در مسیر مرجعیت علمی کار جدی انجام نداده‌ایم

غلامحسین رحیمی شعرباف، معاون پژوهشی سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره مرجعیت علمی اظهار کرد: مرجعیت به عنوان موضوع مهم در برخی اسناد بالادستی مانند نقشه جامع علمی کشور، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ... مطرح شده و موضوع بسیار مهمی است. 

وی با بیان اینکه مرجعیت علمی به عنوان گام علمی آرمان‌خواهانه هر جامعه‌ای محسوب می‌شود، تاکید کرد: در ابتدای مسیر تحقق مرجعیت علمی هستیم؛ چراکه خیلی از ملزومات را باید آماده کنیم و اکنون قالب این مورد واضح و فراهم نیست. 

رحیمی شعرباف تصریح کرد: همه ما یک برداشت عمومی از مرجعیت داریم که به معنای محل رجوع است، مثلاً در آموزش عالی می‌توان دانشگاه و استاد را به عنوان محل رجوع نامگذاری کرد؛ بنابراین مفهوم مرجعیت علمی هنوز شفاف نیست و باید دو کلمه مرجعیت و علمی را روشن کنیم. 

معاون پژوهشی سابق وزارت علوم ادامه داد: باید ببینیم که علم در مرجعیت به معنای تحقیق و دانش در دانشگاه است یا مفهوم دیگری دارد؟ که اگر مرجعیت را محل رجوع و علم را دانش به شمار آوریم، می‌توان گفت که ایجاد تبادل دانش و محل رجوع آن به دانشگاه مرجعیت علمی است.

مرجعیت واقعی در سطح بین المللی معنا پیدا می‌کند

رحیمی شعرباف گفت: در تعریف مرجعیت علمی باید ابتدا سطح علمی و بین‌‌المللی را مشخص کنیم و مطابق با هر یک برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهیم. مرجعیت واقعی در سطح بین‌المللی معنا پیدا می‌کند و باید هدفگذاری لازم را در این زمینه انجام دهیم و نخستین سکو مرجع شدن در سطح ملی است. 

معاون پژوهشی سابق وزارت علوم گفت: در مرحله بعدی تحقق مرجعیت علمی باید فردی یا نهادی بودن آن را مشخص کنیم، فردی به معنای این است که یک نفر در رشته و دانشگاهی به عنوان مرجع بین‌المللی شناخته شود و نهاد به معنای دانشکده یا دانشگاه مشخص در مرجعیت بین‌المللی است که هر کدام برنامه‌ریزی جداگانه را می‌طلبد؛ البته در مرجعیت علمی که نهادی است فرد هم تأثیر خود را دارد و یکی حاوی دیگری است. 

رحیمی شعرباف اضافه کرد: مسئله چهارم دستیابی به مرجعیت علمی، مولفه و ویژگی‌های سنجش پذیر است که اگر در فرد و در نهاد برقرار شود، مرجعیت به حساب می‌آید و باید این مورد را توسعه و به صورت تفصیلی شرح دهیم و بیان کنیم. 

وی با بیان اینکه نکته پنجم در مرجعیت علمی مسیر مرجع شدن است، تأکید کرد: در هر زمینه‌ای ۳ مرحله اساسی برای مرجعیت علمی وجود دارد که مرحله اول شامل دسترسی به منابع در سطح بین‌المللی، مطالعه و یادگیری عمیق است و اکنون جامعه ایرانی در این مسیر قرار دارد، دوم فهم و هضم یادگیری مطالب علمی تئوری و عملی است و بحث نوآوری، ارائه محصولات فناورانه و روش‌های جدید و نوین در سومین مرحله جای می‌گیرد که نقطه عطف مرجعیت علمی به حساب می‌آید و بدون طی کردن روش اول و دوم نمی‌توان به سطح سوم نوآوری دست یافت. 

مقالات علمی باید معطوف به نیاز‌های داخل کشور باشد

معاون پژوهشی سابق وزارت علوم ادامه داد: مقالات علمی و پژوهشی باید بیشتر معطوف به نیاز‌ها و کاربرد داخل کشور باشند، اما این مورد بخشی از یادگیری و فهم و هضم مطالب است یعنی نتیجه تحقیق انجام شده در سطح بین‌المللی مورد داوری قرار می‌گیرد و اگر از این مرحله عبور نکنیم، امکان ندارد به مرجعیت علمی در مقیاس بین‌المللی برسیم. 

رحیمی شعرباف گفت: هرچند که در حال حاضر سرمشق پژوهشگران دیگر در مقالات پژوهشی نیستیم، اما پا به پای پژوهشگران دیگر روی موضوعاتی که مراجع بین‌المللی سرمشق آن را نوشته‌اند، می‌توانیم کار کنیم و گام کوچک برداریم؛ چرا که سرمشق شدن نمونه دیگری از مرجعیت علمی است و اکنون به این مرحله نرسیده‌ایم. 

وی اضافه کرد: اکنون شاهد جریان کوچک و قدرتمند علیه انتشار مقالات پژوهشگران ایرانی در مجلات معتبر بین‌المللی هستیم و تعداد کمی از اشخاص ارگان‌های مهم مملکت مخالف این قضیه هستند و آن را هزینه کردن برای کشور‌های خارجی می‌دانند و این نشان‌دهنده این است که متاسفانه آن‌ها آشنایی با مقالات علمی و پژوهشی ندارند و همین مورد دقیقاً خلاف مسیر حرکت به سمت مرجعیت علمی است. 

بدون تمهیدات ابزار در مرجعیت علمی موفق نمی‌شویم 

معاون پژوهشی سابق وزارت علوم ادامه داد: فراهم‌سازی تمهیدات، ابزار و وسایل ششمین نکته در راستای حرکت به سمت مرجعیت علمی نامیده می‌شود، در غیر اینصورت نباید انتظار موفقیت داشته باشیم همچنین، نخبه بودن یکی از شرایط مرجع شدن است، پس باید با شناسایی به جذب نخبگان جامعه اقدام کنیم و در مرحله بعدی محل تعلیم و تربیت آن‌ها را مشخص کنیم و در هر نهادی نمی‌توان این مورد را محقق بخشید و نباید گفت که تمام دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نخبه‌پرور هستند. 

رحیمی شعرباف افزود: چهره علمی مرجع باید از همه نظر حمایت مستمر شود و سالانه فعالیت آن‌ها مورد ارزیابی دقیق قرار بگیرد؛ چراکه ممکن است برخی از افراد منتخب در مسیر مرجع شدن نباشند و جذب رشته‌ها و نهاد‌های معمولی شوند. 

وی گفت: در مسیر مرجع شدن کار جدی انجام نداده‌ایم، اما زمینه اولیه را فراهم و در دو دهه اخیر جرئت و جسارت را پیدا کرده‌ایم تا نتایج تحقیقات خود را در مسیر ارزیابی داوران بین‌المللی قرار دهیم و در زمینه‌های مختلف مورد پذیرش خارج از کشور قرار گرفته‌ایم که اگر روی هر کدام از محور‌های مذکور برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد امکان مرجع شدن کشور در برخی زمینه‌ها وجود وجود دارد.

انتهای پیام/

نادیا عابد