۴ هزار برنامه درسی در گذر زمان منسوخ شده است/ کدام رشته‌ها بیشترین و کمترین میزان اشتغال را دارند؟

علی باقر طاهری نیا، رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره ماموریت‌های موسسه گفت: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با سابقه بیش از ۵۴ سال به عنوان کانون تفکر آموزش عالی کشور شناخته شده است.

وی افزود: ماموریت موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی «مرجع رسمی آمار رسمی آموزش عالی کشور» است که از ۵۴ سال پیش تاکنون یعنی همزمان با آغاز فعالیت موسسه سالانه سالنامه آمار آموزش عالی کشور را تحت همین عنوان منتشر می‌کند. سالنامه امار اموزش عالی شامل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی و دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی می‌شود.

طاهری نیا تصریح کرد: کارکرد ثابت و دیرپای موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی کشور بحث آمار آموزش عالی کشور است، ولی در ۱ سال و نیم گذشته اقدامات تحولی خوبی را در دیگر بخش‌ها شروع کرده ایم که امیدواریم از این پس منشا اثر جدی در نظام آموزش عالی کشور باشد.

وی ادامه داد: یک اقدام تحولی مهم فراهم کردن بستر و اقدام برای جذب اعضا هیئت علمی جدید در رشته‌های مورد نیاز است که فرایند جذب آن‌ها در حال نهایی شدن است و با افزوده شدن این تعداد به موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی توان علمی موسسه مضاعف افزایش می‌یابد و امیدواریم تاثیر آن‌ها را در آینده بیشتر شاهد باشیم.

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اضافه کرد: ایجاد گروه مطالعات نظری مبتنی بر زیست بوم جمهوری اسلامی ایران از دیگر اقدامات موسسه است و رهبر معظم انقلاب اسلامی راجع به آموزش و پرورش و دانشگاه نقد مشترک دارند، ایشان فرموده اند که ما الگوی آموزش و پرورش و دانشگاه را از دیگران و بیگانگان گرفته ایم و آنرا بومی نکرده ایم، و در حالی که خود انان این الگو را تغییر داده اند و به روز کرده اند ما درکشور مان چنین کاری را انجام نداده است.

** طراحی الگوی آموزش عالی بومی متناسب با نیاز‌های جامعه و زیست بوم جمهوری اسلامی ایران و افق تمدنی آن 

طاهری نیا بیان کرد: طراحی و ایجاد گروه مطالعاتی جدید در موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با این هدف است که نظریه بومی مبتنی برمعرفت شناختی آموزش عالی ایران باید متمایز و متفاوت از سایر کشور‌ها باشد؟ طبیعتا وجه اشتراکی با همه دنیا به عنوان نظام دانشگاهی و نظام علم و فناوری داریم، ولی وجه ممیزی که ما را از کشور‌های دیگر متفاوت می‌کند چیست؟؛ بنابراین این گروه مطالعاتی که اعضای هیئت علمی‌اش را از گروه‌های مختلف فلسفه تعلیم و تربیت، فلسفه و کلام و رشته‌های مرتبط جذب می‌کنیم به چنین سوالی پاسخ می‌دهد و امیدواریم در کوتاه مدت این گروه بتواند الگوی آموزش عالی بومی و سازگار جمهوری اسلامی ایران را طراحی کند در این زمان انتظاراتمان از دانشگاه متناسب با نیاز‌های داخلی کشور تدوین می‌شود.

 

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اضافه کرد: به راه اندازی گروه مطالعات نظری اقدام کرده ایم تا الگوی نظریه آموزش عالی را طراحی کند و دسته بندی دانشگاه‌های مختلف شامل نسل اول دانشگاه‌های آموزش محور، نسل دوم دانشگاه‌های پژوهش محور، نسل سوم دانشگاه‌های کارآفرین، نسل چهارم دانشگاه‌های مسئولیت پذیر و نسل پنجم دانشگاه‌های سبز است. نکته حائز اهمیت این است که تبدیل نسل اول به دوم سده‌ها طول کشیده اما در سنوات گذشته سرعت تحولات بیشتر شده است و در کوتاه مدت، نسل‌های دانشگاهی جای خود را به نسل دیگر داده است و این موضوع نشان می‌دهد که ادبیات دانشگاه شناسی در دنیا وجود سه گانه ای است که می‌توان آن را مثلث ناکارآمدی نظامات دانشگاهی به شمار آورد. دانشگاه‌ها درون این مثلث اقتضائی، انفعالی و انقضائی گرفتار شده اند، یعنی دانشگاه‌ها بجای اینکه سردمدار تحول در جامعه باشند به تناسب شرایط مقطعی و در پاسخ به نیاز جامعه و برای کوتاه مدت شکل می‌گیرد و بعد هم جای خود را به نسل دیگری می‌دهد.

** تعبیرکارآفرین، نهاد علم را به کارگاه تولید ثروت تنزل داده است

طاهری نیا با بیان اینکه باید در پی الگوی دانشگاه فرانسلی باشیم، تاکید کرد: ایده دانشگاه فرانسلی در قالب دانشگاه حکمت بنیان پیشنهاد جمهوری اسلامی به نظام دانشگاه‌های دنیاست. حکمت بنیانی به معنای عقل گرایی و خردورزی و جامع نگری و آینده نگری است و در دانشگاه کارآفرین با این پدیده مواجه هستیم که دانشگاه را از شان نهاد علم در جهان به کارگاه تولید ثروت تغییر دادند، در صورتی که دانشگاه نهاد تعالی و در خدمت بشر است؛ بنابراین با این نقد مبنایی به نظامات دانشگاهی باید به دنبال الگوی جایگزین باشیم.

** دانشگاه باید به سمت جامع گرایی گام بردارد

طاهری نیا اضافه کرد: نیاز جامعه در تغییر است؛ بنابراین شگرد دانشگاه باید در تحول باشد، اما انفعالی تصمیم می‌گیرند و می‌گویند دانشگاه باید کارآفرین باشد تا می‌خواهیم در این راستا حرکت کنیم مسئولیت پذیری را اولویت قرار می‌دهند و یک دفعه تصمیم می‌گیرند به سمت دانشگاه سبز گام بردارند. انفعالی، انقضایی و اقتضائی یک مثلث نشان دهنده ناکارآمدی نظامات دانشگاهی بین المللی است.

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ادامه داد: اندیشکده حکمرانی آموزش عالی ذیل سازمان بسیج اساتید کشور راه اندازی شده و به دنبال این هستیم که در اندیشکده حکمرانی آموزش عالی به دغدغه‌های نظام و حاکمیت از آموزش عالی نه دغدغه‌های جاری بپردازیم؛ چرا که معمولا مدیران مشغول دغدغه‌های جاری خود هستند، اما نقش تمدن سازی دانشگاه‌ها در این اندیشکده مورد توجه قرار می‌گیرد.

** طراحی افق چشم انداز‌ها متناسب با تمدن نوین ایرانی اسلامی

وی با بیان اینکه اندیشکده حکمرانی آموزش عالی به دنبال طراحی دانشگاه انقلاب اسلامی در تراز تمدن نوین ایرانی اسلامی است، تاکید کرد: ساختار، فرایند و سیاست‌ها و افق چشم انداز‌ها مبتنی بر همین بستر طراحی می‌شوند، برای مثال در این اندیشکده یکی از گروه‌های تعریف شده شامل گروه دیپلماسی علمی و الهام بخشی منطقه‌ای است، یعنی اینکه بتوانیم در نظام علم و فناوری کشور‌های همسو تاثیر مثبت داشته و کنشگر فعال و همراه انان باشیم و در تدوین اسناد و سیاست گذاری‌ها کمک کننده باشیم.

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اضافه کرد: در ذیل اندیشکده حکمرانی آموزش عالی ۵ گروه پژوهشی تعریف شده که محصولات آن به نظام علم و فناوری کشور تقدیم می‌شود.

** طراحی شبکه متخصصان آموزش عالی به منظور بهره برداری از ظرفیت تمام اعضاء هیئت علمی کشور

طاهری نیا بیان کرد: به منظور استفاده از ظرفیت علمی متخصصان آموزش عالی جوان در سراسر کشور شبکه متخصصان آموزش عالی با نام اختصاری شماع راه اندازی شده است که به دنبال استفاده از ظرفیت دانش آموختگان رشته‌های آموزش عالی و تمام اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور هستیم تا بتوانیم نهایت بهره برداری را از خرد جمعی اعضای هیئت علمی و غیرهیئت علمی داشته باشیم.

** افزایش تعداد دانشجو در دانشگاه آزاد نسبت به سال گذشته

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با اشاره به تعداد دانشجویان سراسر کشور اظهار کرد: در حال حاضر ۳ میلیون و ۳۴۲ هزار دانشجو در دانشگاه‌های سراسر کشور تحصیل می‌کنند، در صورتی که سال گذشته این رقم ۳ میلیون و ۱۶۰ هزار دانشجو بود و این رشد بیشتر مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی بوده است.

** جمعیت دانشجویی پسر از ۴۹ درصد به ۵۴ درصد رسید

طاهری نیا با بیان اینکه میزان جمعیت دانشجویی پسران به نسبت بانوان افزایش یافته است، تاکید کرد: در سال‌های گذشته نسبت دانشجویان خانم به آقا ۵۱ به ۴۹ بوده است، اما در سال گذشته و در یمان ورودی‌های سال تحصیلی گذشته سهم دانشجویان پسر به ۵۴ درصد رسیده است و خانم‌ها ۴۶ درصد شده اند که تحلیل‌های مختلفی را شامل می‌شود و بخشی از آن مربوط دوران پسا کروناست که درآن ایام جمعیت دانشجویی به خصوص بانوان کاهش پیدا کرده است.

** کارشناسی ها؛ بیشترین جمعیت دانشجویی کشور

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی گفت: مجموع جمعیت دانشجویی در بخش دولتی و غیر دولتی هم شامل ۴۹ درصد خانم و ۵۱ درصد آقاست. الگوی توزیع جمعیت دانشجویی آموزش عالی کشور لوزی معیوب است و نوک هرم که مربوط به دانشجویان دکتری بوده ۴.۸ درصد است. دانشجویان کاردانی ۱۳ درصد، کارشناسی ارشد ۱۶ درصد و مابقی را کارشناسی‌ها تشکیل می‌دهند، یعنی جمعیت دانشجویی متمرکز بر مقطع کارشناسی است. (اعداد بالا را بر اساس کل جمعیت دانشجویی اصلاح کردم. اعداد قبلی مربوط به یکسال تحصیلی اخیر بود)

** تکنسین‌ها باید بیشترین سهم جمعیت دانشجویی را به خود اختصاص دهند

طاهری نیا تاکید کرد: مدل مطلوب آموزش عالی باید مثلثی شکل باشد، یعنی تعداد قابل توجهی از دانشجویان باید تکنسین و کاردانی باشند و به ترتیب سهم دانشجویان کارشناسی، ارشد و دکتری کمتر شود.

** لزوم تحصیل ۳۰ درصد دانشجویان کشور در رشته‌های مهارتی

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ادامه داد: قانون تعیین تکلیف کرده بود که جمعیت دانشجویی برای کاردانی در بخش دانشگاه‌های مهارتی باید ۳۰ درصد باشد، اما در حال حاضر با این فاصله داریم.

** علوم انسانی ها؛ همچنان پرمتقاضی ترین/ علوم پایه ای‌ها، کم طرفدار!

طاهری نیا افزود: جمعیت دانشجویی در رشته‌های علوم انسانی بیش از ۴۸ درصد، پزشکی ۵/۱۱ درصد، کشاورزی و دامپزشکی ۳ درصد، فنی و مهندسی ۲۳ درصد، هنر ۷ درصد و علوم پایه ۵/۷ درصد است.

 

** سهم آموزش‌های مجازی تنها ۱ درصد است

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اضافه کرد: آموزش دانشجویان سراسر کشور ۸۸ درصد حضوری، ۱ درصد غیر حضوری و ۱۰ درصد نیمه حضوری (در دانشگاه پیام نور) است.

** لزوم سرمایه گذاری دولت روی رشته‌هایی که جامعه متقاضی آن‌ها نیست!

طاهری نیا تاکید کرد: جمعیت دانشجویی تابع دو متغیر جداگانه و مستقل است که یکی استقبال خانواده‌ها و داوطلبان است که بر اساس اشتغال و درآمد ناشی از آن شغل برای انتخاب رشته است. بخشی از آموزش عالی کشور فراتر از تامین نیروی کار، وظیفه بستر سازی برای تحولات بنیادین است. به عنوان مثال، توسعه آموزش عالی در حوزه علوم انسانی اسلامی بیش از اینکه اولویت بخش خصوصی باشد دغدغه نظام است بر همین اساس دولت برای حمایت از برخی رشته‌های تحصیلی مانند علوم پایه، فیزیک و ریاضی و علوم انسانی مانند فلسفه از جیب خود هزینه کند؛ چرا که جامعه متقاضی چنین رشته‌هایی نیست و اگر دولت هم هزینه نکند در واقع برای تقویت عقلانیت کشور سرمایه گذاری نکرده است.

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با بیان اینکه حمایت از رشته‌ها باید تفکیک شود، تاکید کرد: یعنی جامعه، بخش خصوصی و دولت هر کدام به صورت جداگانه حامی رشته‌ها باشند. حمایت جامعه از رشته‌هایی است که نیروی کار تربیت می‌کنند، ولی حمایت دولت از رشته‌هایی است که در علوم پایه و انسانی نیروی انسانی مورد نیاز جامعه را تربیت می‌کند.

** رکورد فارغ التحصیلان حسابداری در اشتغالزایی

طاهری نیا اضافه کرد: طبق گزارش‌های آمار فارغ التحصیلان ۴ سال گذشته بیشترین اشتغال در بین تمام زیرگروه‌های علوم انسانی، کشاورزی، فنی و مهندسی مربوط به رشته‌های حسابداری، مالیات و حقوق و روانشناسی و مدیریت است.

** فارغ التحصیلان جنگل داری و مکاترونیک؛ پایین‌ترین نرخ اشتغال

وی با بیان اینکه کمترین آمار اشتغال رسمی دولتی مربوط به جنگل داری و رشته نوپدیدی به نام مکاترونیک است، تاکید کرد: مکاترونیک رشته ترکیبی الکترونیک و مکانیک است و دانشکده‌های فنی در این رشته پذیرای دانشجویان هستند، همچنین رشته‌های روزنامه نگاری، خبرنگاری، محیط‌های طبیعی و حیات وحش هم دارای نرخ اشتغال پایینی هستند و حتی با وجود تعداد کم دانشکده‌ها در برخی رشته ها، اما هنوز فارغ التحصیلان همان رشته‌ها هم نتوانسته اند جذب بازار کار شوند.

** هوش مصنوعی مشاغل ناظر به واسطه گری را حذف می‌کند

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ادامه داد: برخی مشاغل ریزش دارند و از بین می‌روند و در مقابل بعضی رشته‌ها نوپدید و نوظهور هستند که در تحلیل‌ها و گزارش‌های بین المللی، مسیر هوش مصنوعی و فضای مجازی مشاغلی که ناظر به واسطه گری مانند واسطه کنندگان خرید و فروش بین کالا‌ها است را در معرض حذف قرار داده است.

طاهری نیا افزود: اگر دانشگاهی قصد تاسیس و راه اندازی رشته جدید آموزشی را دارد باید توجه دشاته باشد که بازار کار مشاغل واسطه‌ای ایده روشنی ندارد و هوش مصنوعی برای بسیار از مشاغل گزینه جایگزین دارد.

** تضمین ۱۰۰ درصدی آینده شغلی رشته‌های آماری

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی بیان کرد: رشته‌های مربوط به تحلیل داده مانند آمار، هوش مصنوعی و IT و به عنوان رشته‌های آینده دار تلقی می‌شوند. ۳۶۰۰ برنامه درسی فعال در کاردانی، کارشناسی، ارشد و دکتری داریم که از این تعداد حوزه معاونت آموزشی طی چند سال اخیر ۱۷۰۰ برنامه درسی را بروز کرده است و در گذر زمان ۴۰۰۰ برنامه درسی منسوخ شده است؛ بنابراین رشته‌ها و برنامه‌های درسی متناسب با تحولات بازار کار ریزش و رویش دارند، به همین علت برنامه‌های درسی بروز می‌شوند.

طاهری نیا گفت: ۹۷۰ برنامه جدید درسی نوشته شده است و حوزه معاونت آموزشی وزارت علوم در تلاش است تا همپای تحولات پیرامونی و تحولات اجتماعی و نیاز بازار کار رشته‌ها را بازنگری کرده و رشته‌های جدید تعریف کند، طبق رهنمود‌های اخیر مقام معظم رهبری توجه به آینده شغلی دانش آموختگان بسیار مهم است و وزارت علوم همت مضاعف خود را در این زمینه بکار گرفته است و در اولین کنکور پیش رو اثار بازنگری در ظرفیت رشته‌ها متناسب با دغدغه‌های حضرت آقا دیده خواهد شد.

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اضافه کرد: تمام رشته‌ها برای تامین نیروی کار نیست و نمی‌توانیم رشته فیزیک، ریاضی محض و ... را به علت اینکه بازار کار ندارد، تعطیل کنیم، اتفاقا یکی از ابتکارات و برنامه‌های تحولی وزارت علوم در دولت سیزدهم اعطای بورس تحصیلی پیوسته به رتبه‌های برتر کنکور در رشته‌های خاص است؛ چرا که برخی خانواده‌ها به علت اشتغال پایین حاضر به ادامه تحصیل فرزندان خود در آن رشته‌ها نیستند؛ بنابراین دولت در این زمینه بورس تحصیلی به همراه حمایت‌های لازم را در نظر گرفته است.

** تعطیلی برخی رشته‌ها به علت نبود اشتغال و دانشجو

وی اضافه کرد: ریزش و رویش رشته‌ها تدریجی است و برخی به سمت تعطیلی در حال حرکت هستند؛ چرا که میزان اشتغال و جذب دانشجو در آن‌ها پایین است.

** تنها ۲۰ درصد جمعیت دانشجویی کشور در پایتخت تحصیل می‌کنند

طاهری نیا تاکید کرد: اوایل انقلاب حدود ۷۰ درصد جمعیت دانشجویی در تهران متمرکز بوده و ۳۰ درصد مابقی در مابقی شهر‌ها تحصیل می‌کردند که این موضوع به معنای بی عدالتی آموزشی است، اما امروزه حدود ۲۰ درصد از جمعیت دانشجویی در تهران و مابقی در سراسر کشور ادامه تحصیل می‌دهند.

** ۲۰ درصد جمعیت ۸۵ میلیونی ایران فارغ التحصیل دانشگاه‌ها هستند

وی اضافه کرد: اوایل انقلاب تعداد دانشجویان ۱۵۰ هزار نفر داشتیم و تعداد ۴۰۰ هزار نفر دانش اموخته دانشگاهی، یعنی کمی بیش از یک درصد جمعیت کشور و امروزه ۱۶ و نیم میلیون دانشجوی دانش آموخته داریم یعنی هم اکنون ۲۰ درصد جامعه ۸۵ میلیون نفری ایران دانش آموخته دانشگاهی هستند.

** ۹ برابر شدن تعداد دانشگاه‌های ایرانی به نسبت اوایل انقلاب

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی بیان کرد: حدود ۲۲۴ دانشگاه در سطح کشور داریم که از اوایل انقلاب ۹ بر ابر شده است و ۲۳۴۵ واحد، شعبه، مرکز و دانشگاه داریم و شعبه‌های آنرا دانشگاه حساب نمی‌کنیم و این تعداد را نباید آمار زیادی جهت ثبت شمارش دانشگاه‌ها بدانیم.

** رشد ۱۴ برابری اعضای هیئت علمی نسبت به اوایل انقلاب

رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی اظهار کرد: تعداد اعضای هیئت علمی ابتدای انقلاب حدود ۶ هزار نفر بوده است که هم اکنون حدود ۱۴ درصد افزایش یافته و در این میان اعضا یات علمی خانم ۳ برابر آقایان رشد داشت اند و این یکی از خدمات انقلاب اسلامی به جامعه بانوان است

** افزایش جمعیت دانشجوی دکتری توسعه تولید علم را رقم زد

طاهری نیا گفت: یکی از دستاورد‌های انقلاب اسلامی در حوزه تحصیلات تکمیلی است. جمعیت دانشجویی کشور از ۱۵۰ هزار به ۳ میلیون و ۳۴۲ هزار نفر رسیده است و امروز سهم دانشجویان دکتری از این تعداد ۸/۴ است. وقتی در سال ۸۴ سند چشم انداز ۲۰ ساله کشورنوشته شد و قرار بر این بود تا رتبه اول تولید علم منطقه را داشته باشیم جمعیت دانشجویی دکتری تا ۵/۳ در صد کل جمعیت دانشجویی پیش بینی شده بود. بسیار روشن است که حضور دانشجوی دکتری در کنار استادان پژوهشگر به یکدیگر کمک کردند تا رتبه یک منطقه را در تولید علم، خیلی زود به دست بیاوریم، البته باید توجه داشت که خلق و تولید علم در راستای کسب مرجعیت علمی و تولید علم نافع در جهت حل مسائل کشور است که هر دو مهم هستند.

** تربیت نیروی دکتری به قصد اشتغال کار خطایی است

وی بیان کرد: تربیت نیروی دکتری برای اشتغال کار خطایی است؛ زیرا تحصیلکرده مقطع دکتری در دسته پژوهشگران هر کشور قرار می‌گیرد و از او انتظار تولید علم و حل مساله جامعه می‌رود. به عبارت دیگر می‌توان با نیرو‌های تکنسین و کارشناسی نیاز بازار را به نیروی کار ماهر برطرف کرد و دیگر نیازی به تحصیل در مقطع دکتری ندارد.

طاهری نیا با بیان اینکه یکی از تصمیمات جدی وزارت علوم این است که هیچ رشته‌ای ایجاد یا توسعه ندهد، مگر اینکه پیوست اشتغال آن هم ارائه شود، تاکید کرد: اگر رشته‌ای پیوست اشتغال نداشته باشد توسعه پیدا نمی‌کند و ایجاد هم نمی‌شود و این موضوع در راستای دغدغه‌های اخیر مقام معظم رهبری است.

** فقدان زبان مشترک؛ مشکل اصلی شکاف بین جامعه و دانشگاه

وی گفت: مشکل مهمی که موجب شکاف بین دانشگاه و جامعه می‌شود فقدان زبان مشترک است، یعنی جامعه و صنعت هر کدام مشکل و مسئله دارند که با بهره گیری از توانایی استادان می‌توانند مسایل شان را حل کنند، اما هیچ کدام زبان مشترکی ندارند که موجب اتصال دو بخش باشد، در واقع پژوهشگر ایده دارد، اما با بیان آن ایده به زبان علمی باعث می‌شود تا جامعه و صنعت متوجه حرف پژوهشگر نشود و بلکه باید بتواند آنرا به زبان مدیر اجرایی بیان کند، به همین علت گزارش "ازما" یعنی ایده پژوهشگران به زبان مدیران اجرایی را طراحی کردیم و مشابه این ایده در دنیا وجود دارد که همان میز مذاکره است یعنی هماهنطور که کارفرما و کارگر پشت میز با هم صحبت می‌کنند تا به نتیجه برسند دانشگاه و صنعت و بخش خصوصی هم باید همین گونه با هم صحبت کنند.

انتهای پیام/

نادیا عابد