چطور به دیگران «نه» بگوییم؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از سایکولوژی، شما چه کسی هستید؟ تا چه اندازه خود را می‌شناسید؟ آیا از پاسخی که می‌دهید، اطمینان دارید؟

پاسخ شما به این قبیل سوالات،‌ پنجره‌ای رو به درک شما از خود واقعی‌تان باز می‌کند. خودپنداری یا خودادراکی (Self-concept)‌ به معنای باور به ویژگی‌های فردی مانند شخصیت، الگوی فکری، توانمندی‌ها و نقش‌‌های اجتماعی‌تان است.

خودادراکی نامنسجم یا عدم شناخت دقیق از خودمان با کاهش خودکنترلی مرتبط است که این به نوبه خود میزان مقاومت در برابر وسوسه و تلاش برای تحقق اهداف بلندمدت را کاهش می‌دهد.

وضوح خودادراکی به این برمی‌گردد که تا چه اندازه باورهای شخصی‌مان شفاف،‌ قابل اعتماد،‌ پایدار و مناسب حال درونی‌مان هستند.
هر اندازه که درجه وضوح خودادراکی ما پایین بیاید،‌ به همان اندازه در دام بلاتکلیفی می‌افتیم و بیش از پیش به منابع بیرونی مثل همکاران، دوستان و حتی دنبال‌کنندگان حساب توئیتری‌مان وابسته می‌شویم تا خود را در آنها تعریف کنیم.

به این ترتیب، عدم خودباوری به آسیب‌پذیری بیشتر در برابر عوامل بیرونی منجر می‌‌شود که از آن جمله می‌توان به خرید بدون فکر یک محصول پیشنهادی، دنباله‌روی از عقاید سیاسی و مذهبی دیگران یا نیاز به تأیید دائمی آنها اشاره کرد.

علاوه بر این،‌ وقتی شناخت کمی از خودتان داشته باشید، میزان کنترل بر رفتارتان هم کاهش می‌یابد و نمی‌توانید به امید رسیدن به پاداش‌های بزرگ‌تر، قید پاداش‌های کوچکتر را بزنید و زمان بیشتری صبر کنید. این می‌تواند به ضعف شما در ایجاد روابط عاطفی بلندمدت و تن دادن به روابط کوتاه‌مدت منجر شود.

اما سوال اینجاست که عدم خودباوری چگونه توانایی ما را در خودکنترلی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟ پژوهشگران در نتیجه تحقیقات خود دریافتند، افرادی که خود ادراکی ضعیفی دارند، احساس عدم کنترل بر رفتارهای خود را بروز می‌دهند، تمایلی به استفاده از کامپیوتر یا ارتقای مهارت‌های کامپیوتری ندارن و مایل به تمرکز روی یک کار یا پیروی از رژیم ورزشی نیستند.

اینکه بین خود دیروز، امروز و آینده‌مان هم تناسبی وجود داشته باشد به میزان شناخت ما از خودمان برمی‌گردد.افرادی که از هویت خود مطمئن نیستند، به جای راهبردهای تعاملی مؤثر (مانند برنامه ریزی، حل مسئله، ارزیابی مجدد)، به انکار و تسلیم (مثلاً نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر) روی می‌آورند.

تشویق افراد به خودشناسی، برخورد با مشکلاتی نظیر استفاده از رژیم غذایی ناسالم، چاقی، سوء‌مصرف الکل، اعتیاد به مواد مخدر، رفتار مجرمانه، آسیب رساندن به خود و اعتیاد به خرید را آسان‌تر می‌کند. 

خودباوری، خودادراکی و عزت نفس به درک ما از هویت‌مان باز می‌گردد. هرچه تصویر درونی که از خود داریم، شفاف‌تر باشد، به همان اندازه تعامل اجتماعی‌مان راحت‌تر می‌شود و از «نه» گفتن به دیگران نمی‌ترسیم چراکه از اینکه آنها طردمان کنند،‌ ابایی نداریم.