هشدار ناسا از تشکیل ابر«متانی» در جنوب تهران/ از تکذیب شهرداری تا زیر بار نرفتن محیط زیست!

به گزارش گروه جامعه خبرگزاری آنا، ناسا سال‌هاست سرمایه گذاری زیادی برای شناخت منابع اصلی آلودگی‌های زیست محیطی و گرمایش زمین کرده است و بار‌ها اعلام کرده است که گاز متان و دی اکسید کربن بزرگترین عوامل آلودگی‌های زیست محیطی هستند. EMIT یک طیف سنج تصویربرداری و یا همان چشم قوی متعلق به ناساست که از ایستگاه فضایی بین‌المللی از کره خاکی ما عکس برداری می‌کند.

کار اصلی «امیت» تشخیص گاز‌های گلخانه‌ای از جمله گاز متان و دی اکسید کربن است. «امیت» با نقشه برداری از زمین برای شناسایی ترکیب‌های  معدنی و غباری برخاسته از بیابان‌ها و نقاط کانونی تشکیل شده است.

این داده‌ها دانش ما را درباره اثرات گرد و غبار موجود در هوا بر آب و هوا ارتقای زیادی داده است.   متان یکی از خطرناک‌ترین گاز‌های گلخانه‌ای است. ناسا در این گزارش ۵۰ ابرغول پیکر گاز متان را شناسایی کرده است. ناسا این «ابر‌های ساطع کننده متان» را در چند قاره از جمله در آسیای مرکزی، خاورمیانه و جنوب غربی ایالات متحده شناسایی کرده است.

بیل نلسون، مدیر ناسا با انتشار یک بیانیه می‌گوید که «مهار انتشار گاز متان، کلید اصلی محدود کردن گرمایش جهانی است. این پیشرفت شگفت‌انگیز نه تنها به محققان کمک می‌کند که نشت متان را بهتر شناسایی کنند، بلکه اطلاعاتی درباره چگونگی رسیدگی سریع به این موضوع را به آن‌ها ارائه می‌کند.» به گفته پژوهشگران ناسا، ابر‌های ساطع کننده متان در هر ساعت حدود ۵۰۴۰۰ کیلوگرم گاز متان را وارد هوا می‌کنند. «امیت» همچنین در کشور ترکمنستان  یکی از بزرگترین ابرگاز‌های متانی را شناسایی کرده است. برخی از این توده‌ها تا ۳۲ کیلومتر طول دارند.

**زاکانی: ناسا همه چیزش دروغ است!  

علیرضا زاکانی شهردار تهران در رابطه با گزارش ناسا پیرامون انتشار تصویر ۵ کیلومتری گاز متان در آسمان جنوب شهر تهران گفته است: در این ارتباط هیچ گزارشی دریافت نشده که البته همه چیز ناسا دروغ است و این موضوع نیز دروغ است.

اما محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران در خصوص انتشار این گزارش ناسا اعلام کرد: این موضوع صرفاً در حد یک گزارش خبری منتشر شده و پرسش ما از دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و محیط زیست تهران با این پاسخ مواجه شد که هنوز به صورت مکتوب از دستگاه‌های بالادستی در این خصوص چیزی منتشر نشده و این مسئله تنها در حد یک خبر است که نیاز به بررسی دارد. ما اقدامی که در کهریزک موجب تولید گاز متان شود انجام نداده‌ایم. البته بحث پسماند‌تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهی برای آن انجام می‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در این مجموعه تولید کند ما نداشته‌ایم.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران ادامه داد: محل‌های مختلفی در کهریزک وجود دارد که می‌تواند در این مسئله عامل باشد. البته اگر اصل موضوع تأیید شود ولی هنوز گزارشی در این خصوص به صورت مکتوب نداشته‌ایم.

 همچنین حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران می‌گوید: «در مرکز آراد کوه ۶۰ سال است که زباله‌ها پردازش و دفن می‌شود و اگر به ایجاد ابر متان بود در این مدت نیز باید این ابر دیده می‌شد. در گذشته ما در آراد کوه دفن مطلق داشتیم که از دهه ۸۰ میزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بیشتر زباله‌هایی که به آراد کوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلی زباله نیز را به صورت هوازی تبدیل به  CO۲ می‌کنیم و تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابری ایجاد کند. اگر متان به تراکم ۱۵ درصد برسد منفجر می‌شود و به همین دلیل تراکم این گاز همیشه زیر ۵ درصد است که ابری در این میزان تراکم ایجاد نمی‌شود.»

او با اشاره به طول ۵ کیلومتری ابر دیده شده نیز می‌گوید: «با توجه به این که در منطقه جنوب تهران شاهد جریانات هوایی افقی و عمودی هستیم و وزش باد شدید غلظت گاز نداریم و پراکنده می‌شوند. حیدریان معتقد است که، چون اطلاعات ناسا براساس تصاویر ماهواره‌ای است ممکن است ابر مشاهده شده ابرمتان نباشد که این موضوع باید بررسی شود، اما قطعاً مربوط به مجموعه آراد کوه نیست و فعالیت‌های این مجموعه چنین ابری را ایجاد نکرده است.»

** آلودگی آب و خاک مهمتر است تا متان

در این بین معاون سازمان محیط‌زیست اعلام کرده، آلودگی آب و خاک خطرناک‌تر از تشکیل ابر گاز متان است. معاون دفتر آب و خاک سازمان محیط‌زیست گفته است: بیشتر شهر‌های بزرگ کشور مانند تهران، قزوین، مشهد، اصفهان، ارومیه، تبریز و ... در مناطق دشت قرار گرفته‌اند. در بیشتر مناطق دشتی آب‌خوان و سفره آب زیرزمینی وجود دارد، بنابراین وقتی وزارت نیرو به متقاضیان حفر چاه مجوز می‌دهد به این موضوع توجه کرده و عمده چاه‌ها در محدوده دشت‌ها حفر می‌شوند، چرا که در محدوده دشت‌ها آب‌خوان داریم و برای بهره‌برداری از آب‌خوان‌ها از طریق چاه یا قنات حفر می‌کنند.

فتحی ادامه داد: اگر محل‌های دفن زباله در محدوده دشت‌ها بر روی این آب‌خوان‌ها قرار گرفته باشند به ضرس قاطع می‌توان گفت که آلودگی آب زیرزمینی ناشی از شیرابه زباله‌های انباشته در محل دفن وجود دارد. در واقع هر جایی که محل دفن زباله وجود داشته باشد و این محل روی آب‌خوان قرار داشته باشد، مخاطرات ناشی از نشت و نفوذ شیرابه زاباله‌های دفن شده در محل‌های دفن وجود دارد، مگر اینکه محل دفع و دفن پسماند به صورت مهندسی و با زیرسازی مناسب ساخته شده باشد.

وی گفت: به طور مثال با ۴۰ الی ۸۰ سانتیمتر لایه رُسی کمپکت شود یعنی ۱۰ سانتیمتر خاک رس ریخته و آن را با غلطک کوبیده و دوباره ۱۰ سانتیمتر ریخته و آن را کوبیده و آنقدر این کار را ادامه داده تا به ضخامت مورد نظر برسد. این فرایند باید ادامه داشته باشد تا ضخامت لایه خاک کمپکت شده و به ۴۰ تا ۸۰ سانتیمتر برسد. در این صورت احتمال اینکه شیرابه زباله به آب‌خوان‌ها یا سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کند، بسیار کم است.

**سایت دفن زباله تهران یک استثنا است

فتحی با تاکید بر اینکه اگر تمامی کشور را بررسی کنیم، محل‌های دفع و دفن زباله‌ای که به صورت مهندسی ساخته شده باشند، بسیار کم و در حد انگشتان دست است، افزود: در این میان شهر تهران یک استثنا است، چرا که محل دفن زباله شهر تهران در جایی قرار گرفته است که زیر آن آب‌خوان وجود ندارد.

چند سال قبل در محل دفن زباله تهران در کهریزک یک دریاچه چندهکتاری شیرآبه راه افتاده بود که دلیل راه‌افتادن آن هم عدم توانایی نفوذ به زمین بود، قطعا اگر می‌توانست به زمین و سفره‌های زیرزمینی نشت کند، هیچگاه این دریاچه تشکیل نمی‌شد؛ بنابراین محل دفن زباله تهران نخست یک سنگ بستر محکم رسی دارد و دوم اینکه آب‌خوان هم زیر آن وجود ندارد.

**شهرداری تکذیب کرد!

اما محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست کشور و متخصص حوزه پسماند در واکنش به گزارش ناسا درباره توده ۵ کیلومتری گاز متان در جنوب شهر تهران به عجیب بودن تکذیب موضوع از سوی شهرداری اشاره کرده و می‌گوید: شهرداری گفته است که اگر قرار بود چنین پدیده‌ای وجود داشته باشد چرا پیش از این درباره این موضوع صحبت نشده است؟ این در حالیست که پاسخ به این سؤال بسیار ساده است. در تمام دنیا اعلام شده که سیستم طیف‌سنج جدیدی که راه‌اندازی و استفاده شده از یک تا دو ماهه گذشته شروع به کار کرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. این قابلیت طبیعتاً حتی سال گذشته وجود نداشته است چه رسد به سال‌های قبل از آن. بدین جهت این ابزار، سیستم و فناوری جدید با تمرکز بر پیدا کردن نقاط داغ متان توانسته چنین کشفی را به جهانیان ارائه دهد.

وی افزود: متاسفانه آن چیزی که بدون این طیف سنج و چنین امکانی همواره در این سال‌ها گفته می‌شد، اکنون زمینه و مرجع علمی نیز پیدا کرده است.

دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور درباره واکنش شهرداری‌ها خاطرنشان کرد: تکذیب این موضوع مسئله‌ای کارشناسی و فنی نیست. بهتر است به جای اینکه به‌طور مستقیم بروز این پدیده را تکذیب کنیم، با احتیاط تا زمان بررسی و مشاهده اسناد جدیدتر اظهارنظر کنیم.

وی افزود: بخشی از اطلاعات گزارش ناسا انحصاراً متعلق به این اداره کل است، اما اگر بتوان با مراودات علمی و از طریق مراجع علمی داخلی یا منطقه‌ای درخواست کرد تا این اطلاعات در اختیارمان قرار گیرد به نتایج بهتر با بررسی جزئیات بیشتر می‌رسیم. ناسا تنها بخش اندکی را برای مطالعه در اختیار عموم قرار می‌دهد.

الموتی خاطرنشان کرد که اصل قضیه را نمی‌توان تکذیب کرد، چه بسا تأیید آن اکنون وزن بیشتری خواهد داشت.

او با اشاره به میزان دپوی زباله در ایران به‌ویژه تهران گفت: به دلیل نوع زندگی ما ایرانی‌ها، این میزان از دپوی زباله‌تر که درصدتر بودن‌شان بسیار بالا است قطعاً گاز متان تولید می‌کند.

وی درباره سایت آرادکوه در جنوب شهر تهران اظهارکرد: این سایت ۶۰ تا ۷۰ سال است که کار می‌کند و فناوری جمع‌آوری و سوزاندن این گاز را نیز ندارد. بدین جهت مسلماً این گاز خود را به شکل یک ستون ابر متانی به قطر ۵ کیلومتر نشان می‌دهد. به عبارتی این ستون رصد شده کاملاً ادعا‌های قبلی کارشناسان این حوزه را ثابت می‌کند.

این متخصص حوزه پسماند افزود: ضمن اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نیز عملاً این موضوع را پذیرفته است. دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست برای ما به عنوان مرجع تخصصی این حوزه طبیعتاً تأیید این موضوع است این در حالیست که شهرداری‌ها این موضوع را قبول نمی‌کنند.

الموتی ضمن اشاره به اینکه سایت دفع زباله آرادکوه، خود یک مسئله اساسی است، اما بروز چنین پدیده‌ای را تنها ناشی از آرادکوه ندانست و توضیح داد: سیستم جزیره‌های حرارتی، سیستم خاص گردش هوا در سطح و ارتفاع و تاسیسات موجود در جنوب تهران عمدتاً  یکی از محصولات جانبی تولید گاز متان هستند. به عبارتی انبوه کشتارگاه‌ها و دامداری‌هایی که در جنوب تهران هستند در یک مساحت بسیار بزرگ‌تر از آنچه که ما از آرادکوه مدنظر داریم باعث به وجود آوردن این توده گاز شده‌اند.

او به دلایل متعدد مجتمع شدن توده گاز متان اشاره کرد و گفت: به علت گردش هوا، باد‌های عبوری و ... گاز متان به شکل توده در جنوب شهر مجتمع شده است. این پدیده دو عامل اصلی دارد؛ اول تولید گاز از شیرابه‌ها و زباله‌تر که قابلیت سوزاندن به دلیل کهنه بودن تاسیسات در منطقه دفع زباله آرادکوه ندارند و دوم انبوه دامداری‌های جنوب شهر تهران در شهرستان‌های ورامین، شهر ری و ... باعث تجمع این گاز شده‌اند چراکه یکی از خروجی‌های اساسی از دامداری‌ها، گاز متان است.

وی خاطرنشان کرد: پیدا کردن مکانی که واقعاً بتوان سیستم لندفیل (محل دفن زباله) را در آن درست انجام داد تا نفوذ شیرابه به آبخوان‌ها صورت نگیرد، بسیار با محدودیت مواجه است. به عبارتی جانمایی آرادکوه شاید ۷۰ سال پیش صورت گرفته باشد، اما تقریباً انتخابی بی‌نقص بوده چراکه کمترین ضربه را به آبخوان‌ها می‌زند، اما قطعاً دیگر با این روش نمی‌تواند ادامه دهد. در نتیجه باید برای آرادکوه یک تصمیم اساسی بگیریم و این تصمیم تا زمانی که بوی فساد می‌آید، بسیار سخت است.

**رد پای ترامپ در ماجرای متان 

رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر پنجم پایتخت  در واکنش به گزارش ناسا درباره توده ۵ کیلومتری گاز متان در جنوب شهر تهران، گفته است: بطور کلی یکی از پیامد‌های مراکز دفن زباله انتشار گاز متان ناشی از دفن زباله‌هاست و در آرادکوه نیز چندین سال است که زباله‌ها به صورت چند لایه روی هم دفن شده‌اند و به صورت بی‌هوازی گاز متان را از خود متصاعد کردند.

وی با بیان اینکه در مراکز دفن زباله گاز متان استحصال می‌شود، گفت: گاز متان ناشی از زباله استحصال شده و به نیروی برق تبدیل می‌شود و بطورکلی گاز متان قابلیت کنترل و مدیریت را دارد و حالا گزارشی منتشر شده که نشان می‌دهد در محدوده آرادکوه که یک مرکز دفن زباله قدیمی است ابری از متان تشکیل شده است و برای حل این مشکل حدود ۱۰ سال است که شهرداری و سازمان پسماند به دنبال جذب سرمایه گذار و استفاده از تکنولوژی‌های جدید هستند تا بتوانند گاز متان را استحصال کنند و آن را به نیروی برق تبدیل کنند، اما هنوز موفق نشده‌اند.

رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر پنجم با بیان اینکه در دوره پنجم مدیریت شهری پیگیری‌های زیادی برای جذب سرمایه گذار انجام شد و حتی یک شرکت متعلق به کره جنوبی اعلام آمادگی کرد که در این زمینه سرمایه گذاری کند، اظهار کرد: به دلیل تحریم‌هایی که در دوره ترامپ علیه ایران وضع شد سرمایه گذار کره‌ای دچار مشکل شد و نتوانست نسبت به مدیریت گاز متان در تهران به ما کمک کند. گاز متان یکی از گاز‌های آلاینده است که در بحث تغییر اقلیم بسیار مورد توجه قرار گرفته، چرا که چند برابر دی اکسید کربن اثر منفی در گرمایش زمین دارد و در سطح بین‌المللی نیز بطور کلی از پروژه‌هایی است که موجب کاهش گاز متان می‌شود.

وی با بیان اینکه در مورد سنجش تغییر اقلیم سنجنده‌های مختلفی را برای سنجش گاز‌ها پرتاب می‌کنند که یکی از آن‌ها سنجنده ناسا بوده که امسال به فضا پرتاب شده است و گزارش‌هایی را در این خصوص منتشر کرده، گفت: ناسا گزارشی را در مورد انتشار گاز متان در تهران منتشر کرده که در محدوده آرادکوه است. منتهی داده‌های اصلی و سورس آن را منتشر نکرده است و این داده‌ها منتشر می‌شود تا کارشناسان و اساتید که مایل به بررسی بیشتر هستند اقداماتی انجام دهند، اما در این مورد سورس (منبع) تصاویر منتشر نشده است، ولی این یک فرصت بین‌المللی است تا با استفاده از این داده‌ها منشاءیابی گاز متان را بهتر انجام دهیم و فعالیت‌های محیط زیستی در راستای کاهش این گاز متمرکز شود و می‌توانیم از این فرصت بین‌المللی استفاده کنیم تا برنامه‌ها و تصمیم گیری‌هایی در این زمینه داشته باشیم.

میلانی با بیان اینکه در طرح جامع پسماند در مورد منشاء گاز متان در آرادکوه برنامه‌ای تدوین شده است، ادامه داد: در برنامه پنج ساله طرح جامع پسماند آمده است که در سال چهارم باید فرآیند استحصال گاز متان آغاز شود و شهرداری نیز باید در زمینه بودجه ریزی تزریق امکانات و ... تدابیری داشته باشد.

وی در مورد دروغ خواندن گزارش ناسا، گفت: این گزارش قابلیت صحت سنجی دارد و بجای انکار آن می‌توانیم از ظرفیت‌های بین‌المللی برای حل این بحران زیست محیطی استفاده کنیم.

این عضو شورای شهر پنجم تهران در واکنش به این ادعا که برخی انتشار این گاز را به گاوداری‌های اطراف آرادکوه نسبت می‌دهند، گفت: می‌تواند این فرضیه نیز مورد بررسی قرار گیرد، اما حتما باید منشاءیابی گاز متان صورت گیرد تا بتوان برنامه ریزی دقیق‌تری برای حل این موضوع داشت و استفاده از این اطلاعات و تصاویر ماهواره‌ای بجای انکار آن، می‌تواند کار را برای ما تسهیل کند.