۲۲ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا،‌ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۲ بهمن برابر با ۱۱ فوریه را ورق می‌زنیم.

****

اعلام درمان با انسولین

۱۱ فوریه ۱۹۲۲ میلادی برابر با ۲۲ بهمن ۱۳۰۰ خورشیدی، جراح کانادایی فردریک بانتینگ و دستیارش چارلز بست اولین مقاله‌ مربوط به نتایج استفاده از انسولین را برای درمان دیابت در سگ را اعلام کردند. آن دو در ۱۰ جولای ۱۹۲۱ در ساعت ۱۰:۱۵ صبح، محلولی صورتی‌رنگ را به یک سگ دیابتی تزریق کردند. پس‌از یک ساعت، گلوکز خون از ۰.۲ به ۰.۱ درصد کاهش یافته بود. آنها به تحقیقات خود ادامه دادند و خلوص آنچه را که انسولین نامیدند، هورمونی که مسئول کنترل سطح قند خون است، بهبود بخشیدند. این کشف یکی از انقلابی‌ترین لحظات در پزشکی بود. در عرض یک‌سال، بیماران دیابتی امید داشتند که زندگی کامل و پرباری داشته باشند. بانتینگ در سال ۱۹۲۳ برای این کار سهمی از جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی را دریافت کرد.

شکافت هسته‌ای

۱۱ فوریه ۱۹۳۹ میلادی برابر با ۲۲ بهمن ۱۳۱۷ خورشیدی، نشریه تخصصی نیچر مقاله‌ای نظری را درباره شکافت هسته‌ای منتشر کرد. این اصطلاح را نویسندگان مقاله لیزه مایتنر و اتو رابرت فریش ابداع کردند. آنها می‌دانستند که وقتی هسته اورانیوم با نوترون برخورد می‌کند، باریم تولید می‌شود. در جست‌وجوی توضیحی برای این رویداد، آن‌ دو از مدل هسته قطره مایع بور استفاده کردند تا نوسانات القاکننده نوترون را در هسته اورانیوم تصور کنند که گهگاه به شکل دمبل کشیده می‌شد. بعضی‌وقت‌ها، نیروهای دافعه بین پروتون‌ها در دو انتهای پیازی‌شکل آنها باعث می‌شود که میانه باریکی که به آنها می‌پیوندد، منقبض شود و به جای یک هسته، دو هسته باقی بماند. این دو دانشمند مقدار عظیم انرژی آزادشده را محاسبه کردند که حاصل از واکنش زنجیره‌ای هسته‌ای بود. به‌دلیل شباهت پدیده  تقسیم هسته به تقسیم سلولی، مایتنر و فریش آن را شکافت نامیدند.

رنه دکارت

۱۱ فوریه ۱۶۵۰ میلادی برابر با ۲۲ بهمن ۱۰۲۸ خورشیدی، رنه دکارت فیلسوف و ریاضی‌دان فرانسوی که با لقب «پدر فلسفه امروزی» شناخته می‌شود درگذشت. کتاب «هندسه» دکارت، شامل کاربرد او از جبر در هندسه است که اکنون هندسه دکارتی را از آن داریم. بین سال‌های ۱۶۲۰ تا ۱۶۲۸ دکارت در اروپا سفر کرد و درنهایت در هلند اقامت کرد و بلافاصله کار کتاب‌های «جهان» و «جست‌وجوی حقیقت با نور طبیعی» را آغاز کرد. این کار نزدیک به اتمام بود که خبر محکومیت گالیله به حبس خانگی به او رسید و این‌گونه دکارت تصمیم گرفت در زمان حیاتش آن اثر را منتشر نکند. او بعدها به فلسفه روی آورد و یکی از اولین کسانی بود که با مکتب ارسطویی‌گرایی مخالفت کرد و این کار را با شک و تردید روشمند در دانش مبتنی‌بر اختیار، حواس و عقل شروع کرد. مشهورترین جمله او این است: «می‌اندیشم پس هستم.»

جی. هانس دی. جنسن

۱۱ فوریه ۱۹۷۳ میلادی برابر با ۲۲ بهمن ۱۳۵۱ خورشیدی، دنیل یوهانس هانس جنسن، فیزیک‌دان هسته‌ای و برنده جایزه نوبل فیزیک درگذشت. این فیزیک‌دان آلمانی نظریه ساختار پوسته‌ای هسته‌ای نوکلئون‌ها- پروتون‌ها و نوترون‌ها- را که در لایه‌های پیازمانند پوسته‌های متحدالمرکزی گروه‌بندی شده‌اند، ارائه کرد. او پیشنهاد کرد که نوکلئون‌ها همان‌طورکه در مداری درون پوسته‌شان حرکت می‌کنند، روی محور خودشان می‌چرخند و الگوهای خاصی در تعداد نوکلئون‌ها در هر پوسته، هسته را پایدارتر می‌کند. دانشمندان از قبل می‌دانستند که الکترون‌هایی که دور هسته می‌چرخند در لایه‌های مختلفی قرار گرفته‌اند. جنسن برای مدل هسته‌اش جایزه نوبل فیزیک ۱۹۶۳ را به اشتراک گذاشت (با ماریا ژئوپرت مایر، که به‌طور مستقل به همین فرضیه در ایالات‌متحده رسیده بود و یوجین پی ویگنر برای کارهای غیرمرتبط.) درطول دهه ۱۹۵۰، جنسن روی موضوع رادیواکتیویته کار کرد.

هنری فاکس تالبوت

۱۱ فوریه ۱۸۰۰ میلادی برابر با ۲۲ بهمن ۱۱۷۸ خورشیدی، ویلیام هنری فاکس تالبوت مخترع، ریاضی‌دان، شیمی‌دان، فیزیک‌دان، فیلولوژیست و مصرشناس انگلیسی که فرآیند عکاسی نگاتیو- پوزتیو را اختراع کرد، به‌دنیا آمد. تالبوت هم همراه با نیپس و داگر به‌عنوان پدر عکاسی شناخته می‌شود. شیوه نگاتیو- پوزتیو (مثبت- منفی) در عکاسی از ابتکارات او ست. بااین‌شیوه امکان چاپ تعداد نامحدودی تصویر پوزتیو از روی یک تصویر نگاتیو اصلی میسر شد. تالبوت همچنین در سال ۱۸۴۰ کشف کرد که می‌توان با کمک زمان نوردهی بسیار کوتاه و به‌وسیله گالو نیترات نقره تصویر مخفی را ظاهر کرد.