ترجمه «نهج‌البلاغه» از زبان عربی به ترکی آذربایجانی

به گزارش گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، رشاد حسن‌اُف در گفت‌وگویی به مناسبت سی‌امین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، گفت: درباره هفته کتاب در رسانه‌های ایرانی مطالبی را دیده و مطالعه کرده‌ام. به‌نظرم برگزاری این جشن بسیار عالی است. یکبار هم در شهر تبریز از نمایشگاه کتاب استانی بازدید کردم.

وی افزود: من به ایران سفر کرده‌ام و می‌توانم بگویم جالب‌ترین چیزی که در کشور شما دیده‌ام، کتابفروشی‌ها هستند. در فروشگاه‌های کتاب در ایران می‌توان منابعی درباره همه رشته‌ها پیدا کرد و این نکته مهمی است.

این فعال فرهنگی در کشور آذربایجان با اشاره به این نکته که مردم ایران را مردمی کتابخوان و فرهنگ‌دوست دیده، گفت: امیدوارم در هفته کتاب ایران به فرهنگ‌های مختلف مخصوصاً فرهنگ دیگر کشورهای مسلمان هم اهتمام و توجه شود؛ این نوعی از دیپلماسی فرهنگی است. در دنیای امروز، کتاب به‌عنوان پلی مهم برای دیالوگ فرهنگی محسوب می‌شود.

مترجم کتاب «کربلا را دوباره زیستن» اثر امام موسی صدر به زبان ترکی آذربایجانی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: اکنون مشغول ترجمه متن کتاب شریف «نهج‌البلاغه» از زبان عربی به زبان ترکی آذربایجانی هستم. کتاب شریف «نهج‌البلاغه» تاکنون دو بار به زبان ترکی آذربایجانی ترجمه و چاپ شده است. یک نوبت این ترجمه از روی برگردان ترکی استانبولی آن به قلم مترجم و مورخ مشهور ادبیات ترکیه عبدالباقی گلپنارلی صورت گرفت. این ترجمه از زبان واسط در سال ۱۹۹۳ از سوی انتشارات صباح منتشر شد. ترجمه دوم نیز در سال ۲۰۰۶ از زبان فارسی در دو جلد توسط انتشارات نورلار به چاپ رسید. متن مورد استفاده مترجم، ترجمه فارسی مرحوم سید علی‌نقی فیض‌الاسلام بود.

حسن‌اُف درباره کیفیت دو ترجمه قبلی نهج‌البلاغه نیز توضیح داد: ترجمه اول که از زبان ترکی استانبولی به ترکی آذربایجانی برگردانده شده بود، از لحاظ ادبی بسیار دلنشین است. ولی نکته نخست اینکه استاد گلپنارلی در این کتاب همه خطبه‌ها و نامه‌ها را جمع نکرده بود. همچنین در بعضی قسمت‌ها اهتمام ایشان به ادبی بودن و روان بودن متن سبب شد تا ترجمه از اصل کلام امام علی (ع) دوری شود و حتی در بعضی جمله‌ها معنی کلام آن حضرت به‌طور کل عوض شده است. اما ترجمه دوم که ترجمه سید فیض‌الاسلام است با این‌که همه متن ترجمه شده، باز هم درنظر پژوهشگران نهج‌البلاغه ترجمه کاملی محسوب نمی‌شود. افزود بر این، ترجمه کتاب به زبان ترکی آذربایجانی هم اندکی سنگین است و زبانش چندان روان نیست. این موضوع سبب شده که بیشتر خوانندگان در فهم مطلب با مشکل مواجه شوند.

وی افزود: مسأله دیگر اینکه هر دو ترجمه از زبان اصلی نهج‌البلاغه ترجمه نشده است. به همین دلیل به‌نظرم آمد که باید این متن شریف را مستقیماً از زبان عربی به ترکی آذربایجانی برگرداند. جای چنین ترجمه‌ای در بازار اندیشه آذربایجان خالی است؛ ترجمه‌ای که هم روان و هم امانت‌دار کلام امام علی (ع) باشد. ترجمه را از سال ۲۰۱۸ آغاز کردم و تاکنون نیز ترجمه ۱۵۹ خطبه و ۴۵ نامه به پایان رسیده است.

این مترجم در ادامه با اشاره به اینکه ترجمه نهج‌البلاغه را براساس نسخه تصحیح شده مرحوم دکتر صبحی صالح انجام می‌دهد، گفت: ترجمه براساس این نسخه صورت می‌گیرد، اما برای فهم معانی الفاظ و محتوای کلام به شرح‌های معروف نهج‌البلاغه هم مراجعه می‌کنم. بیشترین شرح‌هایی که از آنها استفاده کرده‌ام، شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید و و دیگری «مهاج‌البراعه» میرزا حبیب‌الله خوئی است. علاوه بر این ترجمه‌های نهج‌البلاغه به زبان فارسی را نیز نگاه می‌کنم. به‌نظر من ترجمه استاد حسین انصاریان و آیت‌الله مکارم شیرازی از لحاظ زبان و معنی به اصل متن نهج‌البلاغه نزدیکتر است.

وی که متونی از متفکران ایرانی و عرب را به ترکی آذربایجانی ترجمه و منتشر کرده، درباره میزان استقبال از این متون اشاره کرد: بیشتر به ترجمه کتاب‌های امام موسی صدر از زبان عربی اهمیت می‌دهم. تاکنون مقاله «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» امام صدر و سخنرانی‌های ایشان درباره قیام انقلابی امام حسین (ع) را ترجمه کرده‌ام و استقبال خیلی خوبی نیز از این ترجمه‌ها به‌عمل آمده است. مخاطبانی که مستقیماً با من آشنایی دارند، از این ترجمه‌ها تشکر کرده و درباره کتاب‌های آینده می‌پرسند.

حسن‌اُف در پایان بیان کرد: چند متن دیگر از امام موسی صدر را نیز در نوبت ترجمه دارم. به‌نظرم محیط لبنان که امام صدر بیشتر سخنرانی‌هایش را آنجا ارائه کرده بود با محیط کشور آذربایجان شباهت بسیار دارد. نخست اینکه استعمار در آذربایجان هم وجود داشته و دیگر اینکه زندگی مسالمت‌آمیز مسلمانان و مسیحیان حتی سنی‌ها و شیعه‌ها از قرن‌های گذشته و همچنین هماهنگی فرهنگ‌های شرقی و غربی در تاریخ آذربایجان مخصوصاً در صد سال اخیر مشاهده می‌شود. به همین دلیل زبان و اندیشه امام صدر اسلام برای خواننده آذربایجانی خیلی دلنشین و نزدیک جلوه می‌کند. به بیان دیگر اینکه خواننده فضا را درک کرده و با متن احساس دوری نمی‌کند.

رشاد حسن‌اُف متولد ۲۹ می ۱۹۸۸ است. او در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به ترتیب در رشته‌های مطالعات منطقه‌ای و زبان عربی تحصیل کرده و دکترای رشته زبان و ادبیات عرب از دانشگاه سلطان قابوس عمان دارد. با ترجمه او از گفتارها، مقالات و کلام امام موسی صدر تاکنون دو کتابِ «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» و «کربلا را دوباره زیستن» از سوی انتشارات پارلاق امضالارِ شهر باکو منتشر شده است.