایی لازم را نداریم و به نحو مطلوب دانش به ثروت تبدیل نمی‌شود.

* مجموعه‌های علمی به صورت جزیره‌ای کار می‌کنند

وی افزود: در ابتدای این زنجیره وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان‌های تابعه آن مانند سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و سایر اجزای آن مانند صندوق حمایت از پژوهشگران و … و پس از آن معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری قرار دارد و در ادمه زنجیره وزارتخانه‌هایی مانند صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی، اقتصاد، وزارت راه و شهرسازی (که از دانشگاه برای دانش خدمت گیرنده هستند) قرار دارند، اما از ابتدا تا انتهای این زنجیره حلقه‌ها به طور کامل به یکدیگر متصل نیستند. هر مجموعه‌ای به صورت جزیره‌ای کار خود را پیش می‌برد. کسی هم پاسخگو نیست که چرا علم و دانش به ثروت تبدیل نمی‌شود. به عنوان مثال ماموریت اصلی پژوهشگاه‌ها انجام کار پژوهشی در راستای نیاز‌های صنعت و سایر ارکان اقتصادی و اجتماعی کشور است یعنی اکثر پژوهشگاه‌ها که باید پاسخگوی نیاز صنعت و اقتصاد کشور باشند، فقط در حال انجام پژوهش‌های علمی غیرکاربردی و نوشتن مقالات ISI هستند. خروجی که از آنها انتظار داریم، به هیچ وجه کافی نیست و ارتباطی که باید میان پژوهشگاه و صنعت باشد و تمرکزی که باید آنها برای رفع نیاز‌ها و پروژه‌های صنعت داشته باشند، اتفاق نمی‌افتد.

معصومی با اشاره به اینکه اکنون زیرساخت‌های خوبی در دانشگاه‌ها از نظر امکانات فیزیکی، آزمایشگاهی و… داریم،گفت: فرایند‌های نسبتاً خوبی هم برای آنها تعریف و سازمان‌ها و نهاد‌هایی هم برای زنجیره تبدیل دانش به ثروت درست کرده‌ایم، اما به دلیل شفاف نبودن نقش هرکدام از این نهاد‌ها و سازمان‌ها به خصوص متناسب نبودن اختیارات و مسئولیت‌ها، آنها هم افزا نیستند و بهره‌وری لازم را نداریم. به عنوان مثال از وزارت صمت می‌خواهیم پاسخگو باشد که چرا برخی از محصولات تولید شده از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند. از سوی دیگر برای انجام کار‌های پژوهشی و پروژه‌های تحقیقاتی منابع به نهاد‌ها و دستگاه‌های دیگر اختصاص پیدا کرده است. اگر نهاد‌ها و دستگاه‌هایی که این منابع را در اختیار دارند همراهی لازم را با وزارت صمت و شر کت‌های صنعتی و معدنی و سایر حوزه‌های دیگر مانند کشاورزی نداشته نباشند، چرا باید این وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها به تنهایی پاسخگوی این مسائل باشند؟

* ما باید از نظر فناوری و دانش خودمان را توانمند سازیم

معصومی ادامه داد؛ اکنون ایران در شرایط تحریم به سر می‌برد؛ بنابراین ما باید از نظر فناوری و دانش خودمان را توانمند سازیم، زیرا به تکنولوژی‌های محدودی دسترسی داریم. اگر کیفیت محصولی افت پیدا کند کدام ارگان؛ وزارت صمت، وزارت علوم، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی کشور، جهاد دانشگاهی یا معاونت علمی پاسخگو است؟ هیچ کسی پاسخگو نیست! رئیس جمهور آینده باید مشخص کند چه ارگان و نهادی چه اختیارات و مسئولیت‌هایی برعهده دارد. سپس به تناسب مسئولیت‌ها و اختیارت آنها را پاسخگو کند. در حال حاضر برخی از نهاد‌های دولتی منابع، امکانات، نیروی انسانی متخصص و بودجه‌های پژوهشی و فناور محور را در اختیار دارند، اما در قبال مشکلات و مسائل کشور به هیچکس پاسخگو نیستند. 

وی افزود: سال‌هاست که کشور‌ها روی بحث نوآوری در تمام ابعاد جامعه شان تاکید دارند. رئیس جمهور آینده حتما باید نظام ملی نوآوری را بازنگری کند. منظور از نظام نوآوری اختراع یک محصول جدید نیست؛ بلکه سیاستی است که باید در پیش بگیرد. حرکت و سیاست دولت باید برمبنای نوآوری باشد یعنی در مدیریت، ساختار، فرایندها، اجرا‌ها و نظارتش و از وزرای خود بخواهد هر لحظه به فکر نوآوری و کار جدید باشند تا مسیر‌ها را کوتاه تر، فرایند‌ها را چابک تر، هزینه‌ها را کمتر و بهره وری را افزایش دهند.

معصومی با تاکید بر اینکه دولت آینده باید مبتنی بر نوآوری باشد، زیرا سرعت تحول و پیشرفت در دنیا بسیار زیاد است؛ افزود؛ وقتی سرعت مولفه‌ها زیادتر می‌شود دیگر نمی‌توانیم با سرعت کم پاسخگوی نیاز‌های جامعه باشیم یا با دیگر کشور‌ها رقابت کنیم. در نتیجه باید سرعت مان را بالاتر ببریم و این امر محقق نمی‌شود مگر اینکه سیستم مان را چابک‌تر کنیم. قطعا با یک سیستم سخت، کرخت و سنتی به هیچ وجه نمی‌توانیم با دنیای جدید که با سرعت در حال تحول است، رقابت کنیم. اکنون اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی در دنیا مطرح است. قطعا سیستم سنتی نه تنها قابل رقابت با سایر کشور‌ها نیست بلکه قادر نخواهد بود نیاز‌های جامعه کنونی را نیز برطرف کند. این کارکرد‌ها نیاز به سیستم چابک دارند. نظامی باید در دولت حاکم شود که نوآور، چابک و متمرکز بر زنجیره ارزش دانش تا ثروت باشد یعنی باید بر تبدیل دانش به ثروت متمرکز شود.