حقوق حرفه‌ای هنرمند نیاز به تعریف دارد/ در چهل سال اخیر سینمای ایران بالنده شده است

به گزارش گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، دومین نشست از سلسله نشست‌های «سینما؛ گفتمان فرهنگی» (گام دوم سینما) به همت اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی کشور، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری موزه سینما برگزار شد.

این نشست با موضوع «لزوم قانون‌گرایی در سینمای ایران با نگاهی به کاستی‌های قوانین موجود و ارائه راه‌حل‌های مناسب» با حضور سینماگران و کارشناسانی چون محمدرضا مصباح (تهیه‌کننده سینما)، مهدی کریمی (تهیه‌کننده سینما)، مهدی کوهیان (حقوقدان و تهیه‌کننده سینما)، وحید آگاه (حقوقدان و عضو هیئت‌ علمی دانشگاه) و مصطفی محمودی (کارشناس و منتقد سینما) در موزه سینما برگزار شد.

مصطفی محمودی، مجری کارشناس نشست اظهار کرد: بیش از دو دهه قبل در حوزه مدیریتی سینمای ایران راجع به لزوم نگارش قانون جامع و کامل سینمای ایران صحبت می‌کردند. پیش‌نویس‌هایی با مشورت با صنوف مختلف سینمایی تهیه شد اما در نهایت این موضوع اتفاق نیفتاد. یکی از مشکلاتی که در جامعه سینماگران وجود دارد عدم شناخت مسائل سینمایی توسط برخی قانون‌گذار است و باید به فهم مشترک در این زمینه دست یافت.

حقوق حرفه‌ای هنرمند نیاز به تعریف دارد

مهدی کوهیان طی سخنانی در این نشست گفت: این بحث را می‌توان از این دید نگاه کرد که آیا می‌خواهیم به صنعت سینما مثل بقیه امور تولیدی و اشتغالی که در آن گردش مالی اتفاق می‌افتد، نگاه کنیم یا خیر. باید تکلیف خود را با محصولات فرهنگی و هنری روشن کنیم. قانون‌گذار در این زمینه در برنامه شِشُم توسعه تأکید کرده که سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی باید کمک کند که تولید فرهنگی و هنری تسهیل شود و با هماهنگی قوه قضائیه موانع تولیدات فرهنگی را کم کند. در بند دیگر همین قانون ۹۹ برنامه شِشُم توسعه ذکر شده که دولت و سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ظرف یک سال باید لیستی از مجوزها و تصدی‌گری‌هایشان در حوزه فرهنگی و هنری تهیه کنند و آن را به بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد واگذار کنند. این تکلیف قانونی است که برای دولت و سازمان‌های دولتی ما وجود دارد. اما آیا عملا این تکلیف قانونی در سال‌های اخیر اجرا می شود یا خیر؟

وی افزود: من فکر می‌کنم دنیا به سمت مقررات‌زدایی و تنظیم‌گری می‌رود. ما سازمان‌های تنظیم‌گر داریم، دولت‌ها وظایف خود را در حوزه ایجاد مقررات و قانون‌گذاری به سازمان‌های تنظیم مقررات واگذار می‌کنند. برای داشتن صنعتی پویا و تولید به‌روز، قابل رقابت در عرصه جهانی و افزایش صادرات به مقررات‌زدایی نیاز داریم.

کوهیان با اشاره به اینکه مسائلی وجود دارد که پاسخ‌گویی قانونی ندارد، گفت: در بخش وی.او.دی‌ها مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که تولیدات حرفه‌ای در بخش مجازی برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و ساترا یک بخشی از این قانون بود که در اسفند ۱۴۰۰ قراردادش تمام می‌شود. سینمای ایران در بخشی از تاریخ با ایستادگی خودش را نشان داده است. زمانی که که وزارت ارشاد پروانه‌ای را صادر می‌کند همه باید به آن احترام بگذارند و فقط قوه قضائیه می‌تواند این پروانه را باطل کند. تشکل‌های معیشتی در این راستا تشکیل شده است و درباب معیشتی روز ورود می‌کند. خانه سینما هم در برابر خیلی از مواضع سکوت کرده است.

این کارشناس در ادامه گفت: باید یک صدای واحد و اتحاد صنفی ایجاد شود. ورود هر نهادی برای قانون‌گذاری سینمای ایران ممنوع است. دیوان عدالت اداری می‌گوید که هرکس نمی‌تواند قانون‌گذاری کند و در اصل ۱۳۸ قانون اساسی قانون‌گذار مشخص شده است. وزارت ارشاد و سازمان سینمایی در این موارد می‌تواند از دانشگاهیان کمک بگیرند. ما نیاز به قانون‌گذاری در نظام صنفی داریم، بنابراین تنها جایی که در مشاغل کشور حمایت‌های صنفی ندارد، سینماست. خیلی تخلفات را می‌شود در این نظام صنفی حلش کنیم‌. در ایران حقوق حرفه‌ای هنرمند تعریف نشده است.

راه عبور از مشکلات فقط گفت‌وگو است

محمدرضا مصباح در این نشست بیان کرد: می‌خواهم از جنبه حرفه‌ای و صنفی به قضیه نگاه کنم. ما در برخی قوانین و اجرای آن نقص داریم، اما مخاطب این خطابه کیست؟ آیا سینماگر است یا مدیر فرهنگی؟ به نظر من باید مخاطب این موضوع مدیریت فرهنگی باشد. وقتی شما می‌خواهید به قانون و قانون‌نویسی در ساحت هنر وارد شوید باید تسامح بیشتری در نظر بگیرید، چرا که هر چه قانون سختگیرانه‌تر و خشک‌تر باشد خلاقیت کمتر خواهد شد. مدیران بالادستی که سیاست‌گذاری کلی سینما را بر عهده دارند، باید طبق قوانین در مسیر چهارچوب عمل کنند که در این مورد مشکل خاصی نداریم. یک سری قوانین نانوشته داریم که فیلمساز می‌داند از کجا شروع کند و چه مراحلی را طی کند. ولی گاهی نقد هم می‌شود.

او ادامه داد: بنابراین قانون‌گذاری در هنر بسیار متفاوت‌تر از جاهای دیگر است. اگر بگوییم فقط افرادی با یکسری مختصات خاص فیلم بسازند، تعداد فیلمسازان کم می‌شوند. به نظرم باید در مسیر تولیدات هنری حرکت کنیم و مدیران محترم اگر فکر می‌کنند نقص در اجرای قوانین داریم، این قوانین را باید وضع کنند.

مصباح اظهار کرد: ما به شدت در این عرصه به ‌وضع قوانین مشخص نیازمندیم. یک‌سری خط قرمز داریم که تمام اشخاص و نهادها آنها را می‌شناسند چون در این مملکت حضور دارند و فعالیت می‌کنند. تمام فیلمسازان به آرمان‌های انقلاب و خط قرمزهایش اعتقاد دارند اما مشکل اینجاست که اشخاص خودشان را می‌خواهند به این خطوط قرمز وصل کنند. راه عبور از این مشکلات فقط گفت‌وگو است. در دولت قبل اعلام کردم برای رفع مشکل فیلمسازان و ساترا این‌ جلسات برگزار شود. از آقای اسماعیلی وزیر ارشاد خواستارم تا شأن و جایگاه سینما و سینماگران را به جای خود برگرداند. از سازمان سینمایی نیز خواهشمندم تا تهیه‌کننده را به عنوان بازوی قدرتمند بشناسند.

در این چهل سال سینمای ایران بالنده شده، مشکلی در مقررات نبوده است

وحید آگاه دیگر کارشناس حاضر در این نشست اظهار کرد: وقتی از حقوق صحبت می‌کنیم، در حقیقت سه منبع اصلی قانون مصوب مجلس، مقررات و آئین نامه‌های مصوب و رویه قضایی را مد نظر داریم. همچنین کنار آن منبع ثانویه دیگری به نام عرف داریم که گاهی الزام‌آور است. اگر منظور این است که آیا در سینمای ایران قانون داریم، من می‌گویم ما پنج برابر ظرفیت قانون و مقررات داریم، اما اگر منظر این است که چرا قانون مصوب پارلمان نداریم، موضوع فرق می‌کند. شاید هیچ کدام از سینماگران این قوانین را آموزش ندیده باشند اما در کنار کار یاد می‌گیرند. اگر سوال این باشد که آیا در سینما نیاز به قاعده‌گذاری داریم، من می‌گویم نداریم.

او در بخش دیگری از سخنانش در این نشست با اشاره به لزوم واکاوی مشکلات سینمای ایران، اظهار داشت: آیا مشکل این است که چرا ما قانون نداریم؟ در حال حاضر مشکل سینمای ایران این است که چرا از ما حمایت نمی‌شود. متولی سینما در کشور کیست؟ چیزی که قانون می‌گوید این است متولی سینما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. ما مجلسی داریم که حمایت می‌کند و رویکردش مشخص است. اما گاهی قوه قضاییه در سینما ورود کرده و گاهی خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوزی را که خود داده است نقض می‌کند. اگر می‌گوییم برای حمایت سینماگر در مقابل دولت قانون لازم داریم، من می گویم این قانون وجود دارد ولی کسی باید آن را اجرا کند.

این کارشناس ادامه داد: تجربه ۱۰۰ سال گذشته در زمینه حمایت نشان داده که نهایتاً به نظارت ختم می‌شود. مشکل سینما با مخاطب نیست. مشکل سینما این است که دید مخاطب و سینماگر با نوع و شکل سلیقه‌ای نظارت بر آثار تولیدی زاویه دارد که این موضوع هم با گفت‌وگو حل خواهد شد. ولی در حال باید دید چرا سینما کم‌کم از دست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خارج می‌شود.

او درباره شرایطی که در نبود قوانین، نهادهای نظارتی و امنیتی به ماجرا ورود می‌کنند نیز گفت: گاهی وزیر باید ایستادگی کند. ما می‌بینیم که در این چهل سال سینما بالنده شده است. پس مشکلی در مقررات نبوده، ولی جاهایی وزیر ایستادگی کرده و جایی ایستادگی نکرده است. در هر جا معیارهایی داریم و باید دید معیارهای مدیران سینما چه بوده، چه تحویل گرفته‌اند و چه تحویل داده‌اند؟ درست است در جاهایی سلیقه دخیل بوده ولی در نهایت به نظرم همه چیز با گفتگو حل می‌شود. همه شاهکارهای سینمای ایران با ایستادگی برخی مدیران ساخته شده و از آن تقدیر شده است.

در حوزه فرهنگ و هنر نه تنها قانون کم نداریم بلکه قانون اضافه هم داریم!

مهدی کریمی نیز در این نشست گفت: گاهی می‌گوییم قانون وجود ندارد که راه آن اتخاذ تدابیر صحیح و وضع قوانین کار آمد است. در این سال‌ها همه ما با همه فراز و فرودها زیر پرچم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فیلم ساختیم. مشکل ما پروانه ساخت نیست، خواسته وحدت رویه در صدور پروانه نمایش فیلم است که گاه با سلیقه‌های مختلف در زمان‌های متفاوت دچار مشکلاتی شده است.

کریمی در ادامه گفت: درباره ساترا باید یک نشست برگزار شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما هر دو برای این حکومت هستند و باید بنشینند با هم مشکلات‌شان را حل کنند. مشکل این دو نهاد بسیار ساده است. حقوق در یک کلمه خلاصه می‌شود و آن هم تفسیر است بهترین قانون جهان را هم بنویسیم می‌شود به نفع خود استفاده کرد.

این تهیه‌کننده اظهار کرد: آزادی جزء قانون‌های اصلی انقلاب بوده است. در آن زمان مردم برای همین آزادی انقلاب کرده‌اند. برخی از فیلم‌های توقیفی در گذشته، زمانی که اکران شده‌اند، تمام اقشار از آن راضی بوده‌اند و بعضا چندین بار در صدا و سیما هم پخش شده‌اند و این یعنی در بسیاری از توقیف‌ها سلیقه‌ای عمل شده است. و البته نمی‌توانیم فیلمی بسازیم که ۸۰ میلیون ایرانی را راضی نگه دارد.

وی افزود: برخی تصور می کنند اگر جامعه هنری را مستمری‌بگیر کنیم، مشکل حل خواهد شد، که این طور نیست. خواسته اهل هنر رهاسازی روح هنری‌شان است و اینکه بتوانند تجربیاتشان را تکرار کنند، رشد کنند و در این عرصه باعث رشد فرهنگی شوند. چند درصد از تولیدات سینما با حمایت دولت و چند درصد با همت شخصی اهالی هنر ساخته می‌شوند؟ لفظ فیلم فاخر را چند سال پیش پدید آوردند که اگر پروژه‌ای پرهزینه باشد، فاخر است، اما همین ماجرا آسیب‌زا شد.

کریمی خاطرنشان کرد:‌ ما در این عرصه به حذف دخالت دولتی معتقد نیستیم، ولی دولت بهتر است حدود حمایت‌هایش را رعایت کند و وظایف پدرانه‌اش را اعمال کند. آنچه وجود دارد در تقسیم تکلیف است. آیا ما به دلیل ضعف قانون اینجا هستیم؟ خیر. گاهی نهادهای موازی مجوز ارشاد را قبول ندارند. مثلا صدا و سیما می‌گوید فلان فیلم اجازه پخش در صدا و سیما را ندارد. چه کسی می‌خواهد این مسائل را حل کند؟ مدیران سینما باید از سینما دفاع کنند.

کریمی اظهار کرد: شاید ریشه تمام مشکلاتی که در حوزه فیلمسازی داریم این است که نگاهی به گذشته و آینده نداشته‌ایم. مثلا سینمای کودک و نوجوان ریشه تاریخی دارد و پتانسیلی که در این راستا وجود دارد، قابل تأمل است. اگر می‌گذاشتند این ژانر کار خودش را انجام بدهد رونقی در تمام سینمای ایران ایجاد می‌شد.

وی ادامه داد: در مسائل کلان سینمایی نباید سلایق شخصی اعمال شود. اینکه می‌گوییم در مسائل فرهنگ و هنر نگاه حکومتی اعمال نشود، در ایران ممکن نیست. در حوزه فرهنگ و هنر نه تنها قانون کم نداریم بلکه قانون اضافه هم داریم. خواهشمندیم از کسانی که می‌خواهند در بخش مدیریتی فرهنگ و هنر فعالیت کنند، جرئت ایستادگی در برابر برخی از نظرات را هم داشته باشند. جرئت و جسارت را اگر از فیلمسازان بگیریم سینمای تاثیر گذار نخواهیم داشت.

انتهای پیام/۱۱۰/پ