«ارز ترجیحی» ابزاری برای کنترل قیمت در بازار یا وسیله فشار بر تولیدکننده؟

 گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، مهسا روحی؛ سلامت حوزه‌ای است که با حیات و بقای مردم و جامعه سر و کار دارد؛ موضوع مهمی که مدنظر همه کشورهاست و برای ارتقای آن برنامه‌ریزی و هزینه می‌کنند. به همین دلیل ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. با وجود اینکه تحریم‌ها شرایط سختی را برای کشور رقم زده و مشکلاتی را در حوزه سلامت به بار آورده‌اند به مدد ایفای نقش شرکت‌های تولیدکننده و رویکرد مثبت دولت به این شرکت‌ها تا حدودی موفق به تأمین نیاز‌های داخلی در امر ارتقای سلامت و درمان و تولید تجهیزات پزشکی و دارویی شده‌ایم.

با وجود اینکه شرکت‌های تولیدکننده موتور محرک توسعه و پیشرفت کشور محسوب می‌شوند و رهبر معظم انقلاب بر مقوله سرمایه‌گذاری و توجه به ظرفیت‌های نهفته در این شرکت‌ها تأکید فرموده‌اند، اما آنطور که باید از توانایی کامل و صددرصدی این شرکت‌ها در حوزه سلامت استفاده نشده است.

شرکت‌های تولیدکننده که در حوزه تولید تجهیزات پزشکی فعالیت دارند، گله‌مند هستند که چرا به طور شایسته، عادلانه و شفاف از تولیدات آنها حمایت نمی‌شود.

اندر حکایت ضرر‌های ارز ترجیحی

تولیدکنندگان و واردکنندگان صنعت تجهیزات پزشکی معتقدند ارز ترجیحی مسبب فساد‌های زیادی در این صنعت شده است و موجب انحراف منابع می‌شود. آنها می‌گویند: ارز ترجیحی منبع فساد در لایه‌های مختلف اقتصادی شد و در نهایت به زیان تولیدکنندگان داخلی از جمله تولیدکننده تجهیزات پزشکی تمام شد.

هرچند تخصیص ارز ترجیحی در اکثر موارد متوقف شده ولی در بخش واردات تجهیزات پزشکی همچنان این ارز تخصیص می‌یابد و همین مسئله اعتراض و شکایت تولیدکنندگان داخلی تجهیزات پزشکی را به همراه داشته است به همین دلیل حال شرکت‌های تولید کننده در این زمینه خوب و مساعد نیست.

تولیدکنندگان و واردکنندگان صنعت تجهیزات پزشکی معتقدند ارز ترجیحی مسبب فساد‌های زیادی در این صنعت شده است  و موجب انحراف منابع می‌شود

مشکلات ارزی، تحریم‌ها و نبود مواد اولیه برای تولید از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت سلامت محسوب می‌شود. تولیدکنندگان داخلی می‌گویند وقتی ما توان تولید یک محصول پزشکی را داریم چرا باید برای وارداتش ارز ترجیحی تخصیص پیدا کند، آنها خواهان دریافت حمایت‌های دولتی هستند و مطالبه‌شان این است که حمایت‌های ارزی دولت به سمت تولیدکنندگان واقعی هدایت شود نه واردکنندگان محصولی که گاهی مشابه آن در داخل وجود دارد.

گذشتن از هفت خان برای گرفتن ارز ترجیحی

متأسفانه فرآیند دریافت ارز ترجیحی برای تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی آنقدر سخت و نفس‌گیر شده که باید هفت خان را بگذرانند و گاهی اوقات برخورد‌های سلیقه‌ای و شخصی مانع تخصیص صحیح این نوع ارز شده و یا حتی امکان دارد با زدوبند و اقدامات غیرشفافانه شرکت‌هایی که سوگولی برخی مسئولان محسوب می‌شوند از مواهب ارز ترجیحی استفاده کنند. به همین منظور بهتر است اقدامی عاجل برای این شیوه تخصیص ارز در حوزه سلامت صورت گیرد؛ حوزه‌ای که با زندگی و حیات مردم در ارتباط است؛ بنابراین اولویت اصلی، حمایت از تولیدکنندگان داخلی است و سپس اگر امکان تولید محصول پزشکی در کشور فراهم نبود به واردات آن با ارز ترجیحی مبادرت ورزیده شود.

شرایط آنقدر برای تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی وآزمایشگاهی سخت شده که صدای انجمن‌ها و نهاد‌های حمایتی از تولیدکنندگان این نوع تجهیزات را درآورده است.

صدرا سپهری، نایب‌رئیس انجمن تأمین تجهیزات پزشکی و دارویی یکی از منتقدان جدی ارز ترجیحی و از حامیان حذف آن است که در گفتگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا با انتقاد از شیوه تخصیص ارز ترجیحی در حوزه تجهیزات پزشکی گفت: مشکل تولیدکنندگان واقعی تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی وجود ارز چند نرخی و فاصله نرخ ارز ترجیحی با نرخ ارز در بازار است.

نایب‌رئیس انجمن تأمین تجهیزات پزشکی و دارویی، نظام بروکراتیک پیچیده حاکم بر کشور را یکی دیگر از دلایل وضعیت نابسامان در بازار تولیدات و واردات تجهیزات پزشکی عنوان و تأکید کرد: به دلیل همین شرایط است که اداره تجهیزات سازمان غذا و دارو و وزارت صمت دچار سردرگمی شده‌اند.

صدرا پیشنهاد حذف ارز ترجیحی را ارائه کرد و گفت: باید ارز ترجیحی حذف شود هرچند حذف آن دردناک است، اما باید یک اصل را در نظر گرفت؛ هرگاه با پدیده ارز چند نرخی مواجه بوده‌ایم بستر‌های فساد فراهم شده و حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی هم از این قاعده مستثنی نیستند چرا؟ چون طمع ایجاد می‌کند و به خاطر قیمت جذابی که دارد شرکت‌های تولیدات تجهیزات پزشکی و دارویی ترجیح می‌‎دهند واردات داشته باشند تا تولید!

وی بیان کرد: منبع تخصیص ارز ترجیحی از جیب مردم است و وقتی این ارز با این شیوه توزیع می‌شود قطعاً به زیان مردم و زندگی آنها خواهد بود و تورم و فساد را شدت می‌بخشد. به باور من سازمان‌های ذی‌صلاح باید ارز ترجیحی را حذف کنند تا بساط فساد در حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی برچیده شود.

نایب‌رئیس انجمن تأمین تجهیزات پزشکی و دارویی پیشنهاد داد که هدفمندسازی یارانه‌ها در حوزه تجهیزات پزشکی اجرا شود و در تبیین بیشتر این پیشنهاد گفت: باید هدفمندسازی یارانه‌ها بر مبنای نظام اقتصادی نوین اجرایی شود و تلاش شود اختلاف قیمتی در بازار ارز از بین برود و توازن قیمتی برقرار شود و تولیدکننده و واردکننده تجهیزات پزشکی بتوانند با یک نرخ واحد، ارز دریافت کنند و برای تأمین نیاز‌های تولید و یا واردات مورد استفاده قرار دهند.

وجود مافیا؛ مشکل بزرگ تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی

محمدجواد جمالی نوبندگانی، نماینده مردم فسا در مجلس دهم و متخصص جراحی عمومی از دیگر منتقدان شیوه فعلی تخصیص ارز ترجیحی در حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی است. او در گفتگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، با توجه به پیشرفت‌های کشور در حوزه تجهیزات پزشکی اظهار کرد: به یاد دارم در سال‌های ابتدایی تولید تجهیزات پزشکی، شرکت‌ها فقط توانایی تولید محصولاتی مانند کنترل نوار قلب و مانیتورینگ را داشتند ولی امروزه کار به جایی رسیده که دستگاه‌هایی مانند اکسیژن‌ساز، بیهوشی و یونیت‌های دندان‌پزشکی در کشور تولید می‌شوند و حتی در این زمینه صادرات هم داریم.

وی افزود: اما این پیشرفت‌ها به معنای نبود مشکل در بخش تولید تجهیزات پزشکی نیست؛ مافیای واردات تجهیزات پزشکی به یک مشکل بزرگ برای تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی تبدیل شده‌اند و متأسفانه باید گفت برخی از دست‌اندرکاران که در حوزه وزارتی هم فعالیت دارند به این مشکل دامن زده‌اند.

این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برخی از محصولات پزشکی که به کشور وارد می‌شوند مشابه داخلی‌شان هم وجود دارند، تأکید کرد: به عنوان مثال ارز ترجیحی که به بخش واردات تجهیزات پزشکی اختصاص پیدا می‌کند، در اغلب موارد صرف واردات تجهیزات پزشکی لوکس در امورات زیبایی مانند دستگاه لیزر، دستگاه‌های جراحی و ... می‌شود درصورتی که اصلاً نیازی به واردات آنها نیست، چون این ارز با هدف تأمین تجهیزات پزشکی مورد نیاز کشور اختصاص یافته است.

هدفمندی ارز ترجیحی جایگزین حذف کامل

این پزشک با ابراز تأسف تأکید کرد: متأسفانه مافیای تجهیزات پزشکی که درون وزارت بهداشت وجود دارد شرایط را سخت کرده و حتی وزرایی که روی کار آمده‌اند نتوانسته‌اند با این مافیا مقابله کنند و به نظر می‌رسد سازمان بازرسی کل کشور حتماً به این موضوع ورود کند. چرا که باید با برخی امضا‌های طلایی که در معاونت غذا و دارو وجود دارد مقابله شود. حتی برخی مسئولان در این قضیه دست دارند.

تجربه تاریخی اثبات کرده ارز ترجیحی به جای این که حامی بخش تولید باشد منبع فساد است و همچنین نظارت بر توزیع آن سخت است. از سوی دیگر منابع ارزی کشور را هدر می‌دهد، تولیدکننده را دلسرد و واردکننده را حریص‌تر می‌سازد. دستاورد‌هایی که دانشمندان و تولیدکنندگان بخش سلامت برای کشور رقم زده‌اند، چشم‌گیر و موجب حیرت همگان شده و ضمن ارتقای عملکرد بخش سلامت کشور، حمایت از تولید و نیروی کار، برای کشور هم ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند.

ارز ترجیحی به جای این که حامی بخش تولید باشد منبع فساد بوده و همچنین نظارت بر توزیع آن سخت است. از سوی دیگر منابع ارزی کشور را هدر می‌دهد، تولیدکننده را دلسرد و واردکننده را حریص‌تر می‌سازد

واضح است باید از تولیدکنندگان بخش سلامت حمایت شود و آنها بدون حمایت نمی‌توانند تحریم‌های ظالمانه غرب علیه بخش سلامت و دارویی کشور را خنثی و نیاز‌های داخلی به تجهیزات پزشکی و دارویی را تأمین کنند. قطعاً توزیع ناعادلانه ارز یا چند نرخی بودن آن و تخصیص ارز ترجیحی به واردکننده به جای تولیدکننده و سختی و دشواری در دسترسی تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی به ارز دولتی شرایط را برای ادامه کار تولیدکننده سخت و دشوار کرده و این رویه بیشتر به نفع واردکننده بوده است.

مطالبه و خواست تولیدکنندگان داخلی تجهیزات پزشکی این است؛ ارز ترجیحی به کل حذف شود یا اگر قرار است به حیات خود ادامه دهد، اولویت اصلی تخصیص آن، تولیدکننده داخلی باشد تا از این طریق مواد مورد نیاز را با ارز دولتی نه با ارز آزاد تأمین کند و در آنجایی هم که واقعاً توان داخلی کفاف تأمین نیاز کشور به تجهیزات پزشکی را نمی‌دهد فقط به واردکننده تجهیزات پزشکی خاص این نوع ارز اختصاص پیدا کند. لازم است سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت و وزارت صمت در این زمینه جدیت نشان دهند و مشکلات تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی را احصاء و آنها را برطرف کنند.