رایزن سابق علمی ایران در شبه‌قاره:
هند می‌خواهد سال ۲۰۵۰ اقتصاد برتر جهان شود/ دانشگاههای مطرح دنیا دانشجوی پرورش‌یافته را «محصول» می‌بینند
خلیلی گفت: ارتباط تنگاتنگ دانشگاه‌ها و صنایع هند موجب پیشرفت‌های اقتصادی شبه‌قاره شده است.
گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا - قاسم شجاع؛ ساعت از یک و نیم گذشته بود که به ساختمان دانشکده مکانیک دانشگاه خواجه نصیر رسیدم. قرارمان گفت‌وگویی نیم ساعته بود؛ اما گفت‌وگو آنقدر دلچسب بود که بیش از دو ساعت به درازا کشید.
ظاهر دلنشینی دارد. مردی توپُر، با مو‌های کم‌پشت و ریش‌های جوگندمی و با دستانی قدرتمند. وقتی در مقابلش نشستم چهره جاافتاده ۶۳ ساله‌اش را با کت و شلوار رسمی و با پیراهنی یقه‌بسته تصور کردم. بیشتر، هم‌تیپ شخصیت‌های دستگاه دیپلماسی به نظر می‌رسید تا استاد دانشگاه. اگر چه خودش روزی دیپلمات علمی ایران در شبه قاره بود.
دوطرف اتاق از قفسه‌های کتاب و لبه پنجره پشت سرش از پوشه‌ها و جزوات پُر شده بود. دستم را به گرمی فشرد و عذرخواهی کرد که اینجا خبری از پذیرایی نیست.
در خلال مصاحبه وقتی گفت: «مراکز علمی هند دانشجوی تربیت‌شده را مثل یک محصول می‌بینند» مشخص بود که نگاه دانشگاههای ما به دانشجو، با نگاه مراکز دانشگاهی برتر دنیا تفاوت دارد.
از نکات جالب گفت‌وگو این بود که هیچ‌کدام از سوالاتی که آماده کرده بودم را نپرسیدم، اما او آنقدر حرف برای گفتن داشت که من شیرینی بیانِ خاطرات و روزگاری که در هند زندگی می‌کرد را به طرح سوالات فرمایشی از قبل آماده شده، ترجیح دادم.
در تمام طول مصاحبه این سوال در ذهنم بدون پاسخ ماند که؛ چرا مراکز علمی و دانشگاهی ایران فقط از ظرفیت تدریس شخصیت‌هایی چون او بهره می‌برند و استفاده چندانی از آموزه‌ها و تجربیاتشان در صنعت، بازار و اقتصاد کشور نمی‌شود؟ آیا این مسیر انتخاب شده، ما را به اهدافمان می‌رساند.؟
بله؛ او کسی نیست جز محمدرضا خلیلی رایزن سابق علمی ایران در شبه‌قاره هند که در مورد دانشگاه‌ها، صنعت و نیروی‌انسانی هند و سالها زندگی و تحصیل با این استاد دانشگاه گفت‌وگو کردیم و اکنون ماحصل آن از نگاهتان می‌گذرد.
آنا؛ چه شد که برای تحصیلات دانشگاهی کشور هند را برای ادامه تحصیل انتخاب کردید و وضعیت دانشگاههای هند به چه صورت است؟
خلیلی: سال ۵۸ بعد از اخذ دیپلم قدیم، به سفارش یکی از دوستانم برای ادامه تحصیل عازم هند شدم. رشته کارشناسی اقتصاد را انتخاب کرده بودم، اما بعد از رفتن به هند باتوجه به اینکه رشته‌ام ریاضی بود ترجیح دادم مهندسی مکانیک را دنبال کنم. در دانشگاه میسور در شهر میسور که در جنوب هند واقع شده بود شروع به تحصیل کردم.
دانشگاههای هند به دو بخش دانشگاههای دولتی و خصوصی تقسیم می‌شوند که دانشگا‌های دولتی هند از قدمتی زیادی برخوردار هستند. ساختمان‌های ستادی دانشگاههای هند معمولا در یکی از شهر‌های مهم واقع شده و انستیتو‌ها و کالج‌های مختلف آن دانشگاه، در مناطق مختلف گسترده شدند. هرکدام از این کالج‌ها در یکی از علوم پایه، مهندسی و پزشکی و ... کلاس‌های درس دانشگاهی را برگزار می‌کنند.
موسسات آی‌آی‌تی از مراکز علمی دانشگاهی مهم هند است
۵ موسسه آی‌آی‌تی مرکزی در مدرس، دهلی، بمبئی و .. وجود دارند.
تعداد این موسسات در حال حاضر به ۲۴ موسسه رسیده است
بعد از اخذ مدرک کارشناسی از دانشگاه میسور، برای اینکه دیداری از شمال هند داشته باشم به شهر بنارس در نزدیک دهلی پایتخت هند رفتم. بنارس شهری مذهبی است که به مکه هند معروف است. تصمیم گرفتم دانشگاه بنارس و رشته مهندسی فناوری را برای دوره ارشد انتخاب کنم. حدود یک سال‌ونیم طول کشید تا کارشناسی ارشد مهندسی فناوری را از این دانشگاه بگیرم.
بعد از فوق‌لیسانس با وجود اینکه از دانشگاههای کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی پذیرش داشتم، اما ترجیح دادم در دانشگاه IIT هند در مقطع دکتری ادامه تحصیل بدهم.
موسسات آی‌آی‌تی از مراکز علمی و دانشگاهی مهم هند محسوب می‌شوند. ۵ موسسه آی‌آی‌تی مرکزی در مَدرس، دهلی، بمبئی و .. وجود دارند. البته الان تعداد این موسسات به ۲۴ موسسه رسیده است که در سراسر شبه قاره پراکنده شدند.
موسسات آی‌آی‌تی در واقع به عنوان موسسات فناوری هند، با دانشگاههای آلمان، فرانسه، آمریکا و کشورهای دیگر تبادلات علمی و دانشجویی دارند. دانشجویان نخبه دانشگاهی وارد این موسسات فناوری می‌شوند. صنایع هند مدام ورودی‌های موسسات آی‌آی‌تی را رصد می‌کنند و منتظر هستند تا به محض ورود این نخبگان به موسسات آی‌آی‌تی آن‌ها را جذب و در صنایع مختلف به کار می‌گیرند. سال ۶۵ وارد موسسه آی‌آی‌تی شدم و در مقطع دکتری شروع به تحصیل کردم. حدود سال ۷۲ بود که فارغ‌التحصیل شدم و مجموعا ۱۴ سال در هند در حال تحصیل بودم.
آنا؛ چطور شد که به عنوان رایزن علمی ایران در هند انتخاب شدید، وضعیت دانشجویان ایرانی مقیم هند در دورانی که مسئولیت داشته‌اید چگونه بود؟
خلیلی: زمانی که به عنوان رایزن علمی ایران در هند منصوب شدم حدود ۷ هزار دانشجوی ایرانی در هند مشغول به تحصیل بودند.
نخستین سرپرست دانشجویان ایرانی در هند در سال ۶۸ منصوب شده بود. در آن زمان تعداد دانشجویان ایرانی که بورسیه شده بودند زیاد بودند و این نیاز برای دانشجویان ایرانی در حال تحصیل در هر منطقه حس می‌شد تا سرپرستی گمارده شود. در آن سالها باتوجه به اینکه دبیر اتحادیه دانشجویان شبه‌قاره بودم با سرپرستی دانشجویان ایرانی در هند همکاری مستمر داشتم و این همکاری‌ها در سال‌های بعد نیز ادامه داشت.
بعد از فارغ‌التحصیل شدن در هند وارد ایران شدم و به عنوان استاد در دانشگاه خواجه نصیر مشغول به کار شدم تا زمانی که در سال ۹۴ به مدت بیش از سه سال به عنوان رایزن علمی ایران در شبه قاره انتخاب شدم. در زمانیکه به عنوان رایزن علمی ایران در هند منصوب شدم، حدود ۷ هزار دانشجوی ایرانی در هند مشغول به تحصیل بودند. از این تعداد دانشجو، بیش از ۳ هزار دانشجو در رشته‌های علوم پزشکی تحصیل می‌کردند.
آنا؛ چه اقدامات مهمی در زمان مسئولیت انجام داده‌اید؟
خلیلی: در آن سالها در کشورهای شبه قاره از جمله بنگلادش، پاکستان و سریلانکا و .. هم دانشجوی ایرانی داشتیم و تقریبا همه دانشجویان ایرانی غیر از عده کمی که در دانشگاههای شبه‌قاره در حال تحصیل بودند، در هند اشتغال به تحصیل داشتند.
هندوستان کشور پهناوری است و فاصله شهر‌های آن نسبت به هم زیاد است. فاصله هوایی ایران با هند شاید کمی بیشتر از ۳ ساعت است. درحالی‌که فاصله دهلی تا مَدرس با هواپیما سه ساعت است. می‌خواهم عرض کنم که چه کار سختی داشتیم باتوجه به اینکه من رایزن علمی ایران و همزمان سرپرست دانشجویان ایرانی شبه قاره بودم، باید مدام از دانشگاههای مختلف در شهر‌های مختلف و کشورهای شبه قاره بازدید و در جلسات مختلف برای رفع و رجوع مسائل دانشجویان ایرانی و همکاری‌های علمی دو کشور شرکت می‌کردم.
یکی از کار‌هایی که در آن زمان انجام دادیم این بود که شاید در دانشگاهی دانشجوی ایرانی نداشته باشیم؛ اما می‌دیدیم که دانشگاه خوبی است. به‌خاطر همین سعی می‌کردیم که ارتباطی بین آن دانشگاه با دانشگاههای خودمان یا وزارت علوم ایجاد کنیم. تفاهم‌نامه‌های زیادی در آن وقت بین دانشگاههای هند با مراکز علمی ایران به واسطه اینکه بنده مسئولیت رایزن علمی ایران در هند بودم، منعقد شده بود.
یکی دیگر از وظایفی که سعی کردیم انجام دهیم، شکلگیری ارتباط بین وزارتخانه‌های هند و ایران بود. تلاش کردیم تا بین وزارت علوم، بهداشت و کشاورزی دو کشور تفاهم‌نامه‌ها و ارتباطاتی شکل بگیرد. اولین پروژه‌های مشترک ایران و هند در زمانیکه بنده رایزن علمی ایران در هند بودم کلید خورده بود.
چند سال پیش هم ۱۰ نفر از اساتید آی‌آی‌تی هند را به ایران دعوت کردم. این اتفاق اولین بار بین ایران و هند رخ داده بود. کنسرسیومی بین دانشگاههای ایران شکل گرفت و میزبان این اساتید در ایران بودیم. بعد از اقامت یکی دو روزه و مراجعت اساتید به هند از ۲۰ دانشمند ایرانی دعوت کردند تا به هند بروند. در چند روزی که در هند بودند برنامه‌های مشترک زیادی از جمله سمینار‌ها و وبینار‌های مشترک بین دو کشور برگزار شد. این تعاملات و رفت‌وآمد‌ها خیلی موثر است. باید بتوانیم با دانشگاه‌ها و مراکز علمی هند ارتباط برقرار کنیم و آنچنانکه با چین و روسیه ارتباطات خوبی داریم در حوزه علوم مختلف و تکنولوژی بتوانیم با هند نیز ارتباط بگیریم.
در دانشگاههای هند، رشته‌های گروه کشاورزی زیرمجموعه وزارت کشاورزی است و ارتباط نزدیکی بین کشاورزی و نخبگان وجود دارد همین عامل موجب شد تا هند بتواند جزء رتبه‌های اول تولید محصولات کشاورزی دنیا باشد
آنا؛ وضعیت کشاورزی هند با توجه به اینکه از حجم تولید و صادرات خوبی در بخش کشاورزی برخوردارند چگونه است؟
خلیلی: در دانشگاههای هند، رشته‌های گروه کشاورزی زیرمجموعه وزارت کشاورزی است. در حالیکه در ایران رشته‌های دانشگاهی کشاورزی و دانشکده‌های آن زیرمجموعه وزارت علوم است. (مثل ارتباطی که رشته‌های علوم پزشکی در ایران با وزارت بهداشت دارند)، در هند نیز چنین است. همه رشته‌ها، دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های کشاورزی در هند با وزارت کشاورزی مرتبط هستند. به خاطر همین عامل، ارتباط نزدیکی بین کشاورزی و نخبگان این رشته وجود دارد. هند توانسته است جزء رتبه‌های اول تولید محصولات کشاورزی در دنیا باشد و غیر از صادرات برنج و گندم و حبوبات و ... از عهده تامین مایحتاج مورد نیاز مواد غذایی جمعیت بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفری خود هم برآید.
آنا؛ در حال حاضر آماری از وضعیت دانشجویان ایرانی در هند دارید؟
خلیلی: در این سالها تعداد کمی دانشجوی ایرانی در هند داریم. دانشجویان ایرانی در سال‌های اخیر بیشتر، جذب دانشگاههای ترکیه، کشورهای عربی و اروپایی می‌شوند تا اینکه تمایل داشته باشند برای ادامه تحصیل به هند بروند.
آنا؛ آیا بعد از تحصیل و مسئولیتی که داشتید هم سفری به هند داشتید؟
خلیلی: سال گذشته در سومین مرحله از زندگی‌ام به دعوت یکی از موسسات آی‌آی‌تی به عنوان اولین استاد وابسته وارد هند شدم تا برای دانشجویان مقطع ارشد و دکتری تدریس داشته باشم. این دوره حدود یک سال طول کشید و در مجموع حدود ۱۹ سال زندگی علمی من در هند گذشت. در این یک سالی هم که برای تدریس در هند حضور داشتم، حدود ۸ تفاهم‌نامه بین دانشگاههای ایران با دانشگاههای هند منعقد کردیم. باوجود اینکه من اصلا مسئولیت رسمی در آن زمان نداشتم، اما چون علاقه و ارتباط داشتم اینکار رو انجام دادم.
حدود ۲ ماه پیش هم سفری به هند داشتم. در آن سفر شاهد بودم مسئولین اغلب کشور‌ها در حال بستن تفاهم‌نامه با دانشگاههای هند بودند تا پروژوه‌های مشترک را با هم جلو ببرند. خلاء انعقاد پروژه‌های مشترک و تفاهم نامه‌هایی در این سطح را ما در ایران داریم.
آنا؛ شما سالها در هند مسئولیت داشتید ضمن اینکه بیش از ۱۹ سال از عمر خود را در هند به عنوان دانشجو و دیپلمات حضور داشته‌اید آیا از ظرفیت‌های علمی و تجربی شما در ایران استفاده‌ای می‌شود؟
خلیلی: گلایه من همین است که از این تجربیات به دست آمده، متاسفانه ارگان‌ها و نهاد‌های مسئول هیچ استفاده‌ای نمی‌کنند. بالاخره من با کوله‌باری از تجربه در کشور خودم حضور دارم. طبیعی است که دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها می‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.
آنا؛ وضعیت اقتصاد هند چطور است؟
هند در ظرف ۵ سال موفق شد
۵۰۰ میلیون شهروند و خانوار هندی فقیر را تبدیل به قشر متوسط کند
خلیلی: هند در حال حاضر به عنوان چهارمین اقتصاد دنیا است. این درحالیست که جمعیت هند از چین هم بیشتر شده است. نکته مهم این است که در مقایسه با ایران برخوردار از منابع نفتی و گازی هم نیست. تکیه هند بیش از همه بر روی منابع انسانی است. هند توانسته است جایگاه اقتصادی خود را در جهان با تکیه بر منابع انسانی خود تثبیت کند.
هند در حال برنامه‌ریزی است تا در ۲۵ سال آینده که به سال ۲۰۵۰ می‌رسیم و مصادف می‌شود با صدمین سالگرد استقلال هند، کشور اول یا دوم برتر اقتصادی دنیا باشد. چند سالی است که در حال برنامه‌ریزی هستند تا طبقه فقیر هند را به سمت طبقه متوسط برسانند. همینطور طبقه متوسط را تبدیل به قشر مرفه کنند. در حدود ۵ سال موفق شدند ۵۰۰ میلیون شهروند و خانوار هندی فقیر را تبدیل به قشر متوسط کنند. شما ملاحظه کنید که اینکار چقدر کار بزرگی است.
این هند، آن کشوری نیست که من ۴۵ سال پیش در آنجا زندگی می‌کردم الان هند، سایبر‌سیتی، جونیون‌ولی (پارک‌های علم و فناوری) و سیلیکون‌ولی (شهر‌های آی‌تی) دارد
شهرک‌های تکنولوژی در بسیاری از شهر‌ها و مناطق هند دیده می‌شود
هند توانسته حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیون نفر از خانوار‌های هندی را از قشر متوسط عبور دهد و به دهک‌های بالای جامعه بیاورد. اینها کار‌هایی است که دولت هند به سرعت در حال انجام آن است.
روزی کشور هند طوری بود که شاید ۵ درصد از جمعیت این کشور از وضعیت زندگی خوبی برخوردار بودند و مابقی جمعیت چند صد میلیونی هند در فقر زندگی می‌کردند. اما الان بخش کمی از جمعیت هند در فقر زندگی می‌کنند. هرچند جمعیت این بخش هم زیاد است، اما هند توانسته مرحله به مرحله با برنامه‌ریزی وضعیت زندگی خانواده‌ها را بهبود ببخشد.
در واقع این هند، آن کشوری نیست که من ۴۵ سال پیش در آنجا زندگی می‌کردم. الان هند سایبر‌سیتی، جونیون‌ولی (پارک‌های علم و فناوری) و سیلیکون‌ولی (شهر‌های آی تی) دارد. شهرک‌های تکنولوژی در بسیاری از شهر‌ها و مناطق هند دیده می‌شود. به عنوان نمونه، جونیون‌ولی که در منطقه حیدرآباد احداث شده مملو از شرکت‌های داروسازی، صنایع پزشکی و آی‌تی است.
همه اینها در اقتصاد هند نقش بازی می‌کنند. در حال حاضر طراحی خیلی از نرم‌افزار‌های اداری، تجاری و پزشکی دنیا، با تکنسین‌های هندی است.
به غیر از منابع کشاورزی و منابع انسانی غنی، هند از دانش آی‌تی خوبی هم برخوردار است. خیلی از کشورهای غربی در هند در حوزه‌های مختلف در حال سرمایه‌گذاری هستند.
آنا؛ چه اقداماتی در جهت دیپلماسی علمی ایران با هند یا کشورهای دیگر باید صورت گیرد تا وضعیت رتبه‌های دانشگاههای ایران بهتر از این شود؟
خلیلی: باید کاری کنیم تا ارتباط علمی و دانشگاهی بین ایران با کشورهای دیگر قطع نشود. در مورد رابطه علمی و دانشگاهی ایران با هند نیز چنین است. وقتی رایزن علمی نداشته باشیم، طبیعی است که ارتباط دانشگاهی و علمی دو کشور نیز به حداقل خواهد رسید. در نتیجه سطح تعاملات علمی، دانشگاهی و پروژه‌های مشترک نیز به حداقل خواهد رسید.
وقتی رایزن علمی نباشد اگر هم تفاهم‌نامه‌ای بین دانشگاههای دو کشور بسته شود هیچ ضمانت اجرایی ندارد. چون حلقه وصل پروژه‌های علمی و دانشگاهی دو کشور رایزن علمی است.
آنا؛ آیا هند و یا شبه قاره مشکلاتی هم دارند تا موجب شود دانشجوی ایرانی یا خارجی رغبت نکند برای ادامه تحصیل به هند سفر کند؟
خلیلی: هند کشوری نیست که به دانشجویان و نخبگان تابعیت و یا ویزای اقامت دائم بدهد. هر دانشجویی برای تحصیل وارد هند شد امکان اقامت در هند را ندارد و باید به کشور خودش برگردد. ضمن اینکه شاید در نگاه اول کشور فقیری به نظر بیاید یا شرایط آب و هوایی هند موجب می‌شود انتخاب اولِ دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل نباشد و کشورهای دیگر را ترجیح بدهند.
دانشگاههای هند به هر دانشجوی دوره دکتری ماهانه ۳۵ هزار روپیه معادل ۴۵۰ دلار حقوق می‌دهند به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد هم همینطور. ماهانه بین ۱۲ تا ۲۰ هزار روپیه معادل حدود ۲۰۰ دلار حقوق ماهانه می‌دهند
آنا؛ وضعیت زیرساخت‌های هند و تسهیلاتی که برای دانشجویان درنظر می‌گیرد چطور است؟
خلیلی: صنایع دارویی، آی‌تی و نانو و پزشکی و کشاورزی هند از صنایع برتر هستند. وضعیت زیرساخت‌های دانشگاههای هند قابل مقایسه با زیرساخت‌های دانشگاههای ایران نیست. در بخش دانشگاهی هند، بودجه‌های کلان هزینه می‌شود. آزمایشگاه‌های پیشرفته در دانشگاههای هند وجود دارد. دانشگاههای هند به هر دانشجوی دوره دکتری ماهانه ۳۵ هزار روپیه یعنی معادل ۴۵۰ دلار حقوق می‌دهند. به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد هم همینطور، ماهانه بین ۱۲ تا ۲۰ هزار روپیه معادل حدود ۲۰۰ دلار حقوق ماهانه می‌دهند. این درحالیست که هزینه زندگی دانشجو در هند خیلی کمتر از عددی است که به او حقوق می‌دهند. یعنی دانشجو هیچ دغدغه‌ای نخواهد داشت برای ادامه تحصیل. اگر هم دانشجویی پروژه و طرحی را داشته باشد و طرح او به اقتصاد و صنعت هند کمک موثر کند دولت هند به جای ۳۵ هزار روپیه به او ۷۰ هزار روپیه حقوق ماهانه می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های دانشجویان هندی این است که نسبت به کشور خود عِرق و وابستگی دارند. دانشجوی هندی اگر در دانشگاهی خارجی تحصیل کند به کشورش برمیگردد و به صنایع کشور خود کمک می‌کند و اینطور نیست که وقتی برای ادامه تحصیل به کشوری رفته باشند به هند برنگردند.
دانشجو و نخبه هندی به سرعت جذب صنایع می‌شود. با حقوق و مزایا و امکانات خوب هم جذب می‌شود. دلیلی هم وجود ندارد تا بخواهد به کشور دیگری مهاجرت کند؛ بنابراین می‌شود گفت، مهمترین سرمایه هند، منابع انسانی است.
یکی از کالج‌های مانیپال بیش از ۸۰۰ هزار دانشجو غیرحضوری دارد
مدرک این دانشگاه به قدری معتبر است که در ذیل مدرک آن،نام ۸۰ شرکت بین‌المللی جهان مثل گوگل و ای‌بی‌ام اضافه شده و معنی آن این است که این دانشجو می‌تواند در ۸۰ کمپانی بزرگ دنیا مشغول به کار شود
دانشگاههای هند هم در رتبه‌بندی مناسبی در جهان است و مدارک صادر شده در این دانشگاه‌ها از اعتبار بالایی برخوردار است. به عنوان مثال، یکی از دانشگاههای موسسه مانیپال که در مرز چین و هند واقع شده است بیش از ۸۰۰ هزار دانشجو غیرحضوری دارد. مدرک این دانشگاه به قدری معتبر است که در ذیل مدرک تحصیلی آن دانشگاه، نام ۸۰ شرکت بین‌المللی جهان مثل گوگل و آی‌بی‌ام اضافه شده و معنی آن این است که این دانشجو می‌تواند در ۸۰ کمپانی بزرگ دنیا مشغول به کار شود.
در زمان آزمون‌های سراسری در هند در ۴۰۰ کالج دانشگاه بمبئی ۴۰ میلیون نفر در یک لحظه در حال برگزاری آزمون هستند. آنهم به صورت آنلاین. سوالات به صورت تصادفی و سیستمی انتخاب می‌شوند و آزمون‌ها بدون هیچ مشکلی برگزار می‌شود.
آنا؛ روزگاری زبان فارسی جزء زبان‌های رایج در هند و شبه قاره بود آیا هنوز هم زبان فارسی به اندازه گذشته درهند مورد اقبال است؟
خلیلی: زبان رسمی هند قبل از ورود انگلیسی‌ها به هند، فارسی بود. من حدود ۴۵ سال قبل که وارد هند شده بودم تعداد زیادی از هم دورههایم که هندی بودند به راحتی فارسی صحبت می‌کردند. در آن زمان در سراسر هند دانشکده‌های فارسی داشتیم. اما به مرور یا استاد نفرستادیم. یا بی‌توجهی شد. رایزن فرهنگی نفرستادیم. تا اینکه به مرور پس از همه این سالها الان می‌بینیم که زبان فارسی در هند دیگر مورد توجه نیست؛ و زبان انگلیسی به عنوان زبان اداری و رسمی هند شناخته می‌شود.
آنا؛ وضعیت شیعیان و مسلمانان به چه صورت است؟
خلیلی: هند کشور ۷۲ ملت هست. بعد از ایران که بیشترین شیعه را در جهان دارد، هند با ۴۵ میلیون نفر شیعه دومین کشوری در دنیا است که بیشترین جمیعت شیعیان را در خود جای داده است.
مجموعاً نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر مسلمان در هند زندگی می‌کنند. این درحالیست که در سال‌های پیش از این تفرقه انگلیسی‌ها باعث جدایی کشورهای شبه قاره شد. وگرنه باید باتوجه به جمعیت مسلمانانی که در بنگلادش، پاکستان و کشورهای دیگر شبه قاره وجود دارند درصورتیکه تفرقه انگلیسی نبود تعداد مسلمانان کشور هند بیشتر از اقلیت‌های دیگر می‌بود.
آنا؛ چالش‌های جذب دانشجوی خارجی و دانشگاههای ایران را در چه می‌بینید؟
خلیلی: باید برای دانشجویان خارجی تسهیلاتی مثل بیمه دانشجو، باز کردن حساب بانکی، کارت‌های اعتباری، تخفیفات مناسب برای استفاده از امکانات شهری درنظر گرفته شود تا دانشجوی غیرایرانی حس خوبی از حضورش در ایران را تجربه کند. این تسهیلات می‌تواند به صورت بسته‌ای در اختیار دانشجوی خارجی قرار گیرد تا او دغدغه چندانی نداشته باشد.
یک روزی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی در قزوین ایجاد شد برای دانشجویان بین‌المللی، اما بدیهی‌ترین زیرساخت‌های بین‌المللی‌سازی در این دانشگاه رعایت نشده بود. فقط هم مسئله، احداث دانشگاه نیست. باید به فکر زیرساخت‌ها بود. در حال حاضر ساختار‌های دانشگاهی ایران بین‌المللی نیست.
کشورهای موفق در حوزه دانشگاهی، دانشجوی پرورش‌یافته را مثل یک «محصول» می‌بینند
نه فقط یک دانشجو
چند وقت پیش نشستی برگزار شده بود و من هم در آن نشست حضور داشتم در آن نشست گفتم؛ چطور است که در وزارت امور خارجه معاونت اقتصادی داریم، اما معاونت فناوری و یا علمی نداریم؟ و گفتم؛ تا کی باید فقط دنبال مسائل اقتصادی و تامین کالای خوراکی باشیم. الان همه دنیا دارد به سمت کوانتوم تکنولوژی می‌رود، اما ما هنوز دغدغه شکر و لپه و قند را داریم.
چرا ما نمی‌آییم به جای راه‌اندازی اتاق بازرگانی ایران و کشورهای دیگر، به فکر تاسیس اتاق‌های فناوری باشیم.
در مورد نوع نگاه دنیا به دانشجوی تربیت شده در آن دانشگاه باید عرض کنم؛ کشورهای موفق در حوزه دانشگاهی، دانشجوی پرورش‌یافته را مثل یک «محصول» می‌بینند نه فقط یک دانشجو(Thise Is The Producte).
همه اینها را می‌دانیم، اما متاسفانه برنامه‌ریزی درستی نداریم. شما ببینید من حدود نوزده سال در هند زندگی و تحصیل کردم الان هر کسی به من مراجعه کند من طوری صحبت می‌کنم که همه شیفته هند و دانشگاههای آن می‌شوند خوب برداشت شما چیست؟ در واقع بدون اینکه خودم بخواهم دارم هند و دانشگاه‌ها آن را تبلیغ می‌کنم؛ بنابراین وقتی یک دانشجوی خارجی در کشوری تحصیل می‌کند و بعد به کشور خودش برمیگردد و در هر مسئولیتی قرار می‌گیرد به راحتی می‌تواند به اقتصاد و سیاست و ... آن کشوری که در آن تحصیل کرده است، کمک کند.
آمار اعلام شده در مورد دانشجویان خارجی ایران درست نیست
بخش زیادی از این آمار مربوط به دوران کرونا و آموزش‌های غیرحضوری است
آمار اعلام شده در مورد دانشجویان خارجی ایران هم درست نیست. بخش زیادی از این آمار مربوط به دوران کرونا و آموزش‌های غیرحضوری می‌شود. بعد از کرونا که کلاس‌ها حضوری شد آمار دانشجویانی که وارد کلاس‌ها شده بودند اصلا قابل مقایسه با دانشجویان غیرحضوری نبود. چرا؟ به دلیل اینکه اکثر این دانشجویان نه می‌توانند به زبان فارسی صحبت کنند و نه انگلیسی! استاد حاضر در کلاس هم تکلیفش مشخص نبود که چطور برای دانشجوی خارجی که فارسی و انگلیسی را نمی‌داند باید تدریس کند.
هنوز خیلی از اساتید دانشگاههای ما که در کلاس‌های درس دانشجویان خارجی هستند نمی‌توانند زبان انگلیسی صحبت کنند. وقتی شیوه تدریس دانشگاهی به این صورت باشد، زیرساخت‌های آن نیز فراهم نباشد، چطور انتظار داریم دانشجوی خارجی برای ادامه تحصیل وارد ایران شود.
همه اینها در رتبه‌بندی دانشگاههای یک کشور مؤثر است؛ بنابراین باید بپذیریم فاصله زیادی بین دانشگاههای ایران با دانشگاههای جهان وجود دارد. باید بتوانیم ساختار‌ها رو درست کنیم و نباید فقط به این فکر کنیم که از دانشجوی خارجی شهریه بگیریم و نگاه اقتصادی داشته باشیم. در واقع هنوز شاکله‌های بین‌المللی‌سازی دانشگاه‌ها در کشور پایه‌ریزی نشده است.
آنا؛ هند دانشگاههای خود را چگونه معرفی می‌کند؟
خلیلی: هند هر ساله نمایشگاه‌های جذب دانشجو برگزار می‌کند. مباحث خوبی در این نمایشگاه‌ها مطرح می‌شود. مدتی پیش بود که هفدهمین نمایشگاه برای جذب دانشجوی بین‌المللی و معرفی دانشگاه‌ها با حضور ۶۰ کشور جهان در قالب یک همایش در هند برگزار شده بود. همه هزینه‌های برگزاری این نمایشگاه که من در سال گذشته در یکی از این نمایشگاه‌ها حضور داشتم، با دولت هند است.
هند می‌خواهد در ۲۵ سال آینده ۵۰۰ هزار دانشجوی خارجی را جذب کند. شعار دانشگاههای هند برای جذب دانشجو این است؛ هند بهترین مکان برای تحصیلات عالی است.
انتهای پیام/
