یک بام و چندهوایی‌های شهر آفتاب/ وعده‌هایی که یکی یکی منتفی می‌شوند!
وعده‌هایی مانند برگزاری رایگان نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب برای ده سال، تخفیف به ناشران در اجاره‌بهای غرفه‌ها، تاریخ اتمام و تحویل شهر آفتاب از جمله وعده‌های محقق نشده برگزار کنندگان نمایشگاه بیست و نهم بوده است.
هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: 29 دی‌ماه سال گذشته بود که سیدعباس صالحی، طی یک نشست خبری مواضع ارشاد و معاونت امور فرهنگی این وزارت‌خانه را درباره نقل مکان کردن نمایشگاه کتاب تهران از مصلای تهران به شهر آفتاب را مطرح کرد؛ طرحی که از همان ابتدا، دغدغه‌های فراوانی را در حوزه نشر کتاب ایجاد می‌کرد.
صالحی در نشست خبری مذکور، به سه نگرانی اصلی اشاره کرد که عبارت بودند از: زمان تکمیل و آماده‌سازی شهر آفتاب، احداث و راه‌اندازی ایستگاه مترو، آینده نمایشگاه کتاب و تضمین برگزاری آن در دوره‌های بعدی در شهر آفتاب، و میزان مراجعه‌کنندگان و فروش نمایشگاه با توجه به دور شدن محل برگزاری از مرکز شهر.
در ادامه، روزها و هفته‌ها با اظهار نگرانی‌ها و مخاطرات این انتقال از سوی اهالی نشر، قلم و کارشناسان مختلف گذشت و در این راستا، حتی نمی‌توانیم نگرانی مدیران فرهنگی را از تصمیم اتخاذ شده، نادیده بگیریم؛ آنچنان که سعی شد با زنده نگه داشتن احتمال ماندگاری نمایشگاه کتاب تهران در مصلا، اهرم فشاری برای پیش‌برد مراحل احدات شهرآفتاب، در دست داشته باشند. اما با گذشت زمان، شانس بازگشت به مصلا، کم‌رنگ‌تر و کم‌رنگ‌تر شده و برگزاری نمایشگاه بیست و نهم در شهر آفتاب، رفته رفته به برگزارکنندگان تحمیل شد.
با نزدیک شدن به پایان فروردین ماه، کمتر از 20 روز تا برگزاری بیست‌ونهمین نمایشگاه کتاب تهران باقی مانده است و این روزشمار نفس‌گیر، روز به روز عرصه را به اهالی نمایشگاه تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌کند؛ تا جایی که به نظر می‌رسد رضایت به حداقل‌ها، به رویه ناگزیری در عملکرد برگزار کنندگان تبدیل شده است. در ادامه، مروری خواهیم داشت به برخی وعده‌های عملی نشده و اظهاراتی که با نزدیک شدن به روز گشایش نمایشگاه، با اظهارات تازه‌تر نقض می‌شوند.
نخست: شهر آفتابِ رایگان؛ از ده سال تا یک سال!
سیدعباس صالحی -معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی- در نشست خبری دی‌ماه سال 94، درباره قرارداد یا همان تفاهم‌نامه‌ای که ارشاد در صدد امضای آن برای انتقال نمایشگاه به شهر آفتاب بود، گفته بود: «من این مسئله را صراحتا با آقای شهردار در میان گذاشتم و ایشان پذیرفت که یک تفاهمنامه حقوقی بین ارشاد و شهرداری منعقد شود که نمایشگاه کتاب و برگزاری آن در این محل را تثبیت کند.»
بعد از این اظهار نظر، شنیده‌ها حاکی از آن بود که واگذاری ده ساله، آن هم به صورت رایگان، یکی از شروط وزارت ارشاد برای این جابجایی بود؛ آنچنان که امیرمسعود شهرام‌نیا، قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تهران در این‌باره گفته است: «قرار بر این شد که شهر آفتاب 10 سال به صورت رایگان در اختیار نمایشگاه کتاب قرار بگیرد.» اما به نظر می‌رسد معذوریت زمانی برگزار کنندگان، آن‌ها را به عقب‌نشینی واداشته است:
حسین نوش‌آبادی –سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- در آخرین نشست خبری خود که 23 فروردین‌ماه برگزار شد، درباره مدت قرارداد ارشاد با شهرداری برای در اختیار قرار دادن رایگان شهرآفتاب گفت: «قرار داد با شهرداری تهران که مطابق با آن شهر آفتاب به صورت رایگان در اختیار نمایشگاه کتاب تهران قرار می‌گیرد، 5 ساله است. هر چند از این ستون به آن ستون فرج است و مشخص نیست تا 5 سال آینده مسئولیت شهرداری به عهده چه کسی باشد بنابراین امکان تمدید این قرارداد در آینده وجود دارد.»
اما سیدمجید حسینی، مدیر نشر شهر و باغ کتاب در گفت‌وگوی دیگری برگزاری رایگانِ نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب را به کلی زیر سوال برد: «ارشاد مهمترین نکته‌ای که تقاضا داشته پایداری برگزاری نمایشگاه در شهرآفتاب است که مورد موافقت شهرداری تهران قرار گرفته است. وزارت ارشاد همچنین خواستار حضور رایگان در شهرآفتاب برای سال اول برگزاری نمایشگاه بوده که ما با این خواسته نیز موافقت کرده‌ایم...» وی در ادامه گفته است: « الان نمی‌توانیم برای تصمیم گیری در مدیریت مثلا شهردار بعدی قول بدهیم...»
با این حساب، اگرچه شهرام‌نیا در گفت‌وگوی دیگری و در واکنش به این رویکرد شهرداری گفته است: «دلیل پذیرش حضور نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب نیز همین ]حضور 10 ساله رایگان[ بود. قراردادی که کمتر از این باشد، مورد پذیرش نیست. توقع ما از مدیران شهری نیز این است که به قول خود وفادار باشند.» اما بعید به نظر می‌رسد که این وعده، آنچنان که از ابتدا مطرح شده بود محقق شود. اما نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که مطابق با این اختلاف نظرات، در آستانه برگزاری نمایشگاه، هنوز تفاهمنامه روشن و شفافی بین شهرداری تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این‌باره صادر و امضا نشده است!
دوم: تخفیف اجاره‌بها به ناشران؛ وعده‌ای که فراموش شد!
از آنجا که بحثِ واگذاری رایگانِ شهر آفتاب برای برگزاری نمایشگاه کتاب از روز نخست، مطرح بود؛ مطابق با اظهارات مسئولان، برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب، منجر به چیزی حدود 9 میلیارد تومان صرفهجویی برای ارشاد می‌شود. با پیش آمدن این شرایط، این سوال پیش می‌آمد که رایگان شدن نمایشگاه چه سودی به حال ناشران –غرفه‌داران- خواهد داشت. سیدعباس صالحی در این‌باره و در پاسخ به خبرنگار آنا در نشست خبری دی‌ماه خود اعلام کرد: «مطابق با مذاکرات حضور نمایشگاه کتاب تهران در شهر آفتاب رایگان خواهد بود و شهرداری هیچ اجاره‌بهایی از ما دریافت نخواهد کرد ضمن اینکه هزینه احداث تاسیسات موقت نیز به عهده شهرداری خواهد بود لذا طبیعی است که این صرفهجویی در بحث هزینه‌ها بعد از تشکیل کمیته‌های اجرایی در مسئله تخصیص غرفه‌ها به ناشران تاثیر خواهد داشت.»
در ادامه اما، با آغاز ایام ثبت‌نام ناشران، این وعده نیز محقق نشد؛ آنچنان‌که ناشران همچون سنوات قبلی، برای ثبت درخواست، مطابق با متراژ درخواستی، اجاره‌بهای خود را واریز کردند. هرچند اجار بهای نمایشگاه بیست و نهم، نسبت به نمایشگاه سال قبلی افزایشی نداشته اما محقق نشدن مواعید مختلف، که بعضا از صفر شدن مبلغ اجاره در نمایشگاه کتاب روایت داشت، یکی دیگر از وعده‌های محقق نشده در برگزاری نمایشگاه امسال بود. البته لازم به یادآوری است که برگزارکنندگان نمایشگاه به جای تحقق بخشیدن به وعده خود، تصمیم گرفته‌اند مبلغِ حاصل از صرفهجویی مذکور را به میزان بن کتاب‌هایی که در آستانه نمایشگاه توزیع می‌شود، اضافه کنند.
سوم: تاریخ تحویل شهرآفتاب و تعویق‌های متوالی
تاریخ تحویل شهر آفتاب به برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب و احداث ایستگاه متروی اختصاصی که از دغدغه‌های ابتدایی رئیس نمایشگاه به شمار می‌آمد، با وجود فعالیت‌های عمرانی شهرداری، چندین و چند بار به تعویق افتاده؛ یعنی تاکنون تاریخ‌های مختلفی برای اتمام کار و سپردن کلید شهر آفتاب به ارشاد، از سوی مسئولان شهرداری تهران اعلام شده که با وجود تمدید شدن چندباره، هنوز محقق نشده است. مطابق با اظهارات این مسئولان، قرار بود شهر آفتاب در تاریخ 25 فروردین ماه تحویل برگزار کنندگان شود، اما هنوز خبری دال بر این واگذاری، منتشر نشده. همچنین ایستگاه مترو شهر آفتاب نیز که قرار بود تا نیمه فروردین آماده شود، طبق آخرین ادعا، قرار است 30 فرودین مهیای کار شود.
چهارم: شهرآفتاب ناشران عمومی را نیز چادرنشین می‌کند
پیرو بررسی‌ها و کارشناسی‌های چند سال اخیر، متراژ و فضای کافی برای برگزاری نمایشگاه کتاب، یکی از ارکان اصلی در انتخاب شهر آفتاب از سوی وزارت ارشاد بوده است؛ رکنی که شهر آفتاب را از باغ کتاب برتری می‌بخشید: «یک ساختمان سه قلو با متراژ 25 هزار مترمربع، ساختمان مرکز ملل با متراژ 10هزار مترمربع و یک ساختمان سه طبقه که 38 هزار مترمربع را پوشش می‌دهد؛ جمعا بیش از 70 هزار مترمربع، فضای مسقف! اما آن بخشی که برای نمایشگاه کتاب سال آینده در اختیار ما قرار می‌گیرد 55 هزار متر فضای مسقف است و مطابق با وعده‌های شهردار باقی مساحت موردنیاز امکان ایجاد در فضاهای باز با سازه‌های موقت را دارد.»
این توضیح، توضیحِ سیدعباس صالحی از متراژ شهر آفتاب بود که در مقایسه با فضای مسقفِ شبستان مصلا تهران، دغدغه کمبود متراژ در شهر آفتاب را رفع می‌کرد. مسعود شهرام‌نیا –قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تهران- پیشتر در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درباره متراژ فضای مسقف شهر آفتاب گفته بود: «در مجموع، فضای مفیدِ مسقف که شهر آفتاب برای برگزاری بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران در اختیار ما قرار می‌دهد، نزدیک به 26 هزار متر مربع است. البته 2 فضای جنبی نیز در شهر آفتاب داریم که هر کدام نزدیک به هزار و 500 متر فضای مفید به ما می‌دهند که ما را جمعا به متراژ 30 هزار مترمربع، فضای مفیدِ مسقف می‌رساند؛ یعنی چیزی بیشتر از 2 برابر ]فضای مفید شبستان مصلا که 14 هزار متر مربع بود[.»
با این حساب، به نظر می‌رسید اگرچه ناشران آموزشی، دانشگاهی، بین‌المللی و کودک و نوجوان همچنان زیر چادر خواهند بود، اما ناشران عمومی دغدغه‌ای در فضای مسقف نخواهند داشت. اما اظهارات محمدرضا توکل‌صدیق –رییس کمیته ناشران داخلی نمایشگاه کتاب تهران- خبر از کمبود مساحت داشت: «مشکل کمبود فضای بخش عمومی همچنان هم کامل حل نشده و تعداد محدودی از ناشران عمومی باید در فضای مسقف موقت که در «شهر آفتاب» تعبیه شده مستقر شوند. درواقع ۸۹ تا ۹۰ درصد از غرفه‌های ناشران عمومی در فضاهای مسقف «شهر آفتاب» دایر می‌شود ولی بر حسب شرایط دو چادر با متراژ محدود هم میزبان تعدادی از ناشران بخش عمومی خواهد بود.»
فصل آخر:
با توجه به وعده‌های محقق نشده، و البته پا برجا بودن دغدغه افت میزان بازدیدکنندگان از نمایشگاه بیست و نهم –دغدغه‌ای که با تغییر بازه زمانی امتحانات مدارس به دلیل مقارن شدن با ماه مبارک رمضان تقویت می‌شود- سوال اینجاست که آیا برگزاری نمایشگاه کتاب –حداقل در این دوره- در شهر آفتاب، انتخاب درستی بوده است؟
انتهای پیام/
