بررسی انواع توهین در قانون

گروه جامعه خبرگزاری آنا- مسعود عمرانی، وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس مسائل حقوقی؛ همه انسان‌ها به‌صرف انسان بودن و فارغ از هرگونه امتیاز خاص اجتماعی، حقوقی دارند که باید از جانب سایر هم‌نوعان محترم شمرده شود و مورد تعرض قرار نگیرد. از جمله، جان و مال و آبروی اشخاص مصون از تعرض است، و درصورتی ‌که این حقوق رعایت نشود، با رعایت شرایطی امکان مجازات شخص نقض‌کننده‌ حقوق فراهم خواهد بود.

تعریف قانونی توهین، از تعریف عرفی آن چندان دور نیست. توهین از نظر قانون، عبارت است از هر رفتاری که موجب شود حیثیت یک فرد در نظرِ افراد متعارف و معمولی خدشه‌دار شده و لطمه ببیند.

برای تحقق توهین، همانند هر جرم دیگر، وجود دو عنصر ضروری است؛ عنصر مادی جرم توهین، همان گفتار، نوشتار یا کرداری است که سبب تحقیر می‌شود. عنصر معنوی آن نیز وجود قصد و اراده برای انجام عمل پیش‌گفته است، و در مقام اثبات این رکن، کافی است ثابت شود رفتار مرتکب از روی اراده بوده و در خواب یا مستی انجام نشده است.

شرایط تحقق توهین

شرایطی که برای توهین‌آمیز تلقی شدن رفتار مرتکب ضرورت دارد، به‌طور خلاصه به‌شرح زیر است:

توهین غالباً به‌صورت گفتار (شفاهی یا مکتوب) است. اما گاهی نیز از طریق انجام دادن یک فعل، بدون استعمال لفظ محقق می‌شود. مانند پرتاب کردن آب دهان به صورت شخص دیگر یا انجام دادن حرکاتی که در اصطلاح عامیانه، به آن شکلک درآوردن می‌گویند.

توهین‌آمیز بودن رفتار با توجه به عرف (از لحاظ زمان، مکان و طبقه‌ اجتماعی مخاطب) سنجیده می‌شود. همچنین مخاطب توهین باید فرد معینی باشد و در صورتی ‌که به جمعی توهین شود، باید به‌گونه‌ای باشد که بتوان آن را به تک‌تک افراد جمع قابل انتساب دانست.

مخاطب توهین باید زنده باشد. (استثنائا در توهینی که موجب قذف می‌شود، حیات مخاطب شرط نیست.) توهین باید صریح باشد و نمی‌توان بر اساس تفسیرپذیر بودن یک کلام، گوینده یا نویسنده‌ آن را به اتهام توهین تعقیب کرد. با کنایه سخن گفتن، اصولا موجب تحقق بزه توهین نمی‌شود، مگر آن‌ که کنایه به‌ وضوح بیان‌کننده‌ مقصود گوینده باشد و شنوندگان به‌سرعت و بی‌واسطه متوجه شوند که گوینده چه کسی را طرف اهانت قرار داده است.

برای تحقق جرمِ توهین لازم نیست که مخاطب حتما ناراحت شود و احساس تحقیر کند. همین که رفتار یا گفتار توهین‌آمیز، شرایط ذکرشده را داشته باشد، موجبات محکومیت توهین‌کننده فراهم است.

انواع جرم توهین چیست؟

توهین حدی

توهین حدی توهینی است که مجازات آن از سوی شارع مقدس تعیین شده است و برخلاف جرایم مستوجب تعزیر (که مجازات آن در محدوده‌ حداقل و حداکثر مشخص شده و تعیین آن در اختیار قاضی است) مجازات ثابتی دارد که در صورت احراز ارتکاب جرم، از سوی دادگاه مورد حکم قرار می‌گیرد. تنها مصداق توهین حدی در قانون مجازات اسلامی، سب‌النبی یعنی دشنام دادن به پیامبر است.

مطابق ماده‌ ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ «هر کس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم یا هر یک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند، ساب‌النبی است و به اعدام محکوم می‌شود.

در واقع سب‌النبی نوع خاصی از توهین است و همه‌ اقسام توهین را شامل نمی‌شود. سب‌النبی همانند توهین عادی در صورتی تحقق می‌یابد که از روی آگاهی و اراده باشد و چنانچه از روی اکراه، غفلت، سهو یا در حالت مستی یا غضب یا لغزش زبان یا بدون توجه به معانی کلمات یا نقل قول از دیگری باشد، سب‌النبی محقق نمی‌شود. (ماده‌ ۲۶۳ قانون مجازات اسلامی) البته اگر عمل مزبور مصداق اهانت تلقی شود، موجب تعزیر تا هفتاد و چهار ضربه شلاق است. (تبصره‌ ذیل ماده‌ ۲۶۳ قانون مجازات اسلامی)

توهین تعزیری

توهین تعزیری خود به دو دسته تقسیم می‌شود:

۱) توهین ساده: تعریف آن همان است که در ابتدای مطلب بدان اشاره شد. به‌طور کلی هر توهینی که جزء مصادیق توهین حدی یا توهین تعزیری مشدد نباشد، توهین تعزیری ساده است. مجازات توهین ساده تا پیش از این، تحمل تازیانه تا ۷۴ ضربه یا پنجاه هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی بود. این مجازات در قانون «کاهش مجازات حبس تعزیری» مصوب سال ۱۳۹۹، تغییر پیدا کرد و در حال حاضر، مجازات توهین ساده، بیش از ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال جزای نقدی است.

۲) توهین مشدد: گاهی قانونگذار برای عمل توهین، به‌سبب مقام یا جنسیت مخاطب توهین، مجازات سنگین‌تری تعیین کرده است. موارد توهین مشدد عبارت از توهین به مقدسات اسلام (به غیر از سب‌النبی که به‌عنوان یک جرم حدی توضیح داده شد)، توهین به امام خمینی (ره) و مقام رهبری، توهین به مقامات سیاسی داخلی یا کارکنان موسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری در حین انجام وظیفه، توهین به مقامات سیاسی خارجی در خاک ایران و توهین به شان و حیثیت بانوان و اطفال است.

انتهای پیام/۴۱۶۱